محمدمحسن فایضی
کارشناس مسائل فلسطین

 آمی آیالون، ژنرال سابق نیروی دریایی ارتش اسرائیل و رئیس سابق شاباک، در فارن افرز یادداشت مفصلی نوشته است که به چالش اسرائیل در غزه وآینده نوارغزه پس از دو سال جنگ پرداخته است. آیالون بواسطه گفت‌و‌گو و نوشته‌هایش جزو شخصیت‌های نظامی- امنیتی منتقد راهبردهای تل آویو در دهه اخیر شناخته می‌شود. چند ماه گذشته او در مصاحبه‌ای جنجالی با معاریو گفته بود: «وقتی از من می‌پرسند که اگر فلسطینی بودم چه می‌کردم، می‌گویم: اگر کسی بیاید و سرزمین من، اسرائیل را بگیرد، بدون محدودیت با او می‌جنگم.» او در یادداشتش با انتقاد از مشخص نبودن اهداف نهایی به مواردی اشاره می‌کند که در ادامه مرور می‌کنیم:
نادیده گرفتن تحولات 2011 به این سو: نویسنده به این مسأله اشاره می‌کند که یکی از اشتباهات اسرائیل نادیده گرفتن تحولات دهه اخیر منطقه و به تعبیر ژنرال اسرائیلی، تحولات بیداری عربی است. او معتقد است: «رهبران اسرائیل و ایالات متحده باید درک می‌کردند که در درازمدت، بهار عربی بر نحوه واکنش بازیگران مختلف منطقه‌ای به درگیری اسرائیل و فلسطین تأثیر خواهد گذاشت. آرمان فلسطین مدت‌هاست که به عنوان یک پرچم متحدکننده برای بازیگران متفاوت - سنی‌ها و شیعیان، اعراب و ایرانیان، اسلام‌گرایان و ملی‌گرایان - عمل کرده است... آرمان فلسطین به عنوان یک نقطه تجمع و منبع مشروعیت در جهان اسلام عمل کرده است. 
۷ اکتبر یک پیام سیاسی عمدی ارسال کرد و مستقیماً دکترین مدیریت منازعه را که بیش از یک دهه سیاست اسرائیل را در دوران نخست‌وزیری بنیامین نتانیاهو تعریف کرده بود، به چالش کشید. همچنین این حادثه، سرزنشی برای فرضیات ایالات متحده بود که کشورهای عربی بدون تلاش‌های جدی برای حل منازعه اسرائیل و فلسطین، به عادی‌سازی روابط دیپلماتیک خود با اسرائیل ادامه خواهند داد.»
نادیده گرفتن فلسطینی‌ها: رئیس شاباک طی سال‌های پر تنش 1996 تا 2000، اشتباه مهم تصمیم گیران اسرائیلی-آمریکایی را اقداماتشان در به حاشیه راندن فلسطینی‌ها و تغییر معادلات بدون دخیل کردن آنها می‌داند. او در یادداشت تأکید می‌کند: «توافقنامه‌های ابراهیم ۲۰۲۰ که با میانجیگری ایالات متحده منعقد شد، به عنوان یک پیروزی دیپلماتیک جشن گرفته شد. اما این توافقنامه‌ها بر پایه‌های خطرناک و مبهم بنا شده بودند. این باور هدایت‌شده که مسأله فلسطین در منطقه بی‌اهمیت شده است و می‌توان با نادیده گرفتن آرمان فلسطینیان برای خودمختاری، به توافقات عادی‌سازی بیشتری دست یافت. 
این اشتباه محاسباتی استراتژیک، اسرائیل را جسور کرد تا کنترل خود را بر کرانه باختری - از طریق گسترش شهرک‌سازی و سلب مالکیت جوامع فلسطینی - عمیق‌تر کند و تشکیلات خودگردان فلسطین را تضعیف کند. این اشتباه محاسباتی به حماس اجازه داد تا خلأ سیاسی در غزه را بیشتر پر کند و تشکیلات خودگردان را که در تنگنا قرار گرفته بود، به حاشیه براند و خود را به عنوان تنها مدافع حقوق فلسطینیان به تصویر بکشد. در سپتامبر 2023، جو بایدن، از کریدور هند-خاورمیانه، یک طرح اقتصادی بلندپروازانه برای اتصال هند به اروپا از طریق مسیرهایی از طریق اسرائیل، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، رونمایی کرد. از نظر حماس و بویژه از نظر رهبر آن، یحیی سنوار، کریدور پیشنهادی نمایانگر خیانت رهبران عرب و بازیگران بین‌المللی بود. اکنون مشخص شده است که طرح تحت رهبری ایالات متحده و عربستان سعودی، جزو عوامل اصلی در تصمیم سنوار برای آغاز حمله ۷ اکتبر بوده است.»
راه حل: امیدوار‌سازی فلسطینی‌ها! اما شاید عجیب‌ترین بخش یادداشت آیالون، راهکارش باشد یعنی ایجاد دو دولتی. راه‌حل او به طور خلاصه عبارت است از: آتش‌بس و تبادل، ایجاد دولتی تکنوکرات در غزه با همکاری بازیگران عربی، برگزاری انتخابات در دو سال آینده و خلع سلاح حماس! اما چرا چنین راه‌حلی را پیشنهاد می‌دهد و ممکن می‌داند؟ او می‌نویسد:
«شیخ احمد یاسین، رهبر حماس در سال 1997 گفته است: «تنها چیزی که از آن می‌ترسم، این است که فلسطینی‌ها باور کنند یهودیان اجازه خواهند داد یک کشور فلسطینی در کنار اسرائیل وجود داشته باشد.» لذا این اعتراف، حقیقتی اساسی را آشکار کرد: «قدرت حماس به ناامیدی بستگی دارد. این گروه در نبود جایگزین‌ها رشد می‌کند. اما اگر مسیری معتبر و مورد حمایت بین‌المللی برای تشکیل کشور فلسطین ارائه شود، جذابیت حماس از بین خواهد رفت.»
شاید بتوان استدلال این ژنرال بازنشسته را یکی از تهدیدات کمپین‌های به رسمیت شناختن فلسطین در اروپا و جهان دانست. البته من معتقدم موج راه افتاده در به رسمیت شناختن فلسطین تا زمانی که منجر به تغییر واقعیت در میدان نشود، نه چندان ضرری خواهد داشت و نه سودی برای فلسطینی‌ها. لذا برای چیزی که تغییر در واقعیت ندارد نیاز به هزینه‌سازی دیپلماسی در موافقت یا مخالفت آن از سوی ایران هم نیست.