منصور بیجار، استاندار از نگاه ویژه دولت به سرزمین نخل و آفتاب میگوید
گذار سیستان و بلوچستان از حاشیه به متن توسعه اقتصادی
تفویض اختیار به استان با حمایت رئیسجمهوری، پروژههای عمرانی و توسعهای را سرعت بخشید
شیما جهانبخش
گروه ایران زمین
دولت چهاردهم از ابتدای کار، برنامه جدی برای توسعه متوازن و همهجانبه سیستان و بلوچستان داشته است.دو سفر هیأت دولت به استان نشان از اهمیت این موضوع دارد از این رو میخواهیم بدانیم حمایت ویژه دولت، در روند توسعه استان چه تأثیری داشته است؟
دولت چهاردهم توسعه پایدار کشور را از سیستان و بلوچستان آغاز کرد و این استان بهعنوان مقصد اول سفرهای استانی رئیسجمهوری انتخاب شد. این سفرها، با تخصیص بیش از ۱۳۴ هزار میلیارد تومان اعتبار، دستاوردهای مهمی برای استان به همراه داشت.
تأمین منابع تسهیلاتی بانکها با نرخ۳ ٪ کمتر از مصوبه و اعتبار ۲۰ هزار میلیارد تومان، معرفی ۳۵۱ طرح سرمایهگذاری به بانکهای عامل با مبلغ ۲۱/۱ هزار میلیارد تومان، انعقاد ۱۷ تفاهمنامه سرمایهگذاری به مجموع ۷۰ هزار میلیارد تومان و ایجاد ۲۹,۹۰۵ فرصت شغلی از مهمترین نتایج این سفر بوده است.
این سفرها، در مدت کمتر از 50 روز و در دو نوبت انجام شد و پوشش گستردهای از شمال تا جنوب استان داشت. علاوه بر ایجاد امید اجتماعی، این برنامهها زمینه تفویض اختیارات به استانداری را فراهم کرد؛ از جمله تفویض بخشی از اختیارات وزارت راه برای تسریع در پروژهها، مانند تکمیل پروژه بزرگراه زاهدان–زابل که از طولانیترین پروژههای استان بوده و با سرعت قابل توجهی پیش رفت.
دولت با رویکرد عدالتمحور و تبعیض مثبت، در پی ارتقای سطح زندگی در مناطق مرزی و محروم است. در این زمینه چه طرحهایی برای بهبود معیشت مرزنشینان در طول یکسال فعالیت دولت چهاردهم در استان انجام شده است؟
در یک سال اخیر، توفیقات چشمگیری در حوزه مرز حاصل شده است. با هماهنگی ویژه نهادهای امنیتی، انتظامی، شورای تأمین و شورای راهبردی استان و همراهی شورای عالی امنیت ملی و هیأت دولت، بازارچه مرزی بهصورت رسمی افتتاح شد و زیرساختهای تجارت مرزی در شمال و جنوب استان برای ساماندهی توزیع سوخت فراهم شد؛ بازارچههایی مانند شاگل، ریمدان و پیشین بهصورت رسمی به بهرهبرداری رسیدند و تمامی چالشهای پیشرو، از جمله ساماندهی کولبری و تهاتر در چهارچوب امنیت و توسعه پایدار مدیریت شد. این اقدامات، نه با رویکرد تحدید، بلکه با هدف استفاده از ظرفیتهای مرزی بهعنوان فرصت برای تقویت امنیت و توسعه همهجانبه استان اجرا شد.
در آینده نیز برنامهریزی برای افتتاح بازارچههای رسمی دیگر، از جمله کوهک و ایجاد منطقه آزاد مشترک ایران و پاکستان در دستور کار قرار دارد. همچنین با تفویض اختیاراتی که رئیسجمهوری به استانداری واگذار کرده، ظرفیتهای استان برای مدیریت و توسعه مرزها بیش از پیش تقویت شده است.
