سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه در گفت‌وگو با برنامه «Worlds Apart» شبکه آرتی روسیه که در حاشیه سفر هفته گذشته وی به مسکو انجام شد، به تشریح مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال سیاست هسته‌ای پرداخت و نکات مهمی را درباره چهارچوب مذاکره، موضوع غنی‌سازی و نحوه همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مطرح کرد. مواضع صریح، قاطع و در عین حال منطقی وزیر امور خارجه ترسیم نقشه راه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در موضوع هسته‌ای و در شرایط پیچیده پساجنگ بود که پاسخی مستدل به دو تجربه متفاوت «دیپلماسی» و «تهدید نظامی» از سوی غرب را در خود جای داده بود.  عراقچی در این گفت‌وگو، در پاسخ به اولین پرسش مجری درباره سازوکار مذاکره با دولت دوم دونالد ترامپ و نقش‌آفرینی استیو ویتکاف در این چهارچوب به تشریح تجربه مذاکرات اخیر پرداخت. مجری با اشاره به حضور عراقچی در مسکو و وجود کانال‌های موازی دیپلماتیک در وزارت خارجه روسیه برای تعامل با دولت ترامپ، از جمله از طریق فرستاده ویژه ریاست‌جمهوری آمریکا، پرسید آیا این مسیر برای ایران مؤثرتر از دیپلماسی نهادی سنتی از طریق وزارت خارجه آمریکا بوده است یا خیر، که عراقچی در پاسخ گفت: «من با استیو ویتکاف در تماس بوده‌ام؛ البته نه در این روزها، زیرا چند ماهی است که تصمیم گرفتیم این تماس‌ها را متوقف کنیم.»  وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه به تشریح روند شش دور مذاکرات هسته‌ای در سال 2025 پرداخت و با اشاره به تجاوز آشکار نظامی آمریکا به ایران در میانه مذاکرات، آن را «یک تجربه بسیار بسیار تلخ» عنوان کرد.  عراقچی همچنین با کنایه به فقدان یک راهبرد مشخص در تعهد دولت‌های ایالات متحده نسبت به معاهدات و توافقات دوجانبه و چندجانبه به موضوع خروج آمریکا از برجام اشاره و آن را تجربه تلخ دیگری در عرصه دیپلماسی با واشنگتن عنوان کرد. 
وی با این توضیحات به این جمع‌بندی رسید که دلیل اینکه در حال حاضر خبر مشخصی درباره مذاکره ایران و آمریکا مخابره نمی‌شود تداوم رویکرد غلط گذشته از سوی دولت آمریکاست که توقعاتی خارج از چهارچوب‌های یک مذاکره دارند. 
 
مذاکره مؤثر یا دیکته توقعات
رئیس دستگاه دیپلماسی در ادامه گفت‌وگو با تبیین مبانی تصمیم راهبردی ایران برای توقف تماس‌ها با آمریکا، به تفکیک روشن میان «مذاکره واقعی» و «دیکته سیاسی» پرداخت؛ تفکیکی که از نگاه تهران، تعیین‌کننده امکان یا عدم امکان گفت‌وگو در شرایط کنونی است.
عراقچی تأکید کرد، اصل مذاکره همواره برای جمهوری اسلامی ایران پذیرفتنی بوده است، اما مسأله اساسی به رویکرد طرف مقابل بازمی‌گردد. به گفته وی، مذاکره زمانی معنا پیدا می‌کند که مبتنی بر منافع متقابل و با هدف دستیابی به توافقی عادلانه و متوازن باشد، نه آنکه به ابزاری برای تحمیل خواسته‌های یک‌جانبه تبدیل شود.  وزیر امور خارجه با صراحت اعلام کرد، ایران آمادگی بررسی هر ایده‌ای را دارد که در چهارچوب یک راه‌حل مذاکره‌ شده و منصفانه ارائه شود، اما پذیرش دیکته و فشار، جایی در سیاست خارجی کشور ندارد. وی با اشاره به تجربه‌های تلخ اخیر، به تلاش‌های دیپلماتیک ایران بعد از جنگ 12 روزه و در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل برای یافتن راه‌حلی درباره سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» اشاره کرد و گفت: «تهران در آن مقطع هم پیشنهادهای مشخص و قابل اتکایی ارائه داد، اما این ابتکارها با بی‌اعتنایی طرف مقابل مواجه شد.»

