رواداری باید جای شکایت و تنگنظری را بگیرد
نیکنام حسینیپور
مشاور وزیر و رئیس مرکز روابط عمومیو اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
هفدهم مرداد، روز خبرنگار، فرصتی است برای تجلیل از حرفهای شریف که بنیاد آن بر حقیقتجویی، روشنگری و مسئولیت اجتماعی نهاده شده است.
خبرنگار، چشم بیدار جامعه، وجدان آگاه زمانه و حلقه واسط میان مردم و مسئولان است. در جهانی که گردش اطلاعات با شتابی بیسابقه همراه است و مرز میان واقعیت و روایت هر روز مبهمتر میشود، نقش خبرنگار بیش از هر زمان دیگری حیاتی و تعیینکننده است.
خبرنگار امروز، صرفاً راوی یک رویداد نیست. او تحلیلگر، تفسیرگر، ناظر اجتماعی و گاه خود بخشی از تحولات جامعه است. او باید در میان امواج انبوه دادهها، دروغها و شایعات، حقیقت را دنبال کند، روایت کند و به جامعه عرضه دارد. این رسالت، نه تنها مهارت و دانش که جسارت، صداقت و تعهدی بیوقفه میطلبد. خبررسانها در گذشته تنها نقش رساندن خبر به مخاطب را داشته و مسئولیتی در تولید محتوای متن پیام نداشتند، در حالی که امروز خبرنگاران نقش اصلی و بیبدیلی در تولید محتوای اطلاعرسانی دارند و با تحلیل و نقدهای خود میتوانند انقلابی عظیم در تغییر رویکرد و نگرش حکومتها و نظامها داشته باشند.
در طول تاریخ معاصر ایران، خبرنگاران در بزنگاههای مهم و پرخطر، حضوری مؤثر و تاریخساز داشتهاند. چه در پیروزی انقلاب اسلامیایران، چه آن زمان که در جبهههای هشت سال دفاع مقدس جان خود را در راه ثبت حماسهها فدا کردند و چه در روزهای پرالتهاب نبرد ۱۲ روزه مردم ایران در برابر رژیم صهیونیستی که با قلم و دوربین، روایتگر مقاومت شدند و صدای این تجاوز آشکار را به جهان رساندند و روایت کردند قبل از آنکه دیگران روایت خودشان را بنویسند. یاد و خاطره شهدای عرصه رسانه، از دوران دفاع مقدس تا امروز، گرامیباد.
خبرنگاران ما در موضوعات فرهنگی، اقتصادی و امنیتی مبتلابه جامعه، در بزنگاههای انتخابات، رویدادهای ملی و بینالمللی و… روایتگر لحظهها و حامل مطالبههای مردم بودهاند. کار آنان ساده نیست؛ زیرا باید هم حقیقت را روایت کنند و هم اخلاق را پاس بدارند. هم مستقل بمانند و هم در چهارچوب قانون حرکت کنند. هم صدای مردم باشند و هم در دام فیکنیوزها گرفتار نشوند.
این ظرافت، خبرنگاری را به یکی از حساسترین و در عین حال شریفترین مشاغل تبدیل کرده است؛ البته در این میان نیز نیک میدانیم که این قشر زحمتکش، هر روز بیشتر در معرض چالشهای مالی، کاری و امنیت شغلی گرفتار است. امروزه با رسانهها و پیامرسانهای تأثیرگذار و پرسرعتی در شبکههای اجتماعی نیز مواجه هستیم که گرچه گاهی برخی از اخبار و اطلاعات آن خلاف واقع است اما از نقش و جایگاه آن در سرعت اطلاعرسانی هم نمیتوان غافل بود.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بهعنوان متولی حوزه رسانه در کشور، خود را موظف میداند از شأن، امنیت و استقلال خبرنگاران صیانت کند. ما بر این باوریم که خبرنگار، سرمایهای اجتماعی است و بیاعتمادی به خبرنگار، آغاز گسست میان دولت و ملت خواهد بود.