سیستان و بلوچستان با وجود آنکه جوانترین استان کشور به حساب میآید اما از این ظرفیت آنطور که باید استفاده نشده و بیکاری آمار بالایی دارد. آیا در این زمینه طرحهایی در استان اجرا شده است؟
خوشبختانه در یک سال اخیر، یک طرح ابتکاری برای ترمیم ساختار مدیریتی و منابع انسانی استان اجرا شد و همچنان در حال گسترش است. با حمایت اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی و موافقت رئیسجمهوری، مجوز استخدام ۶۰۰ نفر در کادر اداری، بیش از ۳۰۰۰ نفر فارغالتحصیل در حوزه بهداشت و درمان و ۱۹۸۲ نفر در بخش آموزش و پرورش صادر شد. تمرکز ویژه بر استفاده از نیروهای بومی باعث شده که پایداری نیروی انسانی در استان افزایش یابد و حضور آنها به تقویت امنیت و توسعه اشتغال کمک کند.
با وجود اینکه قانون جوانی جمعیت و پیامدهای مثبت آن شامل استان ما نشده است، اقدامات اخیر توانسته نگاه ملی را به ظرفیتهای جوانان سیستان و بلوچستان متمرکز کند. در طول یک سال گذشته تلاش شده تا با مردمیسازی امنیت، توسعه انرژیهای پاک، جذب سرمایهگذاران داخلی و خارجی و تقویت نهضتهای مردمی در حوزه آموزش، بهداشت و فناوری، ظرفیت جوانان استان به شکل عملی و اثرگذار به کار گرفته شود.
با توجه به موقعیت استان، گذر از دوران جنگ 12 روزه یکی از بزرگترین آزمونهای استان بوده است. چگونه این دوران مدیریت شد؟
ممنون از پرسش بسیار مهم شما. واقعیت این است که در این مقطع حساس، نقش سیستان و بلوچستان در مدیریت جنگ ۱۲ روزه بسیار راهبردی و اثرگذار بود. دشمنان نظام جمهوری اسلامی، تمرکز و سرمایهگذاری ویژهای روی مرزهای جنوبشرق کشور داشتند، اما خوشبختانه از همان ابتدا استان با همدلی ویژه مردم و برگزاری نشستهای شورای تأمین و هماهنگی میان نیروهای امنیتی و انتظامی توانست بحران را مدیریت کند.
از روز اول، تمامی حوزههای اقتصادی، اجتماعی، امنیتی و حتی مسائل مربوط به زنان و جوانان با حضور میدانی و مدیریت مستقیم استانداری و دیگر متولیان کنترل شد. بازارها، مبادی اقتصادی و مناطق شهری همه تحت نظارت دقیق قرار گرفت و هیچ نارضایتی در جامعه شکل نگرفت. شخصاً در شهر و روستاها، تمامی مرزها حضور یافتم و بررسی میدانی وضعیت کالا، امنیت و اجتماع، تجربهای الهامبخش از مدیریت بحران در سیستان و بلوچستان ایجاد کرد.
همدلی ویژه میان مردم، هماهنگی میان نهادهای امنیتی و انتظامی، و مدیریت هوشمندانه بندر استراتژیک شهید بهشتی چابهار موجب شد جریان واردات و صادرات کالا بدون اختلال ادامه یابد و ظرفیت مرزها به فرصتی برای تقویت امنیت و پایداری اقتصادی تبدیل شود. این تجربه نشان داد که استان توان مقابله با بحرانهای پیچیده را دارد و میتواند بهعنوان نمونهای الهامبخش برای مدیریت مناطق حساس کشور مطرح شود.
