تنها زن عضو اولین مجلس خبرگان قانون اساسی درگذشت

مجتهده خط شکن

استاد منیره گرجی تنها زنی که با رأی مردم در مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشت و در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به نمونه‌ای شایسته برای اثبات توانمندی زنان و امکان نقش‌آفرینی‌شان در عالی‌ترین سطح حکمرانی تبدیل شد؛ شامگاه یکشنبه درگذشت. مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری در پیام تسلیت درگذشت این قرآن‌پژوه برجسته کشور و صاحب نشان ارزشمند «مهر»، یادآور شد که حضور استاد منیره گرجی به‌عنوان چهره‌ای مردمی و متعهد در عرصه‌های مختلف از جمله تدریس، تبیین و گسترش مفاهیم قرآنی و ارزش‌های اسلامی، پایه‌گذاری اولین مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان، نگاه ویژه به جایگاه زنان و خانواده در ساختارهای سیاسی و اجتماعی کشور، نامی ماندگار در تاریخ این مرز و بوم از خود برجای گذاشت. محمدباقر قالیباف رئیس مجلس نیز در پیامی، نقش چشمگیر این چهره ماندگار را در تدوین و تصویب اصول مربوط به زنان و خانواده در قانون اساسی و اعتلای جایگاه بانوان در ساختار سیاسی کشور یادآور شد و گرامی داشت.
«منیره علی» مشهور به منیره گرجی از معدود زنانی بود که با برگزاری جلسات قرآن در حسینیه فاطمیون و بعدها با پیوستن به جلسات حسینیه ارشاد، نامش را به تاریخ مبارزات مردم ایران برای انقلاب اسلامی پیوند زد. او که به‌دلیل ازدواج در 15 سالگی از تحصیل دور شده بود، در 35 سالگی با تحصیل و تحقیق در متون اسلامی به مسیر علم‌آموزی بازگشت.
حاصل پژوهش‌های او که تلاشی بود برای معرفی رویکرد مترقی از اسلام نسبت به حضور اجتماعی زنان، در تنها کتابش با عنوان «نگرش قرآن به حضور زن در تاریخ انبیا» گرد آمده است.
نام منیره گرجی بیش از هر دلیل دیگری با خط‌شکنی او برای حضور زنان انقلابی در ساختار سیاسی و حضور او در نهاد تصمیم‌گیری برای بنیادی‌ترین سند حقوقی جمهوری اسلامی ایران جاودانه شد. حضوری که تجلی رویکرد مترقیانه از اسلام و تا حدود زیادی متکی به حمایت بنیانگذار کبیر انقلاب از نقش‌آفرینی پویایی زنان در متن جامعه بود. این حضور در عین حال نمایانگر آن بود که قرار نیست قرائتی از دین که رهبر کبیر انقلاب آن را «متحجرانه» توصیف کردند، مانع حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی و سیاسی باشد و آنان را از حضور در جامعه محروم کند. این خط‌شکنی و ترسیم نقشه راه متفاوت، البته بدون مقاومت هم نبود.
تا همین امروز هم ایده‌آلی که منیره گرجی برای جایگاه سیاسی - اجتماعی زنان در سر داشت هنوز در مسیر تحقق است. او که سال 58 با رأی دو میلیون نفر از رأی‌دهندگان تهرانی به مجلس خبرگان قانون اساسی راه یافت، در اولین جلسه این مجلس با اعتراض یکی از نمایندگان خبرگان قانون اساسی مواجه شد که حضور یک زن در جمع 70 مرد را مایه گناه می‌دانست. قضاوتی که این زن قرآن‌پژوه را ناچار ساخت با ارجاع به آیات قرآن و قیاس رأی میلیونی خود و رأی 400 هزار تایی نماینده معترض، از حق خود و دیگر زنان دفاع کند. منیره گرجی در پاسخ به آن اظهارات که حضورش را توأم با گناه خوانده بود، گفت: «من مطمئن هستم گناه نمی‌کنم، هرکس فکر می‌کند گناه می‌کند و مجلس، مجلس گناه است، تشریف ببرد بیرون.» پس از آن، او در جریان تدوین و تصویب قانون اساسی، نه فقط در اصول مربوط به زنان و خانواده مؤثر بود که تلاش داشت مانع تعیین شرط رجلیت برای مسئولیت ریاست جمهوری شود. برای این هدف او حتی به قم رفت و در این سفر با امام(ره) گفت‌و‌گو کرد. با این حال پیش از آنکه بتواند ثمری از تلاش خود به‌دست آورد، شرط «رجل سیاسی» برای ریاست جمهوری تصویب شد، شرطی که تا همین امروز با وجود همه بحث‌های بنیادین و استفسارهای حقوقی، همچنان برقرار است.
منیره گرجی پس از آن حضور یگانه و تاریخی، کار سیاسی را به کناری گذاشت و عمرش را وقف تدریس و پژوهش کرد، اما با همان حضور سبب تفوق رویکردی شد که بر‌اساس آن زنان توانمند برای برعهده ‌گرفتن سترگ‌ترین مسئولیت‌ها در ساختار مدیریت و حکمرانی، از نمایندگی مجلس گرفته تا وزارت و از فرمانداری و مدیرکلی تا معاونت رئیس‌جمهوری و ریاست مهم‌ترین سازمان‌ها به شایستگی مورد اعتماد قرار می‌گیرند و همچنان برای عبور از سقف‌های شیشه‌ای و برعهده گرفتن مسئولیت‌های عالی‌تر تلاش می‌کنند.