میترا جلیلی
دبیر گروه علم و فناوری

دولت چهاردهم از بدو آغاز به کار و حتی قبل از آن، در دوران مبارزات انتخاباتی دکتر پزشکیان، از فناوری‌های نوین به عنوان نسخه‌ای شفابخش برای حل مشکلات و چالش‌های کشور یاد کرده و تلاشی جدی برای تحول دیجیتال دولت داشته است. حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و هموارتر کردن راه ورود بخش خصوصی برای فعالیت در زیست بوم اقتصاد دیجیتال را می‌توان گواه این امر دانست. با این دیدگاه، دکتر مسعود پزشکیان در روزهای منتهی به یک‌ساله شدن دولت چهاردهم، اجرای فاز اول طرح ملی «زیست‌بوم‌های دیجیتال دولت» را کلید زد. رئیس‌جمهوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را موظف کرده در راستای تحقق اهداف برنامه هفتم توسعه و نقشه راه دولت هوشمند، 7 حوزه کلیدی را با هدف تسریع در تحول دیجیتال و هوشمندسازی خدمات دولتی آماده کند. به دنبال ابلاغ این طرح کلان ملی، وزارت ارتباطات ۶ ماه فرصت دارد تا زیرساخت‌ها و معماری اصلی این طرح را در حوزه‌های حیاتی کشور عملیاتی کند.

ایجاد بازار برای بخش خصوصی
در این مسیر، سازمان فناوری اطلاعات ایران به‌عنوان محور اصلی و بازوی تخصصی دولت برای اجرای این تحول بزرگ تعیین شده و همه دستگاه‌های اجرایی کشور نیز موظف به همکاری کامل با این سازمان شده‌اند و قرار است گزارش پیشرفت فصلی این طرح به هیأت وزیران ارائه شود. محمدمحسن صدر، معاون وزیر ارتباطات و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران در نشست خبری که روز گذشته برگزار شد، در خصوص دولت هوشمند و زیست‌بوم‌های دیجیتال اظهار کرد: بر اساس ابلاغ رئیس‌جمهوری، این سازمان در حال طراحی معماری زیست‌بوم‌های دولت دیجیتال است و البته کار با همکاری دانشگاه‌ها و بخش خصوصی پیش می‌رود. به گفته این مقام مسئول، مرحله اول شامل سکوهای حوزه‌های مالی، تجارت، سلامت، انرژی، زمین و مسکن، زنجیره تامین و امور مهاجرین و اتباع است و مرحله دوم نیز سکوهای حوزه‌هایی مانند منابع انسانی، حمل‌ونقل، کشاورزی، گردشگری و بیمه را دربر خواهد گرفت. در مرحله سوم دیگر حوزه‌ها تحت پوشش قرار می‌گیرند و قرار است در نهایت حدود 15 زیست بوم ایجاد شود.
رئیس سازمان فناوری اطلاعات درباره طرح «زیست‌بوم‌های دیجیتال دولت» گفت: این طرح کلان ملی با هدف تسهیل خدمات به مردم و ایجاد بازار برای بخش خصوصی طراحی شده‌ است. 
صدر با اشاره به اینکه این رویکرد با سیاست‌های کلان مقام معظم رهبری هم‌راستاست، یادآور شد: اجرای طرح «زیست بوم‌های دیجیتال دولت»، نمونه‌های موفق جهانی دارد و این طرح کلان ملی بر اساس استانداردهای روز دنیا اجرا خواهد شد. در این مسیر همراهی خوب دستگاه‌ها بویژه سازمان اداری و استخدامی‌کشور و سازمان برنامه و بودجه کشور را نیز داشته‌ایم. معاون وزیر ارتباطات یادآور شد: در این مسیر اعتقاد ویژه به بخش خصوصی داریم و هرچند دولت حاکمیت خود را در نهایت خواهد داشت ولی قرار است این طرح ملی با محوریت بخش خصوصی انجام شود و دولت دخالت کمتری داشته باشد. از نظر ما مشارکت بخش خصوصی در اجرای پروژه‌های زیست‌بوم‌های دیجیتال بسیار مهم است، به‌ طوری‌ که بیش از ۵۱ درصد سهم این پروژه‌ باید در اختیار بخش خصوصی باشد تا دولت کمتر درگیر شود. به گفته صدر، با اجرای این طرح ملی، بازار بزرگی برای بخش خصوصی فراهم می‌شود و با توجه به سرمایه‌گذاری این بخش، دولت هم نیازی به تأمین ملی پروژه نخواهد داشت. در واقع دولت نقش تسهیلگری برای بخش خصوصی را ایفا می‌کند.

