در حافظه موقت ذخیره شد...
یادداشت سفیر ایران در پکن در روزنامه «مردم»
همکاری نزدیک بین کشورهای جنوب جهانی، الگویی برای همکاریهای عملگرایانه و برد- برد
جهان امروز با تشدید همزمان «چهار کسری» روبهرو است: کسری صلح که در قالب تداوم و تکثیر منازعات و فرسایش سازوکارهای حلوفصل دیپلماتیک نمود مییابد؛ کسری توسعه که بهواسطه شکافهای فزاینده شمال–جنوب، بحران بدهی، اختلال زنجیرههای تأمین و دسترسی نابرابر به سرمایه، فناوری و انرژی تشدید شده است؛ کسری امنیت که از گسترش تهدیدهای فراملی (از تروریسم و افراط گرایی تا ناامنی انرژی، غذا و سایبری) و نیز از امنیتیسازی مناسبات اقتصادی و فناوری تغذیه میکند؛ و نهایتاً کسری حکمرانی که در ضعف نهادهای بینالمللی برای مدیریت بحرانهای پیچیده، کاهش کارآمدی ترتیبات چندجانبه و غلبه استانداردهای دوگانه و اقدامات قهری یکجانبه نمایان است. در چنین وضعیتی، بحران مشروعیت و کارآمدی نظم موجود، نهتنها امکان اجماعسازی جهانی را محدود کرده، بلکه راهبردهای مبتنی بر مهار و قطبیسازی را تقویت و هزینههای همکاری را افزایش داده است.
در پاسخ به این شرایط، برجستهشدن الگوهای جایگزینِ همکاری عملگرا و چندلایه اهمیت راهبردی پیدا میکند؛ زیرا کاهش «کسری صلح» بدون کانالهای پایدار گفتوگو و اعتمادسازی ممکن نیست، «کسری توسعه» بدون اتصالپذیری، سرمایهگذاری مشترک و تسهیل تجارت جبران نمیشود، «کسری امنیت» بدون ترتیبات منطقهای و چندجانبه برای مدیریت تهدیدها پایدار نمیماند، و «کسری حکمرانی» بدون مشارکت مؤثر کشورهای مستقل در قاعدهسازی و اصلاح نهادها رفع نخواهد شد. در چنین فضایی، همکاری نزدیک بین کشورهای جنوب جهانی و دیگر کشورهایی که بر اصول احترام متقابل، استقلال و توسعه مشترک تأکید دارند، بیش از پیش اهمیت مییابد تا الگویی واقعی برای همکاریهای عملگرایانه و برد- برد ارائه شود؛ الگویی که به جای رقابت و مهار، بر همافزایی، همگرایی و چندجانبهگرایی واقعی تأکید کند.
در همین راستا، ایران و چین، بهعنوان دو بازیگر مستقل جنوب جهانی، ظرفیتهای قابلتوجهی برای تقویت چندجانبهگرایی در قالب نهادهای نوظهور دارند؛ عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای از سال ۲۰۲۳، بستر جدیدی برای همکاری در حوزه امنیت، اتصال منطقهای و مقابله با اقدامات قهری یکجانبه فراهم کرده است. همچنین، پیوستن ایران به بریکس از ژانویه ۲۰۲۴، فرصت تازهای برای مشارکت فعال در اصلاح ساختار حکمرانی اقتصادی جهانی و توسعه همکاریهای جنوب–جنوب ایجاد کرده است. در تصویر کلان، ابتکار کمربند و راه در یک دهه اخیر به نماد چندجانبهگرایی نوین بدل شده است. افزون بر این، ابتکارهای چهارگانه حکمرانی جهانی، توسعه جهانی، امنیت جهانی و تمدن جهانی نیز بستر عملی برای گسترش همکاریهای راهبردی میان همه کشورهای مستقل را فراهم ساخته و امکان همگرایی در موضوعات کلیدی را ایجاد کرده است. اجلاس سهجانبه ایران-چین-عربستان که اخیراً در تهران برگزار شد، نمادی از «تحقق عملی» ابتکار امنیت جهانی است. مهمتر آنکه همکاریهای جنوب–جنوب، بهویژه در قالب ابتکار حکمرانی جهانی، افقی جدید پیش روی کشورها - از جمله ایران- گشوده است تا با مشارکت فعال در طراحی قواعد بینالمللی، الگویی از حکمرانی متوازن و عادلانه ارائه و به صورت عملیاتی نشان دهند که تعامل بر پایه اعتماد، احترام و منافع مشترک، بهترین راه برای شکلدهی به نظم جهانی عادلانهتر و پایدارتر است.
