ترکیب کالاها برای دریافت ارز مشخص شد تقاضا برای ارز وارداتی واقعی میشود؟
صف تأمین و تخصیص ارز کوتاهتر میشود
بمانجان ندیمی
گروه اقتصادی
ترکیب کالاها در تالار یک و دو ارزی مرکز مبادله مشخص شد. قرار گرفتن کالاها در تالارهای یک و دو با توجه به سطح اثربخشی آنها در تولید ناخالص داخلی و موضوعاتی مانند اشتغال و اثرگذاری بر تورم صورت خواهد گرفت.
بانک مرکزی نیز آمادگی خود را برای تأمین نیازهای ارزی کالاهایی که تولید ارزآور دارند، بویژه دارو را اعلام کرده است. تأمین مواد اولیه و ماشینآلات تولید در صدر این لیست قرار گرفتهاند. فعالان اقتصادی اعتقاد دارند که این تصمیم و اولویتبندی و به نوعی تعمیق تالار دوم میتواند به کوتاهتر شدن صف تخصیص و تأمین ارز منجر شود. از این رو مسیر رفع تعهد ارزی صادرکنندگان از یک سو و تأمین ارز واردات از سوی دیگر تسهیل خواهد شد.
تصمیم برای تالار یک و دو
بر اساس آنچه در نشست رئیس کل بانک مرکزی با وزیران صمت و بهداشت و درمان به منظور بررسی دقیق نیازهای ارزی دو وزارتخانه و اولویتهای اعلامی آنها در ثبت سفارشات ارزیشان مطرح شد، محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی با تأکید بر اهمیت تولید و ضرورت توجه به تأمین مواد اولیه و ماشینآلات تولید، آمادگی بانک مرکزی برای تأمین نیازها در جهت افزایش تولید بویژه تولیدات ارزآور را اعلام کرد.
ایرنا دراین باره نوشت: «در این جلسه ترکیب کالاهایی که میتوانند در تالار یک و تالار دو مرکز مبادله قرار بگیرند با توجه به سطح اثربخشی آنها در تولید ناخالص داخلی و موضوعاتی مانند اشتغال و اثرگذاری بر تورم مورد بحث و بررسی قرار گرفت و نتیجه نهایی پس از آمادهسازی سامانهها برای اعمال تغییرات ابلاغ خواهد شد.»
همچنین موضوع تسریع در پرداختهای ارزی برای کالاهایی که کد تخصیص دریافت کردهاند نیز مورد بررسی قرار گرفت و مقرر شد اقدامات لازم برای تسریع در تأمین منابع ارز برای کالاهای اساسی و دارو با همکاری وزارتخانه نفت و بانکهای عامل فعال در بازار ارز تجاری و کارگزاریهای فعال انجام شود.در این نشستها، با تأکید بر ترکیب کالاها در تالار یک و دو ارزی مرکز مبادله، مذاکرات و بررسیهای دقیق و کارشناسی برای تأمین ارز کالاهای اساسی و دارو و صنایع انجام شد.
همچنین مقرر شد نسبت به بررسی دقیقتر ثبت سفارشها و بازسازی و اصلاح روند ثبت سفارشها از سوی وزارتخانههای مربوطه اقدام شود. بانک مرکزی نیز بر اساس تعدیلات و اصلاحات انجام شده نسبت به تخصیص ارز در اولویتهای اعلامی وزارتخانههای مذکور اقدامات لازم را انجام دهد.
همچنین در خصوص ترکیب کالاها در تالار یک و دو ارزی مرکز مبادله و نحوه عمق بخشی به تالار دوم مذاکره شد و توافقات لازم به منظور توسعه و برخورداری سریعتر شرکتها از ارز در تالار دوم تا روزهای آتی صورت پذیرفت.
در نهایت به دستور رئیسکل بانک مرکزی، کمیته تخصصی رصد تأمین ارز کالاهای اساسی و دارو با حضور نمایندگان وزارتخانهها تشکیل و روزانه این موضوع پیگیری میشود.