با توجه به اینکه سیستان و بلوچستان یکی از استانهایی است که اقوام مختلف در آن سکونت دارند. شما به عنوان اولین استاندار بلوچ و بومی استان با چه چالشهایی مواجه بوده و دولت چه اختیاراتی را برای رفع آنها به استان واگذار کرده است؟
سیستان و بلوچستان با تنوع قومی و فرهنگی خود، ظرفیت بسیار بزرگی برای کشور است، اما مدیریت این ظرفیت نیازمند حساسیت، همدلی و مشارکت فعال همه گروهها بود. نگاه ویژه حاکمیت، بویژه رهنمودهای مقام معظم رهبری که پس از سفر تاریخیشان به استان متجلی شد، بهعنوان یک سند راهبردی و پیام روشن به منطقه محور برنامههای ما بود. ایشان استان را «گنج و پنهان» توصیف کردند و تأکید داشتند که ظرفیتهای متنوع قومی و فرهنگی استان باید در خدمت کشور قرار گیرد.
به عنوان استاندار وفرزند این استان، تلاش ما بر این بود که رنگارنگی فرهنگی و قومی استان به فرصت تبدیل شود و ظرفیتهای انسانی و اجتماعی استان برای توسعه ملی احیا شود. چالشها متعدد بود، اما با تفویض اختیارات از سوی دولت چهاردهم و حمایت شخص رئیسجمهوری توانستیم پروژههای عمرانی و توسعهای را با سرعت و کارایی بیشتری اجرا کنیم.
همچنین، با استفاده از وفاق اجتماعی و همدلی مردم، تنشهای احتمالی و شکافهای اجتماعی در استان در کوتاهترین زمان ممکن مدیریت شد و ظرفیت مردم در مواجهه با چالشهای ملی و حتی بینالمللی به کار گرفته شد. این تجربه نشان داد که حلقه گفتمانی میان دولت، حاکمیت و مردم استان میتواند نقش تعیینکنندهای در تقویت امنیت، توسعه پایدار و جایگاه ملی سیستان و بلوچستان ایفا کند.
تنش آبی یکی از مسائل و مشکلات استان است که سالهاست مردم استان را درگیر کرده و باعث مهاجرت شده است. شما به عنوان عالیترین مقام اجرایی استان برای حل و فصل این مشکل چه تدابیری اندیشیدهاید؟
خوشبختانه امسال توانستیم تنش آبی بمپور را کنترل کنیم و روند تأمین آب در سایر نقاط استان نیز با جدیت پیگیری شده است. با اجرای پروژههای کوتاهمدت و بلندمدت، آبرسانی به شهرها و روستاهای بمپور، هیدوج، سرابان، مهرستان، سیبسوران، چابهار و کنارک تسهیل شده و به مناطق روستایی نیز خدمات پایدار آبرسانی ارائه شده است. اصلاح الگوی مصرف، کاهش هدررفت و استفاده از پساب و آبهای نامتعارف به عنوان راهکارهای مؤثر برای تثبیت منابع آب در دستور کار قرار گرفته است.
در ادامه برنامهها، بازنگری آبرسانی به روستاهای سیستان در قالب طرح ملی روستایی و جهاد آبرسانی اجرا شده و تاکنون برای 53 روستا خطوط انتقال و شبکه توزیع ساخته شده است. پروژههای ملی آبی شامل تکمیل خط انتقال دوم به سیستان، خط انتقال میل نادر و بهرهبرداری و پایش چاه نیمههاست. این اقدامات با تأمین پایدار آب شرب، فرصتهای توسعه کشاورزی و صنعت را در جنوب شرق کشور فراهم کرده و سیستان و بلوچستان را به نمونهای موفق از مدیریت راهبردی منابع آب تبدیل کرده است.
با توجه به کاهش چشمگیر منابع آبی و هشدارهای مکرر کارشناسان درباره بحران آب، وضعیت تأمین آب شرب و کشاورزی در استان چگونه ارزیابی میشود؟ چه برنامههای کوتاهمدت و بلندمدتی برای مدیریت این بحران در دستورکار استانداری قرار دارد؟
سیستان و بلوچستان در معرض یکی از پیچیدهترین چالشهای زیستمحیطی کشور قرار دارد. خوشبختانه نگاه راهبردی و برنامهریزی شده در مدیریت آب استان در حال تغییر است و مسیر جدیدی برای تأمین پایدار آب شرب و کشاورزی آغاز شده است. این تغییر رویکرد شامل تمرکز بر اصلاح الگوی مصرف، کاهش هدررفت، استفاده از منابع نامتعارف و بهرهبرداری از ظرفیتهای محلی و فناوریهای نوین است.
