توصیه پزشکیان در مورد بودجه‌نویسی ۱۴۰۵:
نگذاریم مردم زیر فشارهای اقتصادی خرد شوند
رئیس‌جمهوری گفت: «هوای مردم را داشته باشید و نگذاریم مردم زیر چرخ فشارهای اقتصادی خرد شوند.» این سخنان مسعود پزشکیان عصر دیروز در سازمان برنامه و بودجه و خطاب به تدوین و تنظیم کنندگان بودجه سال آینده بیان شد. این جمله و دیگر نکاتی که رئیس‌جمهوری در این جلسه خطاب به مسئولان سازمان برنامه و بودجه بیان کرد، نشان می‌دهد رئیس‌جمهوری انتظار دارد و از مسئولان می‌خواهد که بودجه سال 1405 کشور سه ویژگی داشته باشد: عادلانه باشد، عملکردی باشد نه هزینه‌ای و در نهایت و مهم‌تر از همه، بودجه برای مردم تدوین شده باشد.
عملکرد، شفافیت و مردم
معیارهای بودجه‌ای پزشکیان
عصر دیروز رئیس‌جمهوری با حضور در سازمان برنامه و بودجه از نزدیک در جریان روند برنامه‌ریزی‌های مربوط به بودجه سال 1405 قرار گرفت. رئیس‌جمهوری در سخنان خود ضرورت‌ها و الزامات تدوین بودجه برای سال‌های آینده را تبیین و تشریح کرد. اگر قرار باشد فقط با یک عبارت یا واژه، گفته شود که رئیس‌جمهوری در این جلسه چه گفت، می‌توان اینطور بیان کرد: «پزشکیان خواستار بودجه‌ای شد که «از مردم و کشور مسأله حل کند.» اما منظور رئیس‌جمهوری چه جور مسأله‌هایی است که بودجه باید آن را حل کند؟
مهم‌ترین «مسأله» بودجه‌ریزی در کشور که پزشکیان دیروز در سازمان برنامه و بودجه خواستار اصلاح آن شد، این بود که اساساً در نظام حکمرانی ما، بودجه‌ها براساس «هزینه» تدوین می‌شوند، نه براساس «عملکرد» یعنی ابتدا یک جای هزینه‌ای برای منابع یا پول‌هایی که در اختیار دولت هست تعریف می‌شود، مثلاً ساخت فلان فرودگاه در فلان شهرستان یا فلان پرداخت به فلان گروه اجتماعی و سپس در بودجه برای این هزینه‌های ایجاد شده، منابعی هم در نظر گرفته می‌شود. اما بودجه براساس عملکرد یا «مسأله محور» به این صورت خواهد بود که ابتدا مهم‌ترین نیازهای کشور احصا، مهم‌ترین مسأله‌های جامعه، شناسایی و سپس مشخص می‌شود که برای حل این مسأله، نه به صورت تمام و کمال، بلکه برای اینکه یک گام به سمت حل مسأله حرکت شود، چه منابعی باید تعریف شود.
مسأله دیگری که دیروز رئیس‌جمهوری روی میز تدوین کنندگان بودجه سالانه کشور در سازمان برنامه و بودجه گذاشت، شفافیت بود. اینکه پزشکیان گفت «امروز هزینه‌های بسیاری می‌شود بدون آنکه گره‌ای از مشکلات مردم را حل کند یا خروجی مشخصی برای کشور داشته باشد»، یا اینکه رئیس‌جمهوری از «پرداخت بدون ضابطه ردیف‌های دستمزدی همچون فوق‌العاده مدیریت به مدیران ناکارآمد» انتقاد کرد، ناشی از همین است. به دیگر سخن، می‌توان اینطور برداشت کرد که از نظر پزشکیان، ناکارآمدی و هزینه تراشی، روی دیگر نبود شفافیت است و این دو مسأله، با یکدیگر همپوشانی دارند. رئیس‌جمهوری دیروز درباره پرداخت یارانه‌ها، عدالت محور کردن آنها و شفافیت آنها نیز نکاتی را به مدیران سازمان برنامه و بودجه گوشزد کرد. اما در بیانی ساده و صمیمی، همه این مباحث را اینطور جمع‌بندی کرد: «در یک کلام هوای مردم را داشته باشید و نگذاریم مردم زیر چرخ فشارهای اقتصادی خرد شوند.»
انتقادها از بودجه‌ریزی
و دستورکار برای اصلاح
جلسه روز گذشته رئیس‌جمهوری در سازمان برنامه و بودجه، با حضور رئیس دفتر رئیس‌جمهور، رئیس سازمان برنامه و بودجه، وزیر اقتصاد و جمعی از مدیران سازمان و نمایندگان مجلس برگزار شد.