زیرمیزی در تالار دوم؟
جدیدترین نشست کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران، موضوع بحث را به چالشهای تالارهای مبادلهای اختصاص داد. از جمله مواردی که در این نشست به آن اشاره شد، ایجاد پدیده زیرمیزی در تالار دوم مبادله ارزی بود که فعالان اقتصادی دلیل آن را عدم شفافیت میدانند.
رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران دراین باره گفته است: «به ازای هر دلار، 4 هزار تومان مطالبه میشود تا دو طرف را به هم وصل کنند و این موضوع هزینه مضاعفی را به واردات تحمیل میکند؛ با اینکه در هیچ سندی هم قید نمیشود و دلیل این اتفاق، عدم شفافیت نرخ ارز و عدم شناخت طرفین عرضهکننده و خریدار از یکدیگر است.»
احمد فرشچیان در این نشست که با حضور رئیس هیأت مدیره مرکز مبادله ارز و طلای ایران برگزار شده، عنوان کرده است: «اگر چه صف انتظار، 14 روزه توافق شده بود اما نه در تالار یک و نه در تالار دوم اجرا نمیشود و به همین دلیل تجار بیشتر سراغ روش مبادله مستقیم میروند. اما به دلیل اینکه طرفین یکدیگر را نمیشناسند زیرمیزیها به جریان افتاده است. البته قرار بود صف تخصیص گروه کالایی تالار یک و دو جدا از هم باشند اما این اتفاق نیفتاده است.»
بانکها همراهی نکردهاند
محمد آرام، رئیس هیأت مدیره مرکز مبادله ارز و طلای ایران در پاسخ به سخنان فعالان اقتصادی چنین توضیح داده است: «تالار دوم دو بخش دارد. یک بخش با محوریت نقل و انتقال ارز با عاملیت بانکها ست و روش غیرمستقیم است؛ ولی در بخش دوم دو مجموعه صادراتی و وارداتی با هم تعامل کرده و خودشان ارز را جابهجا میکنند که با عنوان معاملات مستقیم یا تهاتری است. تلاش کردیم بانک مرکزی دخالتی در حجم و مقدار تبادلات نداشته باشد و نرخ بر اساس عرضه و تقاضا نوسان دارد. به دلیل اینکه حجم کل ارز کاهش یافته و تمرکز وزارت صمت نیز بر واردات کالاهای بزرگ مثل خودروست، تخصیص بیشتری در این قسمت داده است. آنچه مربوط به کالاهای غیر بزرگ بوده تخصیصها منجر به معامله نشده است. ثبت سفارش زیر 100 هزار دلار تخصیص نشده یا چون بالا نبوده ریال آن تأمین نشده و بانکها هم همراهی نکردهاند و این گروهها نتوانستهاند واردات کنند. لذا در مورد این گروهها تصمیم گرفتیم که بدون صف تخصیصشان انجام شود که صنایع کوچک با مشکل مواجه نشوند.»
به گفته او، بیش از 95 درصد صادرات کشور توسط 400 شرکت انجام میشود. درحالی که برای خرید و واردات کالا بیش از 16 هزار بازرگان این کار را انجام میدهند. در مبادلات غیرمستقیم فروشنده قابلیت ردیابی ندارد که چه کسی خریدار است که زیرمیزی داشته باشد. در مبادلات مستقیم دو طرف میتوانند توافق کنند؛ ولی انتظار ما محقق نشد. چون صادرکنندگان و واردکنندگان خرد زیادی وارد مرکز مبادله نشدهاند.
صف تالار اول و دوم جدا میشود
آرام اظهار کرد: «درباره مقوله شفافیت چند اقدام انجام دادیم تا افراد حقیقی و حقوقی بتوانند عرضه و تقاضا و حجم مبادلات را در هر روز ببینند. الان اگر کسی به عنوان شخص حقیقی وارد مرکز شود، میتواند حجم عرضه و تفاضاها را ببیند. در مورد شخصیتهای حقوقی هم 80 درصد کار انجام شده، اما تا پایان هفته آینده این امر برای آنها هم محقق خواهد شد.»
