درباره گزینه معرفیشده به اسکار
فرصتها و چالشها
مهرزاد دانش
منتقد سینما
بالاخره فیلم «علت مرگ نامعلوم» به عنوان فیلم منتخب ایران برای اسکار معرفی شد. آیا این اثر شانسی برای مطرح شدن در این رویداد سینمایی دارد؟ در یک دهه اخیر، برندگان اسکار بهترین فیلم بینالمللی، شامل فیلمهایی با تمهای عمیق اجتماعی و سیاسی، ترکیب سبک هنری و واقعگرایانه و اغلب با سابقه جشنوارهای قوی بودهاند. در سال ۲۰۱۵، آیدا (لهستان) با موضوع هویت برنده شد. در ۲۰۱۶، پسر شائول (مجارستان) به تجربیات اردوگاههای نازی پرداخت. فروشنده (ایران) در ۲۰۱۷ با دغدغههای اخلاقی جاری در درامی خانوادگی پیروز شد. در ۲۰۱۸، زن شگفتانگیز (شیلی) مبارزه یک زن را بر اساس هویت جنسی نشان داد. روما (مکزیک) در ۲۰۱۹ شامل جلوههایی از نابرابری طبقاتی و فمینیسم بود. انگل (کره جنوبی) در ۲۰۲۰ با لحنی کمدی/تعلیقی درباره گسستهای طبقاتی جامعه مطرح شد. دور دیگر (دانمارک) در ۲۰۲۱ بحران میانسالی را کاوش کرد. ماشینم را بران (ژاپن) در ۲۰۲۲ به عنصر اندوه در روابط انسانی پرداخت. در ۲۰۲۳، در جبهه غربی خبری نیست (آلمان) ابعاد وحشتناک جنگی پوچ را ترسیم کرد. در ۲۰۲۴، منطقه مورد علاقه (بریتانیا/آلمان) به مرور فاجعه هولوکاست پرداخت و در ۲۰۲۵، من هنوز اینجا هستم (برزیل) مقاومت مقابل دیکتاتوری را به تصویر کشید. این فیلمها عمدتاً اروپایی، آسیایی و آمریکای لاتین بودند؛ با تمرکز بر مسائل جهانی مانند نابرابری، جنگ، تأملات اخلاقی و هویت. سبک هنری این فیلمها نیز عمدتاً واقعگرایانه و در بستر درامهای مینیمال بود. اگر این مؤلفهها را به عنوان شاخصهایی از ذائقهسنجی اسکار بینگاریم، میتوان بافت ژانری و ساختاری «علت مرگ: نامعلوم» را در تناسب با این سنجهها بهتر ارزیابی کرد. این فیلم با تمرکز بر عناصر مضمونی طمع، فقر، بقا، مقاومت انسانی، تنشهای اجتماعی و دوراهیهای اخلاقی، همخوانی زیادی با ذائقه اسکار دارد. به همین بیفزایید لوکیشن کویری و حس تنهایی آدمهای فیلم را که در فضای مینیمالیستی و در ژانری جادهای که با ژانر معمایی ترکیب شده است، میتواند پتانسیل توجه به اثر را افزایش دهد. ساختار شبه اپیزودیک که خردهداستانهای شخصیتها را در مسیر داستان اصلی پیش میبرد، باز نکتهای دیگر برای نزدیک بودن فیلم به معیارهای اسکاری است. در نگاهی کلی، «علت مرگ: نامعلوم» از بین بقیه عناوین مندرج در فهرست نهایی کمیته معرفی فیلم اسکار، بضاعتهای ساختاری و ژانری بیشتری داشته است و از این حیث، گزینه خوبی است. اما در کنار این فرصتها، فیلم چالشهایی جدی نیز پیش رو دارد که کمبود حضور جشنوارهای در محافل بینالمللی و کمپین تبلیغاتی ضعیف در گسترههای جهانی از مهمترین آنهاست. فیلمی که برای اسکار معرفی میشود، برای مطرح شدن، بیش از آن که متکی به زیربنای ساختاری و هنری خود باشد، وابسته به مناسبات پخش و تجارت و تبلیغ و لابی در ابعاد جهانی است. «علت مرگ: نامعلوم» فضایی دشوار برای پیمودن این مسیر دارد. آیا در فرصت پیش رو تا مراسم اسکار 2026، میتوان این خلأ را جبران کرد؟