در کوتاهمدت، پروژههای آبرسانی به شهرها و روستاهای کلیدی استان، پایش منابع حیاتی مانند چاه نیمهها و خطوط انتقال آب در دستورکار قرار دارد تا بحران آب مدیریت شود و تنشهای محلی کاهش یابد. در بلندمدت، برنامههای توسعه پایدار شامل بهبود زیرساختها، بازچرخانی آب، استفاده از پساب و ایجاد شبکههای گسترده تأمین آب برای مناطق شهری و روستایی، به عنوان بخشی از نقشهراه استان برای مقابله با کمآبی و تقویت ظرفیت کشاورزی و صنعت دنبال میشود. این رویکرد نشان میدهد که سیستان و بلوچستان بهتدریج به الگویی موفق در مدیریت راهبردی منابع آب تبدیل شده است.
یکی دیگر از مشکلات سیستان و بلوچستان، کمبود زیرساختهای سلامتمحور و فضاهای آموزشی است، جدای کمبود پزشک متخصص و معلم، این استان از نبود بیمارستانها و درمانگاههای دولتی مناسب نیز رنج میبرد. دولت در یکسال اخیر چه طرحهایی در حوزه سلامت استان اجرا کرده است؟
در حوزه سلامت و درمان، تمرکز اصلی بر پایداری نیروی انسانی و حضور متخصصان بومی در استان است. هماکنون پروژه جذب بیش از یکهزار و 892 نیروی متخصص و حدود 3 هزار فارغالتحصیل واجد شرایط در بخشهای بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حال اجراست تا پوشش خدمات در مناطق محروم و دورافتاده سیستان و بلوچستان بهبود یابد. این اقدام، با افزایش کیفیت خدمات درمانی، تضمین میکند که استان بتواند بهصورت پایدار از ظرفیت نیروی انسانی خود بهرهبرداری کند.
همزمان، تکمیل پروژههای نیمهتمام و حیاتی مانند بیمارستانهای چابهار و کنارک در دستورکار دولت چهاردهم قرار دارد و تلاش میشود با رفع چالشهای اجرایی، این طرحها به بهرهبرداری برسند. تجهیز و توسعه فضاهای درمانی در سراسر استان، بهویژه مناطق دورافتاده، بخشی از تلاشهای مستمر برای کاهش نابرابریهای بهداشتی و ارتقای سطح سلامت عمومی مردم است. این رویکرد نشان میدهد که تحولات حوزه سلامت استان در مسیر توسعه پایدار و عدالتمحور به شکل ملموس در حال پیشرفت است.
500 کیلومتر پهنه ساحلی و تنها مرز زمینی مشترک با پاکستان، ظرفیت بینظیری را برای رفع عقبماندگی استان فراهم کرده است. با درنظر گرفتن این آمار و ظرفیتها میدانیم که نمیشود برای سیستان و بلوچستان همان نسخه استانهای دیگر کشور را پیچید، از این رو بفرمایید چه برنامههایی برای جذب سرمایهگذاری داخلی و خارجی در دستورکار استانداری قرار دادهاید؟
سیستان و بلوچستان با ۵۰۰ کیلومتر پهنه ساحلی و تنها مرز زمینی مشترک با پاکستان، ظرفیت بینظیری برای توسعه اقتصادی و رفع عقبماندگیها دارد. این استان محروم نیست، بلکه به دلیل بهرهبرداری ناکافی از ظرفیتهای طبیعی و مرزی، پیشتر کمتر دیده شده بود. خوشبختانه در دولت چهاردهم توجه ویژهای به این ظرفیتها شده و امروز شاهد نقش فعال سیستان و بلوچستان در معادلات دیپلماسی اقتصادی و تجارت منطقهای هستیم.
