جواد صفوی
منتقد سینما

در واپسین نشست شورای عالی سینما، دکتر عارف، معاون اول رئیس‌جمهور بر این نکته تأکید کرد که باید زمینه بازگشت هنرمندان ایرانی مقیم خارج از کشور به وطن فراهم شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مسئولیت دارد موانع حقیقی و حقوقی ورود آنها را برطرف سازد.  این مطالبه در بستر سند چشم‌انداز بیست‌ساله، نیاز مبرم کشور به ارتقای فرهنگی و توسعه سینماست، به گونه‌ای که هنرمند نه رها شده از وطن، بلکه بخشی فعال و مؤثر از گفت‌وگوی ملی باشد.
هنرمندان مهاجرت‌ کرده یا آنهایی که به دلایلی خارج از کشور زندگی می‌کنند، بخشی معنی‌دار از سرمایه ‌فرهنگی و انسانی ملت‌اند. آنان با تجربه‌های بین‌المللی، نگاه‌های متفاوتِ هنری و فرهنگی و مسیرهای دشوار زیست فردی، غالباً توانسته‌اند تجربه‌های تازه‌ای کسب کنند که می‌تواند به بالندگی فرهنگ هنر در داخل کمک کند. فرصت بازگشت و مشارکت آنها در عرصه ملی، هم ریشه‌های هنری ایران را تقویت می‌کند و هم جلوی آسیب‌هایی مثل سرخوردگی، انزوا یا تنهایی هنری را می‌گیرد.

وفاق ملی و سعه‌صدر 
اما تحقق این هدف نیازمند رویکردی باز و مدنی است؛ هم در دولت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در میان اهالی هنر و جامعه. راه دادن هنرمندان دور از وطن الزاماً به معنای بی‌چون و چرا پذیرش تمام نظرات آنها نیست، اما به معنای سعه‌صدر است به پذیرش انتقاد، مخالفت و تفکر متفاوت. هر چند ممکن است برخی از هنرمندان نقدهایی به بخش‌هایی از حاکمیت نسبت به سیاست‌های فرهنگی یا شرایط زیست هنری کشور داشته باشند؛ این نقدها نه خطری برای وحدت ملی‌اند بلکه امکان اصلاح، بهبود و بازنگری را فراهم می‌کنند.
اگر دیدگاه‌ها و اختلاف‌ها را سرکوب کنیم، نه تنها از تجربه آنهایی که دور بوده‌اند محروم می‌مانیم، بلکه فرهنگ گفت‌و‌گو و تضاد مدنی را نیز تضعیف کرده‌ایم. وفاق ملی وقتی شکل می‌گیرد که همه احساس کنند صدایشان شنیده می‌شود؛ چه کسانی که در داخل‌اند، چه کسانی که در خارج‌اند؛ چه کسانی که موافق‌اند چه کسانی که نقد دارند. در مجموع، فراهم آوردن شرایط بازگشت هنرمندان دور از وطن نه یک لطف سیاسی، بلکه ضرورتی فرهنگی ـ اجتماعی است. دولت و نهادهای متولی باید با طراحی سیاست‌هایی مثل تسهیل امور اقامتی و قانونی، ایجاد زمینه برای کار و تولید هنری، برخورداری از امکانات حمایتی و بیمه‌ای و مهم‌تر از همه تضمین آزادی بیان و نقد، هنرمندان را به خانه برگردانند. در این راه، سعه‌صدر و پذیرش تفاوت‌ها نه تنها مانع نیست، که اساس قدرت فرهنگی ملی است. اگر بتوان این ترکیب را مدیریت کرد، هنرمندان دور از وطن باز خواهند گشت، فرهنگ ایران و سینما و سایر شاخه‌های هنر ایران متعالی‌تر خواهند شد و وفاق ملی، واقعی‌تر احساس خواهد شد. 

