یاسمن صادق شیرازی
خبرنگار

موضوع حفاظت از داده‌های شخصی در عصر اینترنت و داده‌ها و همچنین ظهور هوش مصنوعی به‌عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور جهان، بار دیگر بر ضرورت قانونمند شدن نوع استفاده از داده‌ها درعین محافظت از آنها تأکید دارد؛ موضوعی که چندی پیش حسین افشین معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان هم بر آن تأکید کرد و یادآورشد: داده‌ها برای توسعه هوش مصنوعی، همچون خون در بدن هستند و اگر نتوان از آنها به صورت قانونی استفاده کرد، این فناوری ارزشمند هم در کشور توسعه نخواهد یافت. اما لازمه استفاده قانونی از داده‌ها، تصویب لایحه حفاظت از داده‌های شخصی است؛ لایحه‌ای که سال‌هاست در مجلس در انتظار تصویب مانده و هنوز راه به جایی نبرده است.
 یک مسیر 20 ساله
20 سال از زمانی‌که دغدغه‌ها برای حفاظت از حریم خصوصی کاربران به اوج رسید و درنهایت لایحه حریم خصوصی در سال 83 به تصویب رسید، می‌گذرد؛ خرداد ۱۳۸۳ بود که ماجرای قانونگذاری برای داده‌های شخصی در کشور کلید خورد.
درآن زمان استفاده از فضای مجازی به شکل کنونی رواج نداشت و بحث شنود و رهگیری اطلاعات مردم از طریق تلفن، فکس، تلگراف و... در لایحه حریم خصوصی در کمیسیون لوایح دولت تصویب شد.
البته این لایحه هرگز در مجلس تصویب نشد تا آنجا که از نیمه دهه 90 به دلیل توسعه اینترنت و تغییر نوع کسب و کارها، این لایحه با تغییر محتوا، بار دیگر در دستور کار قرار گرفت.
با افزایش حملات سایبری، باز هم خلأ یک سند الزام‌آور به چشم آمد تا جایی‌که ۱۷ اردیبهشت‌ماه سال‌جاری، لایحه حفاظت از داده‌ها در کمیسیون حقوقی دولت، تصویب شد و برای تبدیل به قانون به مجلس هنوز این لایحه به صحن خانه ملت نیامده است.

 مجلس به دنبال طرح جدید
 آبان‌ماه سال‌جاری اما دوباره خبر رسید که مجلس بدون توجه به تلاش‌های وزرای ارتباطات در دولت‌های دوازدهم، سیزدهم و چهاردهم، به‌دنبال طرح جدیدی برای حفاظت از داده‌هاست.
این موضوع در شرایطی مطرح می‌شود که پیش‌ از این ستار‌هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات گفته بود: «لایحه حفاظت از داده‌های شخصی از صحن به کمیسیون بازگشته و در حال بررسی و نهایی‌شدن است که امیدوارم در آینده نزدیک جمع‌بندی شود.
 این داده‌ها مربوط به مردم است و باید با حفظ محرمانگی و حریم خصوصی برای تسهیل امور در اختیار خود مردم قرار گیرد.
 بنابراین، اگر داده‌هایی را در سامانه‌ها و سکوهای حاکمیتی و در سکوهای بخش خصوصی داریم اساساً باید حریم خصوصی افراد مورد حمایت قرار گیرد.»

 ضرورت نظام‌مندی داده‌ها
 رمضانعلی سبحانی‌فر، عضو سابق ناظر مجلس شورای اسلامی‌در شورای‌عالی فضای مجازی نیز دراین باره به «ایران»، گفت: در زمان وزارت آذری جهرمی، تلاش زیادی برای تصویب لایحه حفاظت از داده‌ها انجام شد اما به دلیل برخی مخالفت‌ها به سرانجام نرسید و درنهایت به فراموشی سپرده شد.
وی فضای مجازی را بخش انکارناپذیر زندگی مردم دانست و اظهار کرد: برخی به واسطه کسب ‌و کار و فعالیت‌های اقتصادی مجبورند زمان بیشتری را در این فضا بگذرانند.
 برهمین اساس، حمایت از حقوق کاربران و ضابطه‌مند شدن پردازش داده‌ها، امری ضروری به نظر می‌رسد.
سبحانی‌فر افزود: قوانین به‌روز برای حفظ حریم خصوصی و داده‌های کاربران از اهمیت بسیاری برخوردار است چراکه به دلیل افزایش میزان حضور مردم در فضای مجازی، سوء‌استفاده‌ها نیز رو به ‌افزایش است که این امر می‌تواند کاربران را دچار مشکل کند.

 حفاظت از داده‌ها، ضامن کسب و کار دیجیتال پویا
صالح نقره‌کار، حقوقدان و فعال حوزه سایبری هم با استقبال از تصویب این لایحه، به «ایران» گفت: دسترسی غیرمجاز یا افشای اطلاعات، محدود به کشور ما نیست و در دنیا هم دیده می‌شود.
بنابراین لایحه حفاظت از داده‌های شخصی می‌تواند محتوای اقدامات تأمینی و حمایتی لازم را برای کاربران فراهم تا حفاظت از داده‌ها، وضعیت قابل قبول‌تری پیدا کند.
 وی با اشاره به تحقق ضمانت حقوقی کسب‌ و کارها با اجرایی‌شدن این لایحه، گفت: شرکت‌ها به دلیل نبود قوانین حوزه حفاظت از اطلاعات، درگیر مشکلات زیادی هستند.
این لایحه می‌تواند با قبول اصل مسئولیت‌پذیری در قبال داده‌های شخصی، به‌صورت مستقیم مسئولیت کیفری و ضمانت حقوقی کسب‌ و کارها، دولت، اشخاص حقیقی و حقوقی را در حفاظت از داده‌های شخصی و شهروندی مشخص کرده و چالش‌های آنها را برطرف کند.