پزشکیان در سخنان خود، با تأکید بر اهمیت بودجه‌ریزی عملیاتی، نسبت به رویه‌های موجود در نحوه بودجه‌نویسی کشور انتقاد و بر ضرورت بهینه‌سازی در عملکرد بودجه تأکید کرد.
وی گفت: «در واقع روند فعلی تدوین بودجه، بر مبنای هزینه است، در صورتی که می‌بایست با محاسبه فنی یک پروژه یا یک خدمت، نسبت به اختصاص بودجه اقدام کرد که بدین ترتیب از بسیاری از مصادیق اتلاف منابع جلوگیری خواهد شد.»
رئیس‌جمهوری با بیان اینکه «دولت دارای امکانات و منابع بسیاری است که به هیچ عنوان از آن بهینه استفاده نمی‌شود»، اضافه کرد: «دولت و تمام دستگاه‌های حاکمیتی باید تلاش کنند که مشکلات را حل کنند و منطبق با نیاز آن مسأله هزینه کنند، در حالی که امروز در مجموعه حاکمیتی، هزینه‌های بسیاری می‌شود بدون آنکه گره‌ای از مشکلات مردم را حل کند یا خروجی مشخصی برای کشور داشته باشد.»
پزشکیان با انتقاد از پرداخت بدون ضابطه ردیف‌های دستمزدی همچون فوق‌العاده مدیریت به مدیران ناکارآمد، تأکید کرد: «اگر مدیری توانست همانند بخش خصوصی مسأله‌ای را حل کند، آن وقت مستحق پاداش‌های مدیریتی خواهد بود.»
رئیس‌جمهوری با تأکید بر اهمیت راهبرد ادغام و جلوگیری از موازی‌کاری در بهینه‌سازی استفاده از منابع، با ذکر تجربیات مدیریتی خود در وزارت بهداشت، به تشریح دو مفهوم ادغام درون‌سازمانی و برون‌سازمانی پرداخت و خواستار ادغام سازمان‌های موازی در تمامی نهادهای حاکمیتی شد.
تأکید پزشکیان
بر عدالت در مسأله یارانه‌ها
پزشکیان در بخش دیگری از سخنان خود با تأکید بر اینکه باید سهم هر فرد از یارانه را به صورت واقعی در اختیار خود او قرار دهیم، بر اهمیت حفظ حقوق اقشار ضعیف در رابطه با کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد کشور می‌شوند، تأکید کرد.
رئیس‌جمهوری با اشاره به دو اصل مهم در نگاه و شیوه مدیریت خود اظهار کرد: «اگر قرار است یارانه بدهیم، اولاً باید به صورت عادلانه تخصیص یابد و ثانیاً توجه بیشتر باید روی دهک‌های پایین اقتصادی باشد.»
پزشکیان در پایان، سخنان خود را در یک جمله جمع‌بندی کرد و خطاب به بودجه‌نویسان گفت: «در یک کلام، هوای مردم را داشته باشید و نگذاریم مردم زیر چرخ فشارهای اقتصادی خرد شوند.»
اقدام زودهنگام پزشکیان درباره بودجه
پزشکیان دیروز درحالی به سازمان برنامه و بودجه رفت تا فرآیند تدوین بودجه را ارزیابی کند که معمولاً لوایح سالانه بودجه در آذرماه به مجلس شورای اسلامی تقدیم می‌شود. بنابراین، رئیس‌جمهوری حدود 4 ماه یا بیشتر، زودتر از موعد نهایی شدن سند بودجه 1405 کار بررسی از این فرآیند را آغاز کرده است. اما چرا؟ یک دلیل می‌تواند وقوف پزشکیان بر مشکلات بودجه‌ای کشور، پس از یک سال تکیه زدن بر صندلی ریاست جمهوری باشد. مسأله دوم، این واقعیت است که؛ درست است که لوایح بودجه در آذرماه نهایی می‌شوند، اما فرآیند عملیاتی آن از ماه‌ها قبل آغاز می‌شود. در این ماه‌های قبل از آذرماه که معمولاً در بودجه‌نویسی بسیار اهمیت دارد، اما اصلاً دیده نمی‌شود و به چشم نمی‌آید، اتفاقات مهمی می‌افتد. مهم‌ترین این اتفاقات این است که تا پیش از ارسال لوایح بودجه به مجلس، شاید برخی از سازمان‌ها یا نهادها یا مدیران، فرصت لابی و چانه‌زنی برای گرفتن سهم بیشتری از منابع کشور در سال آینده را داشته باشند. با توجه به همه این ملاحظات، می‌توان گفت، حضور دیروز پزشکیان به نوعی حمایت از مدیران سازمان برنامه و بودجه برای مقابله با این لابی‌ها و چانه‌زنی‌ها هم هست.
