آرزوکیهان/ آثار هنری کلاسیک ‌بویژه نقاشی‌های رنگ روغن، ممکن است در گذر زمان و در اثر قرار گرفتن در شرایط محیطی نامناسب، آسیب ببینند و دچار ترک‌هایی ریز در رنگ‌ها شوند. در چنین شرایطی، مرمت‌گران متخصص مجبورند زمان بسیاری را صرف مرمت چنین آثار گرانقیمتی کنند. اما به تازگی فناوری ورق را برگردانده و دانشمندان مؤسسه فناوری ماساچوست (MIT) موفق شده‌اند با کمک هوش مصنوعی، انقلابی در نحوه مرمت این آثار هنری ایجاد کنند و همچنین زمان مورد نیاز و هزینه آن را نیز کاهش دهند.

مرمت چندساعته آثار هنری
«الکس کاچکین»، پژوهشگر دپارتمان رسانه و هنر MIT موفق شده است با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و فناوری‌های دیجیتال، نقاشی‌های آسیب‌دیده را تنها ظرف چند ساعت بازسازی کند. این فرآیند خلاقانه با اسکن دیجیتال دقیق نقاشی آسیب‌دیده آغاز می‌شود. در این مرحله، نرم‌افزارهای پیشرفته، ابعاد، شکل و محل دقیق نواحی آسیب‌دیده را شناسایی می‌کنند. در این پروژه، «کاچکین» یک اثرنقاشی قرن پانزدهمی را مرمت کرده که ترکیبی پیچیده از چهار پنل با ظرافت بالاست که ترک‌های ریز و بیش از پنج‌هزار لکه‌ ناشی از ریزش رنگ داشته است.
کاچکین می‌گوید: «در روش سنتی، مرمت کامل این نقاشی دست‌کم ۲۰۰ ساعت زمان می‌برد اما حالا زمان بسیار کمتری صرف شده است. ابتدا با استفاده از هوش مصنوعی، اسکن و سپس با استفاده از نرم افزارهوش مصنوعی، لایه‌ای دیجیتالی از تابلو نقاشی برای بازسازی طراحی و لکه‌های کوچک با رنگ‌هایی متناسب با اطراف پر شدند. به گفته وی، برای مرمت بخش‌های دارای الگوهای پیچیده نقاشی، از نواحی مشابه الگوبرداری شد و تصویر با دقت بالا، توسط هوش مصنوعی بازسازی شد. درنهایت هم پس از اتمام بازسازی دیجیتال، تصویر نهایی روی ورقه‌ای شفاف از جنس پلیمر با کیفیت بالا چاپ شد. این ورقه، برای جلوگیری از پخش شدن رنگ، با لایه‌ای از ماده‌ای ورنی، پوشانده شده است. لایه پلیمری بر سطح صیقلی و ورنی‌شده‌ نقاشی اصلی قرار گرفت تا مانع  پخش شدن رنگ‌ها شود.
در این تابلو، در مجموع از ۵۷ هزار و ۳۱۴ رنگ مجزا برای پر کردن نواحی آسیب‌دیده استفاده شده است. هرچند برخی بازسازی‌ها ممکن است کاملاً مشابه ساختار اصلی نباشند، اما نتیجه نهایی، نمایی منسجم و چشم‌نواز از یک اثر بازسازی‌شده را ارائه می‌دهد.
 
روشی نوین با قابلیت بازگشت‌پذیری کامل
مزیت مهم این روش، بازگشت‌پذیری آن است به این معنا که در صورت بروز هر اشتباهی در مرمت اثر، لایه پلیمری با استفاده از حلال‌های مخصوص، قابل جداسازی است، بدون آن‌که اثر بدی بر نقاشی باقی بگذارد. البته این تکنیک تنها برای نقاشی‌هایی قابل استفاده است که دارای سطحی صاف باشند تا ورقه بتواند بدون مشکل روی آن قرار گیرد.

دغدغه‌های اخلاقی مرمت دیجیتال اثار هنری
این متخصص امیدواراست این فناوری نوین به موزه‌ها و گالری‌ها این امکان را بدهد که صدها اثر آسیب‌دیده‌ کمتر شناخته‌شده را که در انبارها خاک می‌خورند، احیا کنند و در معرض دید عموم قرار دهند. البته در این مرمت، موضوع اخلاقی هم مطرح است. آیا قرار دادن یک لایه دیجیتالی روی یک اثر اصیل قابل قبول است؟ آیا این کار، تجربه تماشای اثر را تغییر می‌دهد؟ و آیا الگوبرداری از آثار دیگر هنرمند برای بازسازی اجزای مفقودشده، قابل توجیه است؟
 
یک مسیر تازه
در مقاله‌ای همراه با این پژوهش که در نشریه معتبر Nature منتشر شد، پروفسور «هارتموت کاتسکه» از موزه تاریخ فرهنگی دانشگاه اسلو، این نوآوری را گامی مهم در دنیای مرمت آثار هنری توصیف کرد. او نوشت: «این روش، مسیری تازه برای مرمت سریع و ارزان آثار آسیب‌دیده فراهم می‌کند؛ مسیری که پیش‌تر با روش‌های سنتی ممکن نبود.» او تأکید کرد که این فناوری،  مناسب مرمت آثار  گرانبها نیست، اما می‌تواند درهای گالری‌ها را به روی نقاشی‌هایی باز کند که پیش‌تر برای عموم قابل مشاهده نبودند.» امروزه، ابزارهای نوینی مانند این سیستم هوش مصنوعی می‌توانند نقش ناجی برای میراث فرهنگی کشورها ایفا کنند. اگرچه پرسش‌های اخلاقی مهمی پیرامون استفاده از چنین روش‌هایی مطرح است، اما نمی‌توان از ظرفیت عظیم آن در احیای آثار هنری آسیب‌دیده، چشم‌پوشی کرد؛ آثاری که با رویکردی خلاقانه و دقیق، شاید پس از قرن‌ها بار دیگر فرصت دیده شدن بیابند.