من در دو سفر اخیر ریاست جمهوری به پاکستان و عمان حضور داشتم و شاهد مذاکرات و توافقات مهمی بودم که نقش استان را در تجارت مرزی و ترانزیت کالا پررنگ کرده است. در پاکستان، تفاهمنامههای مهمی با تمرکز بر تسهیل تهاتر کالا، توسعه بازارچههای مرزی و رونق صادرات از مبادی استان به امضا رسید. این توافقات نشان میدهد که سیستان و بلوچستان میتواند به یکی از مهمترین مبادی صادرات و واردات کشور تبدیل شود؛ از صادرات کالاهای داخلی گرفته تا واردات گوشت، برنج و سایر محصولات اساسی.
همزمان، توسعه مرزهای رسمی، بازارچههای تجاری و ظرفیتهای بندری، همراه با حضور مستقیم من در فرآیندهای دیپلماسی منطقهای، مسیر تبدیل استان از یک منطقه حاشیهای به مرکزی برای تجارت و ترانزیت را هموار کرده است. هرچند نتایج ملموس این پروژهها نیازمند زمان است، اما روند موجود نشان میدهد که سیستان و بلوچستان در حال تجربه یک گذار ویژه از حاشیه به مرکز توسعه اقتصادی و منطقهای است و نقش استان در معادلات ملی و بینالمللی بیش از پیش پررنگ شده است.
چه موانعی در مسیر سرمایهگذاری وجود دارد و چه اقداماتی برای رفع آنها صورت گرفته یا در حال انجام است؟
سیستان و بلوچستان، استانی مرزی و دور از مرکز، همواره با چالشهای امنیتی و تصورات منفی درباره ظرفیتهای توسعهای مواجه بوده است. با این حال، طی یکسال اخیر اقدامات جدی و هدفمند برای رفع موانع و تسهیل حضور بخش خصوصی در استان انجام شده است. اصلاح فرآیند صدور مجوزها و تسهیل تصمیمگیریهای بانکی، هموار کردن مسیر ورود سرمایههای داخلی و خارجی و فعالسازی بیش از ۳۰۰ پروژه کارگاهی، نمونههایی از این اقدامات هستند. بخش قابلتوجهی از پروژههای عمرانی و صنعتی استان در حال اجراست و همکاری هلدینگهای ملی و شرکتهای معتبر، روند توسعه پایدار را تقویت میکند.
جالب است که حتی در جریان جنگ 12روزه، تمامی پروژههای عمرانی و قطعات فعال بخش خصوصی ادامه داشتند. پیمانکاران با حفظ امنیت و مشارکت گسترده مردم، فعالیت خود را متوقف نکردند و ظرفیتهای بومی استان بهطور حداکثری به کار گرفته شد. این تجربه نشان میدهد که سیستان و بلوچستان نهتنها در مواجهه با بحرانها مقاوم است، بلکه توان بالقوهای برای توسعه اقتصادی و نقشآفرینی فعال مردم و بخش خصوصی دارد. حضور میدانی در نقاط مختلف استان و جلسات مستقیم با سرمایهگذاران، فرصت شناسایی و رفع موانع پیشرو را فراهم کرده و مسیر تبدیل استان به محور سرمایهگذاری و توسعه اقتصادی پایدار در جنوب شرق کشور را هموار کرده است.
همزمان، در جریان دو سفر اخیر رئیسجمهوری به استان، بیش از ۲۰ همت اعتبار برای اجرای پروژههای توسعهای و عمرانی اختصاص یافت. این اعتبار شامل تسهیلات بانکی، طرحهای سرمایهگذاری و پروژههای زیرساختی است و همراه با حضور مستقیم مسئولان و بازدیدهای میدانی، ظرفیت سیستان و بلوچستان برای توسعه متوازن، جذب سرمایهگذاری و ارتقای زیرساختها به طور چشمگیری افزایش داده است.
