چگونه ایران در عصر تحول دیجیتال دولت آینده را میسازد؟
پژمان امیدمقدمی
معاون حکمرانی الکترونیک سازمان اداری و استخدامی
اکنون کشورمان با برنامهریزی جامع، اتکا به اسناد بالادستی و اجرای نقشه راه دولت هوشمند، گامهای مؤثری در دیجیتالیسازی خدمات و نهادهای دولتی برداشته است. رشد چشمگیر ارائه خدمات الکترونیک به بیش از ۸۲ درصد، اتصال ۹۶.۷ درصد سازمانها و توسعه زیرساختهای داده محور و مشارکتی، گواهی بر عزم جدی کشور در این مسیر است.
تقویت حکمرانی دادهمبنا، مشارکت شهروندان از طریق سامانههایی مانند «فواد ۱۲۸» و پلتفرم «ایران دیجیتال» و توانمندسازی نیروی انسانی، محورهای کلیدی این تحول محسوب میشوند. این مسیر با همراهی ذینفعان و نگاهی پویا به آینده، زمینه ساز مدیریتی مدرن، شفاف و مبتنی بر فناوری در ایران است.
در جهانی که دیجیتالسازی به یکی از شاخصهای اصلی توسعه بدل شده، پیمودن حرکت در مسیر تحول دیجیتال، از استقرار دولت الکترونیک تا دستیابی به دولت هوشمند، دیگر یک انتخاب نیست؛ بلکه ضرورتی اجتناب ناپذیر و راهبردی برای حکمرانی کارآمد و پاسخگو به شمار میآید.
در همین راستا، جمهوری اسلامی ایران مسیر تحقق دولت هوشمند را از سالها پیش آغاز کرده است. پیشرفتهای چشمگیر در ارائه خدمات دیجیتال آمار و ارقام موجود، گویای رشد قابل ملاحظه در دیجیتالیسازی خدمات است. میزان ارائه خدمات دولت به صورت الکترونیک از ۶۲ درصد در سال 1397 با رشدی 20 درصدی به ۸۲ درصد در سالهای ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ افزایش یافته است. بر اساس آمار درگاه ملی خدمات الکترونیکی دولت، تا سال ۱۴۰۴، 2 هزار و 119 خدمت به صورت الکترونیکی ارائه شد.
اتصال96.7 درصد سازمانهای اجرایی (۱۴۷ دستگاه) و ارائه 5 هزار و 149 مجوز به صورت الکترونیکی، استفاده 67 میلیون و 650 هزار شهروند از این خدمات و اتصال 579 سامانه دانشگاهی، به همراه پیشرفت شبکه ملی اطلاعات از ۵۹ به حدود ۷۰ درصد، تصویب و تخصیص ۳ هزار میلیارد تومان برای اعطای تسهیلات به فعالان این عرصه در دولت چهاردهم، مؤید تحقق گسترده خدمات دیجیتال است.
نقشه راه جامع و عملیاتی دولت هوشمند دولت با درک اهمیت برنامهریزی جامع، از طریق مصوبه «نقشه راه دولت هوشمند» که در شورای عالی اداری تصویب شد دنبال میشود که در این مسیر، دستورالعملهای لازم تدوین و برنامه عملیاتی و نحوه استقرار نظام حکمرانی داده مبنا، به دستگاههای اجرایی ابلاغ شده است.
این نقشه راه رویکردی عملیاتی برای افزایش شفافیت و کارآمدی نظام اداری ارائه میدهد. محورهای اصلی این نقشه راه شامل تقویت زیرساختهاست که در آن توسعه زیرساختهای یکپارچه ابردولت و ارتقای پنجره ملی خدمات دولت هوشمند در اولویت قرار دارد. داده محوری و حکمرانی داده مبنا محور دیگر آن است که که براساس آن، استقرار نظام حکمرانی داده مبنا در دستگاههای اجرایی در 6 مرحله در حال پیادهسازی است.
مشارکت بخش خصوصی و توسعه و توانمندسازی سرمایه انسانی از دیگر محورهای آن است. همچنین برنامه آموزش پودمانی برای ۱۵ درصد از کارشناسان و ۲۰ درصد از مدیران در زمینه تحلیل داده و هوشمندسازی اجرا خواهد شد. تاکنون بیش از ۲۰ هزار نفر از کارمندان دولت در دورههای آموزش هوش مصنوعی و حکمرانی دادهمبنا شرکت کردهاند که این عدد تا پایان سال به بیش از ۱۰۰ هزار نفر خواهد رسید.
حکمرانی الکترونیک دولت به تقویت مشارکت شهروندان نیز توجه ویژهای دارد. در راستای تقویت مشارکت شهروندان در حکمرانی الکترونیک دولت، اقداماتی چون ایجاد «سامانه مشارکت الکترونیکی» در دستورکار قرار گرفته است. این سامانه امکان مشارکت شهروندان را از طریق پنجره ملی خدمات دولت هوشمند فراهم میکند. تاکنون ۷۰ نظرسنجی مردمی در این سامانه انجام شده است.
سامانه «فواد128» با هدف پیگیری آنی شکایات و نارضایتیهای شهروندان از نظام اداری راهاندازی شده که طی آن، مشکلات مربوط به کیفیت خدمات در کمتر از ۵ ساعت رسیدگی میشود. این سامانه ۸۰ درصد شکایات مرتبط با نحوه و کیفیت ارائه خدمات را پوشش میدهد. در راستای گسترش سواد دیجیتال نیز پلتفرم آموزشی «ایران دیجیتال» پیادهسازی شد که توانست در رقابت جهانی در حوزه کسب وکارهای الکترونیکی بین 5 پروژه برتر جهان قرار بگیرد. این آموزشها به صورت کاملاً رایگان و بدون نیاز به پیش نیاز ارائه میشود.
این کارنامه نشان میدهد که دولت الکترونیک در ایران پروژهای شعاری نیست؛ مسیری واقعی و پرچالش اما روبه پیشرفت است، با تکیه بر برنامهریزی، قانون مندی، مشارکت ذینفعان و شهروندان و بخش خصوصی. بخش عمدهای از مسیر طی و دستاوردهای ملموسی حاصل شده است.
رویکرد دولت مبتنی بر مشارکت جویی، بازخوردپذیری و اصلاح پذیری است.
هرگونه نقد، پیشنهاد و دغدغهمندی دلسوزانه نه تنها پذیرفته، بلکه ارزشمند است. زیرا دولت الکترونیک تنها به فناوری و سامانهها وابسته نیست؛ بلکه متکی بر همراهی شهروندان و همافزایی سایر ذی نفعان است.