او افزود: «صف تخصیص گروه کالایی یک و دو هم ظرف چند روز آینده دقیق مشخص میشود. تفکیکها قطعی شده و تا دو هفته آینده دوره انتقال تمام شده و کسانی که بازار اول و کسانی که بازار دوم هستند کاملاً از هم جدا میشوند.»
رئیس مرکز مبادله با بیان اینکه نظام اولویت بندی تخصیص ارز با مشکلات جدی روبهرو است، گفت: «خوب است اتاق ایران با همراهی وزارتخانههای جهاد کشاورزی و صمت وقت بگذارند و در معاملات مستقیم موارد استثنا را مشخص کنند. اگر کالایی مورد نیاز است مثل گوشت و برنج... از صفها مستثنا شوند. در حال حاضر اولویتهای تخصیص خیلی باز هستند. اما اگر این اولویتها مشخص باشند هر وقت اولویت یک تأمین شد، میتوانیم سراغ تأمین ارز اولویت دو برویم و الی آخر. این اولویتگذاری باید در صمت و جهاد کشاورزی اعمال شود؛ ولی نشده است.»
برش
ارز تالار اول و دوم از کجا تأمین میشود؟
احمد فرشچیان رئیس کمیسیون مدیریت واردات اتاق ایران در گفتوگو با «ایران» در خصوص جزئیات عرضه و تقاضا در تالار اول و دوم چنین گفته است: «در حال حاضر برای واردات بجز بازار غیررسمی، سه نرخ ارز وجود دارد. کالاهای گروه 21، کالاهای اساسی هستند که هنوز از دلار 28500 تومانی استفاده میکنند. ارز مورد نیاز این گروه از فروش نفت است که پیشبینی شده 8 میلیارد دلار است. در تالار اول کالاهای گروه 22 قرار گرفتهاند که مواد اولیه تولید هستند و ارز آنها از سوی فولادیها، پالایشی ها و پتروشیمیها تأمین میشود. نرخ این ارز حدوداً 73 هزار تومان است. در تالار دوم نیز کالاهای گروه 23، 24، 25 و 26 تأمین ارز میشوند که صادرکنندگان محصولات کشاورزی و صنعتی و خرد ارز واردات این گروه را تأمین میکنند. قیمت ارز مبادلهای در این تالار نیز حدوداً 106 تا 107 هزار تومان است.»
او عنوان کرده است: «چنانچه فولادیها، پتروشیمیها و پالایشیها بتوانند 80 درصد ارز خود را در تالار اول بفروشند، میتوانند 20 درصد باقی مانده را در تالار دوم مبادله کنند.»
به گفته فرشچیان، دولت به دنبال تعمیق تالار دوم است که تصمیم درستی است. چرا که نرخ ارز در بازار دوم به بازار غیررسمی نزدیکتر است. البته پیشبینی میشود در تالار دوم 22 میلیارد دلار مبادله شود که این رقم را بر اساس سابقه واردات و صادرات اعلام کردهاند.او به جلسه اخیر بانک مرکزی با وزارت صمت و بهداشت اشاره و اظهار کرده است: «دستهبندی کالاها برای تالار اول و دوم میتواند تأثیرگذار باشد. چراکه بخش خصوصی همواره به دنبال واقعیتر شدن نرخ ارز بوده و در تالار اول به دلیل نظارتها و کنترلهای نامحسوس نرخ ارز، صادرکننده نیز تمایلی برای عرضه ارز ندارد. اما تعمیق تالار دوم میتواند انگیزه ورود ارز به کشور را افزایش دهد و صفهای تخصیص و تأمین ارز کوتاه شود. همچنین تقاضاها برای واردات واقعیتر از قبل خواهد شد و سوءاستفاده از ارز کاهش خواهد یافت.»