یکی از سیاستهای دولت، هدفمندی و پایداری روستاست؛ از آنجا که جمعیت قابلتوجهی از سیستان بلوچستان در روستاها زندگی میکنند، در این زمینه چه اقداماتی انجام گرفته است؟
در سیستان و بلوچستان، بخش بزرگی از جمعیت در روستاها زندگی میکنند و زندگی روزمره آنها با چالشهای متعدد اقتصادی، اجتماعی و محیطی همراه است. در یکسال اخیر، برنامههای پایداری روستایی با محوریت مردم و توسعه انسانی در دستورکار قرار گرفته است. استفاده از انرژیهای پاک، مانند نصب پنلهای خورشیدی و ایجاد ظرفیتهای بادی، نهتنها برق پایدار برای خانوادهها فراهم کرده بلکه فرصتهای شغلی جدید و رونق اقتصادی را به همراه داشته است.
در کنار زیرساختها، توسعه آموزش و فضاهای تحصیلی نیز اولویت ویژه داشته است. با توجه به جامعه هدف بزرگ روستایی، نهضت تجهیز و گسترش مدارس، حمایت از معلمان و جذب نیروهای بومی برای آموزش، زمینه رشد و توانمندسازی نسلهای آینده فراهم شده است. مشارکت مردم در ایجاد فضای سبز، پروژههای محلهمحور و تقویت امنیت محلی، نشان میدهد که توسعه روستایی سیستان و بلوچستان، ترکیبی از انرژی پاک، آموزش و اعتماد به ظرفیتهای بومی است؛ برنامهای که روستاها را به قلب توسعه پایدار استان تبدیل میکند.
برش
توسعه انرژیهای پاک یکی از راهکارها برای کاهش ناترازیها در کشور است. با توجه به موقعیت سیستان و بلوچستان و ظرفیت استفاده از خورشید در این زمینه چه طرحی برای توسعه نیروگاههای خورشیدی در استان اجرا شده و چه دستاوردهایی داشته است؟
یکسال اول مدیریت در سیستان و بلوچستان با رویکرد میدانی و توسعه پایدار، تحولات چشمگیری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر رقم زده است. استان با استفاده از ظرفیت بینظیر خورشید و باد، نهتنها توانسته برق پایدار به مناطق محروم برساند، بلکه زمینه اشتغال، توسعه صنعتی و رونق اقتصادی را نیز فراهم کرده است.
در بخش خورشیدی، نصب بیش از ۲ هزار نیروگاه ۵ کیلووات خانگی و جمع کل ۴ هزار واحد با ظرفیت ۲۰ مگاوات، همراه با اجرای ۲۰ پروژه سرمایهگذاری با ظرفیت ۶۹۵ مگاوات، بخش قابلتوجهی از نیازهای انرژی استان را پوشش میدهد. همچنین در حوزه انرژی بادی، ظرفیت ۱۳۰۰ مگاواتی با اجرای پروژههای ۳۰ مگاواتی در میل نادر، چشمانداز روشنی برای تأمین انرژی پاک فراهم کرده است.
این پروژهها علاوه بر تأمین انرژی، زیرساختهای برق پایدار و اینترنت پرسرعت را در نقاط دورافتاده و محروم تقویت کرده، صنایع، پروژههای مسکن و زیرساختهای بندری را پشتیبانی میکنند و به ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم برای بیش از ۴۰۵ نفر کمک کردهاند. همافزایی با شرکتهای دانشبنیان و پروژههای بندری مانند بندر چابهار، نشاندهنده رویکرد راهبردی استان در توسعه همهجانبه است.
دستاورد این اقدامات، تثبیت جایگاه سیستان و بلوچستان به عنوان نمونه موفق توسعه انرژی پاک در جنوبشرق کشور، کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی و تقویت استقلال انرژی استان و کشور است. این روند، الگویی موفق از مدیریت راهبردی انرژی و توسعه پایدار ارائه و نشان میدهد که بهرهگیری از ظرفیتهای بومی و نوآورانه میتواند محرکی قدرتمند برای رشد اقتصادی، اشتغال و توسعه زیرساختها باشد.
