سمیه افشین‌فر
خبرنگار

سفر خیلی خوب است، به شرطی که آخر آن با رسیدن تمام شود، وگرنه هر پایان راهی چیزی جز غصه و پشیمانی ندارد. اعداد و ارقامی که آمارها نشان می‌دهند، از سفرهایی است که نه پایان داشته‌اند و نه لحظه‌های خوش لذت بردن از مسیر. در 10 ماه اول سال 1403، 16 هزار و 399 نفر در سوانح رانندگی جان خود را از دست داده‌اند و 328 هزار و 75 نفر هم مصدوم و زخمی شده‌اند. این یعنی به‌طور متوسط، روزانه بیش از 54 نفر ته‌جاده به مقصد نرسیده‌اند و بیش از 1000 نفر هم دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند. کارشناسان معتقدند، حدود 75 درصد از تصادف‌ها به دلیل بی‌توجهی راننده‌ها به قانون و سرعت بالاتر از حد مجاز بوده است. هر چند پویش «نه به تصادف» برای افزایش آگاهی عمومی و تشویق رانندگان به رفتارهای ایمن در دل جاده‌ها آغاز شده است، ولی قطعاً قوانین سختگیرانه در تعطیلات نوروزی می‌تواند نقش مهمی در پایین آوردن این آمار داشته باشد.
 
نقش قوانین در تصادفات
هر تصادف، یک انتخاب است؛ انتخابی بین رعایت قوانین و بی‌توجهی به آنها، بین سرعت مجاز و سبقت غیرمجاز، بین هوشیاری و خواب‌آلودگی، بین احترام به حقوق دیگران و خودخواهی و بین مرگ و زندگی. ابوالفضل نیکوکار، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران در مورد نقش قوانین در پیشگیری از حوادث جاده‌ای به مواد مختلف قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی اشاره می‌کند و به «ایران» می‌گوید: «ماده 3 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی (اصلاحی 31/03/1390) تهیه، نصب و نگهداری تجهیزات الکترونیکی از قبیل عکسبرداری، فیلمبرداری و سامانه‌های ماهواره‌ای و نظایر آن برای ثبت تخلف و کنترل عبور و مرور در شهرها را به عهده شهر‌داری‌ها و در خارج از شهرها به عهده وزارت راه و شهرسازی (سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل پایانه‌های کشور) گذاشته است که با هماهنگی راهنمایی و رانندگی ملزم به اجرا هستند.» او با بیان اینکه طبق مواد 4 و 5 قانون فوق‌الذکر مأموران پلیس‌راه و راهور مکلفند براى متخلفین از قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی قبض جریمه صادر کنند، می‌گوید: «البته افراد معترض به آن مى‌توانند ظرف مدت 60 روز اعتراض خود را با ذکر دلایل به اداره اجرائیات راهنمایی و رانندگی تسلیم کنند تا به واحد رسیدگی به اعتراضات که متشکل از یک قاضی با ابلاغ رئیس قوه قضائیه و یک کارشناس راهنمایی و رانندگی با معرفی رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی مربوطه هستند و ریاست آن واحد با قاضی خواهد بود، تحویل شود که پس از اخذ نظر مشورتی عضو دیگر مبادرت به صدور رأی می‌کند.»
 معاون اجتماعی دادگستری با اشاره به ماده 7 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی اصلاحی 16 اسفند 1394 در مورد نمرات منفی می‌گوید: «در ماده 7 آمده است مأموران پلیس‌راه و راهور در حدود وظایف و اختیارات تعیین‌شده همزمان با صدور قبض جریمه به صورت تسلیمی یا ثبت توسط دوربین، گزارش تخلفات مندرج در جدول ذیل این ماده را با ذکر شماره و نوع گواهینامه راننده به اداره راهنمایی و رانندگی مربوطه ارسال می‌دارند. اداره مزبور متناسب با نمرات منفی مندرج در جدول مذکور به شرح زیر با آنان رفتار می‌کند: در نوبت اول چنانچه متخلف دارای (30) نمره منفی باشد گواهینامه او به مدت سه ماه ضبط و در پایان مدت مزبور با پرداخت جریمه نقدی به نفع خزانه عمومی برگردانده می‌شود. در نوبت دوم پس از اعمال مقررات موضوع فوق اگر در اثر ارتکاب تخلفات جدید(25) نمره منفی به متخلف داده شود، گواهینامه او به مدت شش ماه ضبط و پس از انقضای مدت مزبور و پرداخت جریمه به نفع خزانه عمومی گواهینامه او ضبط می‌شود. در نوبت سوم هر وقت پس از اعمال مقررات فوق در اثر ارتکاب تخلفات جدید (20) نمره منفی به متخلف داده شود گواهینامه او ابطال می‌شود و بعد از یک سال می‌تواند برابر مقررات و پس از طی دوره آموزشی و پرداخت جریمه به نفع خزانه عمومی گواهینامه جدید بگیرد. در صورتی که متخلف به مدت شش ماه از زمان ارتکاب آخرین تخلف منجر به نمره منفی در نوبت‌هاى اول و دوم و یک سال در نوبت سوم، مرتکب هیچ یک از تخلفات راهنمایی و رانندگی نشود همه نمره‌های منفی تخلفات ارتکابی قبل بی‌اثر و تخلفات بعدی او نیز به عنوان تخلف اول محسوب می‌شود.»