67 میلیون کاربر دولت هوشمند
رئیس سازمان فناوری اطلاعات با اشاره به اینکه در طول سال‌ها انبوهی از سامانه‌ها ایجاد شده‌اند و تنها اتفاقی که افتاده، کم شدن میزان مراجعه حضوری مردم بوده است، گفت: « در واقع در برخی موارد همچنان مردم باید زمان طولانی را برای حل مشکل خود طی کنند ولی با اجرای این زیست بوم، عملاً بخش زیادی از مشکلات مردم حل می‌شود.»
صدر با اشاره به اینکه لازمه اجرای چنین طرحی، استقرار پنجره ملی خدمات هوشمند و استقبال کاربران از آن است، یادآور شد: این پنجره در حال حاضر 67 میلیون کاربر دارد که این رقم نشان می‌دهد تعداد کاربران در دولت چهاردهم رشدی 30 درصدی داشته است. این موضوع نشان دهنده رشد و بلوغ سواد دیجیتال در کشور است.
احراز هویت با اپلیکیشن«ایران پاس»
رئیس سازمان فناوری اطلاعات یادآور شد: به دنبال ابلاغ رئیس‌جمهوری به سازمان فناوری اطلاعات به منظور ایجاد «زیست بوم تحول دیجیتال»، قرار است اپلیکیشن «ایران پاس» در اختیار همه کاربران قرار بگیرد تا در آن احراز هویت انجام شود و ازسوی دیگر بحث تبادل اسناد الکترونیک(e-doc) جای تبادل داده را خواهد گرفت؛ اسنادی که حتی قابلیت پیگیری قضایی دارند. صدر افزود: «بخشی از کار انجام شده و به صورت پایلوت درحال انجام آن هستیم به عنوان مثال با همکاری سازمان ثبت احوال، اسناد الکترونیک گواهی‌های هویتی مانند کارت ملی و شناسنامه در اختیار کاربر قرار می‌گیرد. در هماهنگی با وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هم مدرک تحصیلی کاربران به سند الکترونیک تبدیل می‌شود که خود زمینه‌ساز حذف مدارک کاغذی خواهد بود. در مرحله بعدی آدرس قانونی افراد مورد توجه قرار می‌گیرد. کاربران به جای مراجعه به سامانه‌های مختلف برای گرفتن تأییدیه محل سکونت، می‌توانند گواهی آدرس قانونی به صورت e-doc دریافت کنند.

کاهش زمان دریافت مجوز به 24 روز
رئیس سازمان فناوری اطلاعات در تشریح فعالیت‌های سازمان فناوری اطلاعات در سال اول دولت چهاردهم نیز گفت: این سازمان از گذشته تاکنون اقدامات گسترده‌ای در حوزه فناوری اطلاعات انجام داده و پروژه‌های بزرگی را در دست اجرا دارد. صدر افزود: «مسیر توسعه فناوری اطلاعات مسیری دشوار اما پرثمر بوده و هرگاه چالش‌ها پشت سر گذاشته شده‌اند، نتایج ملموسی حاصل شده است.» معاون وزیر ارتباطات در ادامه با اشاره به افزایش تعداد کاربران پنجره ملی خدمات دولت هوشمند یادآور شد: سازمان فناوری اطلاعات با اجرای پروژه مقابله با زمین‌خواری با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و هوش مصنوعی بسیار موفق عمل کرده و توانسته تغییرات غیرمجاز اراضی را شناسایی و به دستگاه‌های ذی‌ربط  گزارش کند. وی با اشاره به اینکه بیش از ۸۷ درصد این شناسایی‌ها دقیق بوده، گفت: این اقدام به کاهش تخلفات و تغییر کاربری‌های غیرقانونی کمک کرده است. رئیس سازمان فناوری اطلاعات خاطرنشان کرد: زمان پاسخگویی به درخواست‌های مجوز اراضی هم از ۷۲ روز به ۲۴ روز کاهش یافته است. صدر درخصوص حوزه امنیت سایبری نیز اظهار کرد: در دوران جنگ 12 روزه ضرورت تأمین امنیت سایبری بیش از پیش مشخص شد. بر اساس تکالیف شورای عالی فضای مجازی، سازمان فناوری اطلاعات متولی امنیت دستگاه‌های غیرزیرساختی است. حدود ۳ هزار دستگاه غیرزیرساختی در کشور وجود دارد و این سازمان بر اجرای برنامه‌های عملیاتی امنیت آنها نظارت می‌کند. رئیس سازمان فناوری اطلاعات افزود: «دستگاه‌ها موظفند یک درصد از بودجه خود را به امنیت اختصاص دهند و برنامه‌های عملیاتی خود را ارائه کنند در غیر این صورت این یک درصد بودجه به آنها تعلق نخواهد گرفت.»