رسانه، وقتی قابل اعتماد باشد، میتواند سازنده باشد و خبرنگار، وقتی مورد اعتماد جامعه قرار گیرد، میتواند چرخه اصلاح را به حرکت درآورد. بنابراین اگر میخواهیم مرجعیت رسانهای را داخل مرزها نگه داریم که در زمانه جدید یکی از شقوق امنیت ملی هم تعریف میشود، باید پاسخگویی را سرلوحه کارها قرار دهیم. برای آنکه خبرنگار بتواند نقش واقعی خود را ایفا کند، فراهم آوردن زیستبومیامن، حرفهای، خلاقانه و اخلاقمحور ضروری است.
این زیستبوم باید بر پایه چهار اصل کلیدی بنا شود: اول، صیانت از امنیت شغلی و حرفهای خبرنگاران: هیچ خبرنگاری نباید به دلیل پیگیری حقیقت، دغدغه امنیت یا آینده شغلی داشته باشد. برخوردهای سلیقهای، فشارهای بیرونی، شکایتهای بیمبنا و تنگنظریها باید جای خود را به فضای گفتوگو، نقدپذیری و رواداری بدهد. امنیت خبرنگار، امنیت اطلاعرسانی کشور است. دوم، توانمندسازی خبرنگاران برای مواجهه با تحولات نوین رسانهای: در عصری که هوش مصنوعی، شبکههای اجتماعی و پلتفرمهای بینالمللی نظم سنتی رسانه را برهم زدهاند، آموزشهای حرفهای، آشنایی با روزنامهنگاری دادهمحور، سواد رسانهای، راستیآزمایی و اصول روایت دیجیتال ضرورتی انکارناپذیر است.
سوم، حمایت قانونی از خبرنگاران در برابر فشارهای سیاسی و اقتصادی: مقررات حمایتی از خبرنگاران باید به گونهای تنظیم شود که استقلال حرفهای آنان محفوظ بماند و در عین حال، امکان دفاع از حقوقشان در صورت تعرض فراهم باشد. ما نیازمند نهادهای داوری منصف، سازوکارهای صنفی قوی و شفافیت رویههای حقوقی هستیم.
چهارم، تکریم خبرنگاران متعهد در سراسر کشور، نه صرفاً چهرههای رسانهای: خبرنگار فقط کسی نیست که در قاب تلویزیون یا عکس روی جلد باشد.
هزاران خبرنگار در شهرستانها، مناطق محروم، تحریریههای کوچک یا رسانههای محلی، بینام و نشان، اما پرتلاش و متعهد در حال فعالیتاند. توجه به آنها، توجه به عدالت رسانهای و تقویت جریان اطلاعرسانی مردمیاست. در کنار این اصول، نباید فراموش کرد که خبرنگار ایرانی، در گفتمان فرهنگی جمهوری اسلامیایران، باید حامل هویت ملی، اخلاق حرفهای و دغدغهمند ترویج فرهنگ ایرانی-اسلامینیز باشد.
رسانه، فقط کانال انتقال خبر نیست؛ رسانه، ابزار شکلدهی به افکار عمومیو هویت جمعی است. اگر خبرنگار ما، از داشتههای فرهنگی خود فاصله بگیرد، میدان روایت را به دیگران واگذار خواهد کرد. در این مسیر، مرکز روابط عمومیو اطلاعرسانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، خود را همپیمان جامعه خبرنگاری کشور میداند. ما بر حمایت، تعامل و توسعه ظرفیتهای رسانهای در سراسر کشور تأکید داریم و تلاش میکنیم تا همافزایی میان نهادهای دولتی و اصحاب رسانه، منجر به ارتقای سطح گفتمان ملی شود. در پایان، بار دیگر به همه خبرنگاران عزیز کشور، این روز پرافتخار را تبریک میگویم. برای آنها آرزوی توفیق، امنیت و سربلندی دارم و یاد و نام همه خبرنگارانی که در راه روشنگری و حقیقتگویی جان خود را تقدیم کردند، گرامیمیدارم. راه آنها، ادامه دارد؛ چون حقیقت، هرگز خاموش نمیشود.