​​​​​​​
کدام تخلفات نمره منفی دارند؟
بر اساس جدیدترین نظرسنجی ایسپا (پایگاه افکارسنجی دانشجویان ایران) 42.5 میلیون دستگاه وسیله نقلیه داریم و تعداد افراد دارای گواهینامه رانندگی 41.5 میلیون نفر و تردد در کشور هم حدود 9 میلیارد سفر در سال است. در مقطع پانزده روزه عید نوروز 1403 بیش از 530 میلیون تردد وجود داشته است. رعایت نکردن قوانین رانندگی توسط مردم بیش از 54 درصد علت تصادفات را به خود اختصاص داده و بیش از 4 درصد پاسخ‌دهندگان معتقد بودند که قوانین و مقررات رانندگی به اندازه کافی بازدارنده نیست. همچنین اصلی‌ترین علل تصادفات در نوروز 44 درصد سرعت غیرمجاز، 21 درصد تغییر مسیر ناگهانی، 9 درصد انحراف به چپ و 8 درصد عدم رعایت حق تقدم برآورد شده است. اما این تخلفات رانندگی پرخطر به همین موارد محدود نمی‌شود. نیکوکار در این باره می‌گوید:«هر گونه حرکت نمایشی مثل دور زدن درجا یا حرکت موتورسیکلت روی یک چرخ، تجاوز از سرعت مجاز بیش از 50 کیلومتر در ساعت، سبقت غیرمجاز در راه‌های دوطرفه، عبور از چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی و حرکت به طور مارپیچ جزو تخلفات پرشمار هستند. همچنین نباید از نقش تخلفاتی مثل حرکت با دنده عقب در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها، رانندگی در حالت مستی و مصرف داروهای روانگردان و افیونی، عبور از محل ممنوع، تجاوز به چپ از محور راه، عبور وسایل نقلیه از پیاده‌رو، عدم رعایت حق تقدم، دور زدن در محل ممنوع، استفاده از تلفن همراه و وسایل ارتباطی مشابه در حین رانندگی در سرعت بالای 60 کیلومتر، نقص فنی در سامانه (سیستم) روشنایی شب، عدم رعایت مقررات ایمنی حمل‌و‌نقل جاده‌ای مواد خطرناک، رانندگی با وسایل حمل‌و‌نقل عمومی بیش از زمان مجاز و عدم رعایت مقررات حمل بار به عنوان عوامل خطرساز غافل شویم.
او در ادامه می‌گوید: «در تبصره (اصلاحی 02/03/1403) ماده 8 آمده، در صورتی که مبلغ جریمه خودرویی به 50 میلیون ریال برسد راهنمایی و رانندگی موظف است مراتب را به مالک خودرو اعلام کند و اگر در یک ماه از تاریخ ابلاغ، مالک خودرو نسبت به پرداخت جریمه یا اعتراض به واحد رسیدگى به اعتراضات، اقدام نکند، راهنمایی و رانندگی مکلف به توقیف خودرو تا پرداخت جریمه است. در صورت اعتراض، واحد مزبور موظف است در خصوص این موارد تا یک هفته تعیین‌تکلیف کند. همچنین به استناد ماده 9 (اصلاحی 25/04/1396) رانندگان موظفند هنگام رانندگی؛ گواهینامه، کارت خودرو و بیمه‌نامه معتبر شخص ثالث و برای خودروهای شخصی و دولتی با عمر چهار سال و نیز برای وسایل نقلیه عمومی با گذشت یک‌سال از تولید آنان، برگه معاینه فنی به همراه داشته باشند و در صورت مطالبه مأموران راهنمایی و رانندگی آن را ارائه کنند.»