راهبرد پرهیز از هیجان‌زدگی 
در سیاست خارجی
از نگاه وزیر امور خارجه، تکرار این رفتارها نشان می‌دهد که طرف آمریکایی هنوز به آمادگی لازم برای یک توافق عادلانه نرسیده است. بر همین اساس می‌توان نتیجه گرفت که چرا راهبرد کنونی سیاست خارجی کشور «عدم ورود شتاب‌زده به گفت‌و‌گوهایی است که پیشاپیش نتیجه آن مشخص باشد».
نکته‌ای که عراقچی ماه گذشته در دومین مجمع گفت‌و‌گوهای تهران هم به آن اشاره کرده بود و با تأکید بر اینکه «ایران به تهدید و فشار پاسخ مثبتی نمی‌دهد، اما به احترام و کرامت پاسخ می‌دهد» در این مصاحبه تصریح کرد که فعال شدن مذاکره را تنها زمانی میسر می‌داند که طرف مقابل به این جمع‌بندی برسد که گفت‌وگو جایگزین فشار است، نه پوششی برای آن. اظهارات عراقچی پیرامون ماهیت یک مذاکره برابر و منطقی مؤید این نکته است که سیاست خارجی کشور با دوری از مذاکره‌زدگی و مذاکره‌گرایی، رویکرد واقع بینانه‌ای را نسبت به ابزارهای دیپلماسی اتخاذ کرده است. به دیگر سخن سیاست خارجی کشور در این دوره زمان و زمینه مذاکره عادلانه را فدای فشارهای جناحی و سیاسی نخواهد کرد و تمرکز خود را بر هضم هزینه‌های سیاسی با هدف پرهیز از هیجان‌زدگی در عرصه سیاست خارجی قرار داده است.

 ایران و آمریکا؛ دو تجربه، دو رویکرد
سیر مواجهه تهران و واشنگتن در مذاکرات هسته‌ای که عمری به درازای بیش از دو دهه دارد، دو تجربه کاملاً متفاوت را در خود جای داده است. تجربه برجام و توافق سال 2015 که در عمل مورد تأیید ایران، آمریکا و جامعه جهانی قرار گرفت و جایگاه دیپلماسی را در نظام بین‌الملل تقویت کرد و تجربه حمله نظامی به تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان در میانه مذاکرات در سال‌جاری، در فاصله ده ساله این دو تجربه خروج آمریکا از برجام و عدم نقش‌آفرینی مؤثر اروپا در فرآیندهای بعدی توافق هسته‌ای که با اجرا شدن مکانیسم اسنپ‌بک در پاییز امسال به سرانجام خود رسید، یک واقعیت غیرقابل انکار را در رابطه با رویکرد دو طرف به موضوع دیپلماسی به اثبات رساند. 
اینکه ایران در یک چهارچوب حقوقی و برابر، حاضر به انعطاف به نفع دیپلماسی است و در زمان فشار و تهدید به هیچ عنوان خدشه‌ای به عزم و اراده تهران در برابر طرف مقابل وارد نخواهد شد. این امر به آن معناست که ایران برای هر دو رویکرد غرب آمادگی و تجربه موفقی دارد.

بــــرش

بازرسی هسته‌ای نیازمند مدالیته جدید

عراقچی در این گفت‌و‌گو در رابطه با انتظار ایران از آژانس انرژی اتمی با توجه به استثنایی بودن مورد ایران در موضوع بازرسی‌ها در شرایط بعد از بمباران تأسیسات صلح‌آمیز اتمی کشورمان متذکر شد که عدم محکومیت این حمله از سوی آژانس یک سابقه بسیار بد در تاریخ عملکرد آژانس بود، اما موضوع بازرسی از تأسیسات مورد حمله قرارگرفته مسأله‌ای متفاوت است.  ایران همچنان عضو متعهد پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و آماده همکاری با آژانس است. اما یک سؤال ساده از آژانس وجود دارد و آن این است که یک تأسیسات هسته‌ای که مورد حمله قرار گرفته است چگونه باید بازرسی شود؟ و پاسخی برای این سؤال وجود ندارد، چرا که هیچ سابقه‌ای در این زمینه وجود ندارد. بنابراین ما توافق کردیم و آژانس نیز پذیرفت که لازم است برای یافتن یک شیوه و چهارچوب مشخص، درباره نحوه بازرسی این تأسیسات مذاکره کنیم. این موضوع اکنون روی میز است و باید با آژانس بنشینیم و در این‌باره گفت‌وگو کنیم.