ناصر آقایی/ بازیگر
حضور هنرمندان در خاک خود غنیمت است
اصولاً تمامی هنرمندان ایرانی در سراسر جهان به عنوان کسانی که از روحیات مردم سرزمین خودشان الهام می‌گیرند همیشه حضورشان در خاک و وطن خودشان غنیمت است. بنابراین من به شخصه هیچ ممانعتی نمی‌بینم که حضور این عزیزان را در کشورم داشته باشم. البته مسائل سیاسی و قضایی و یا هرچیزدیگری که مشمول این داستان می‌شود از نیت من خارج است. دقیقاً نمی‌دانم آنچه می‌گویند به حقیقت می‌رسد یا خیر اما قلباً دوست دارم هنرمندان ما به کشور بازگردند. حضور آنها هم می‌تواند به شکوفایی هنر ایرانی کمک کند و هم آنها از نعمت زندگی در وطن خود برخوردار شده و حال بهتری داشته باشند. هنرمندان در خاک خود بیشتر شکوفا می‌شوند.
 

ناصر ممدوح/ پیشکسوت دوبله
هنرمندان ما عاشق مملکت خود هستند
دعوت دکترعارف برای بازگشت هنرمندان خارج از کشور را به فال نیک می‌گیرم. واقعیت این است که اگر فرصتی برای هنرمندان خارج از کشور فراهم شود تا بتوانند در کشور خود فعالیت کنند اتفاق بسیارخوبی است اما یک شرط دارد. اگر شرایط مناسبی برای زندگی و کار برای آنها در کشور فراهم شود قطعاً این بازگشت یک بازگشت باشکوه خواهد بود اما اگر این بازگشت به بهبود وضعیت آنها منجر نشود بهتر است در همان خارج از کشور بمانند و زندگی کنند. البته همه این اما و اگرها به نظر مسئولان برمی‌گردد. هنرمندان ما عاشق مملکت خود هستند و بسیار مشتاقند به کشور خود بازگردند. هنرمندان باید برگردند به زادگاه خود اما متأسفانه برخی‌ها واهمه دارند و برخی دیگر مسائل دیگر.

هوشنگ توکلی/بازیگر
هر ایرانی باید وطن خود را ببیند
صحبت جناب عارف قابل احترام و ستایش است اما من نگاه وسیع‌تری نسبت به این مسأله دارم و معتقدم نظام باید تکلیف خود را با مجموعه ایرانی‌ها چه خارج از کشور و چه در داخل کشور معلوم کند‌ و یک نگاه یکدست داشته باشند که هر ایرانی با هر ویژگی که دارد بتواند در چهارچوب قانون بیاید و وطن خود را ببیند. معضلاتی که طی این سال‌ها به‌وجود آمده نگرانی ایجاد کرده است بخصوص برای ایرانی‌های خارج از کشور. ما حتی، اگر دعوت هم کنیم چندان نتیجه مطلوبی نخواهد داشت مگر اینکه از سوی بالا دستی‌ها به‌درستی تعیین تکلیف شود و اعلام رسمی شود تا این مسیر رفت و برگشت برای ایرانی‌ها باز شود.
 

محمد شیری/بازیگر
پای این تصمیم بایستید
قلباً دلمان می‌خواهد امثال بهروز وثوقی و دیگر هنرمندانی که خارج از کشور هستند بازگردند، منتهی باید این بازگشت با تضمین همراه باشد. البته امثال بهروز وثوقی سال‌هاست که فعالیت ندارند اما همچنان عاشق کشورشان هستند و دوست دارند به وطن خود بازگردند و در سرزمین خود بمیرند. من بارها گفته‌ام و خواهش کرده‌ام این شرایط را برای هنرمندان فراهم کنید نه آنکه یک مسئولی بگوید حرفی ندارم مسئولی دیگر این موضوع را رد کند و این به هنرمندان لطمه می‌زند. بنابراین قوای سه گانه از مجلس تا دولت و قوه قضائیه حرفشان یکی شود تا فردای روزگار برای این هنرمندان اتفاقی نیفتد کما اینکه داشته‌ایم. در هرصورت آرزو دارم شرایط به گونه‌ای شود که هنرمندان به کشورشان بازگردند.