نرگس عاشوری
خبرنگار

سیمای زنان در سینمای ایران در حال تغییر است. نشانه‌های این تغییر را می‌شود در سینمای مستند و داستانی هم  جست‌وجو کرد. اگر تا چند وقت پیش تصویر غالب در این دست آثار محدود به تصویری ترحم‌انگیز و بعضاً حقارت‌آمیز از زنانی می‌شد که در جدال با شرایط برآمده از فرهنگ مردسالارانه و شرایط اجتماعی کم آورده و نفس بریده‌اند، حالا کم‌کم می‌توان بخش دیگری از زنان را در آثار سینمای ایران دید؛ زنان توانمندی که مغلوب شرایط اجتماعی نشده و چهره‌ای فعال در بافت جامعه به خود گرفته‌اند.
پوران درخشنده فیلمساز سینمای اجتماعی، بر نقش تأثیرگذار زنان در تحولات فرهنگی، اجتماعی و سیاسی تأکید دارد؛ زنانی که اسیر موانع و قربانی شرایط نیستند. فعالانه قدم پیش گذاشته‌اند و جایگاه امروزشان را وامدار تلاش خویش هستند. او معتقد است این موفقیت صرفاً مربوط به جایگاه اجتماعی امروز زنان نمی‌شود و او به تأثیرگذاری زنان خانه‌دار در کشف و باور خود و در نهایت تربیت نسل تازه تأکید دارد. درخشنده، زنان امروز را در تمام طبقه‌های اجتماعی، زنان مطالبه‌گری می‌بیند که لازم است صدایشان شنیده شود. مطالبه جدی او از مدیران فرهنگی، لزوم ایجاد بستر مناسب برای آموزش است. نقش کلیدی آگاهی و آموزش برای ساختن آینده بهتر، مؤلفه تکرارشونده در صحبت‌های این فیلمساز است.
این فیلمساز با اشاره ضمنی به مشکلات و موانع بر مسیر فعالیت زنان، در عین حال تأکید می‌کند: «زنان ما همیشه مقاوم بودند. هیچ وقت منفعل نبودند. با همه سختی‌ها جنگیدند و برای زندگی بهتر تلاش کردند. فضای جدیدی که تجربه می‌کنیم حاصل همین تلاش است؛ تلاش برای شکستن فضایی که همواره خواسته در باور عمومی آنها را به عنوان نفر دوم معرفی کند. زنان جامعه ما هیچ وقت زیر بار این انگاره غلط نرفتند و اجازه ندادند تمام کم‌کاری‌ها آنها را از ساختن فضای خانه و جامعه بهتر مأیوس کند. فراموش نکنیم زنان موفق ما لزوماً زنان دارای جایگاه اجتماعی و شاغل در موقعیت‌های شغلی حساس نیستند، بلکه زنان خانه‌داری هستند که حتی شده با چنگ و دندان، با تمام آنچه دارند، سررشته امور را محکم به دست گرفته و نه‌تنها امیدشان را حتی در بحرانی‌ترین و ناامیدکننده‌ترین لحظات نمی‌بازند، بلکه به باقی خانواده هم این اجازه را نمی‌دهند که بازنده باشند.»  درخشنده، تحول و پیشرفت زنان جامعه را محصول آگاهی آنها می‌داند و در ادامه می‌افزاید: «زنان خانه‌دار ما، خودشان را کشف کرده‌اند. برای یک زندگی بهتر آگاهانه حرکت می‌کنند و جای بسی خوشحالی است که همه مطالبه‌گر هستند. مسلماً جایگاه زنان جامعه ما بعد از انقلاب تغییر کرده و متناسب با اقتضائات روز، مطالبات آنها نیز متفاوت است. زنان امروز جامعه ما که کارمند هستند، مدیر موفق هستند، زن خانه‌دار و مادری به تمام معنا قهرمان‌ هستند و تمام تلاش‌شان ساختن آینده‌ای بهتر برای نسل‌های بعدی است. آنها نیاز به انگاره‌هایی دارند که بتوانند مطابق با نیازهای روز خود را جلو ببرند و اینجا همان جایی است که ما کم‌کاری کردیم. جامعه و بخش مهم آن یعنی زنان نیاز به آموزش دارند و متأسفانه بحث آموزش از نگاه مدیران و مسئولان مربوطه همیشه مغفول مانده
است.»
او با تأکید بر نقش سینما به عنوان رسانه مهم در بحث آموزش، ادامه می‌دهد: «سینماگران و زنان فیلمساز تلاش خودشان را می‌کنند، اما متأسفانه سال‌هاست سینمای اجتماعی دچار ایستایی شده و سینمای اجتماعی وجود ندارد که جامعه خودش را در آن ببیند. فیلمسازان اجتماعی می‌توانند گام‌های مؤثری در این مسیر بردارند اما متأسفانه شرایط کار برایشان مهیا نیست. فیلمساز از جامعه جدا نیست و در همین جامعه نفس می‌کشد، اما متأسفانه انگار جریانی در تلاش است که صورت مسأله را پاک کند. همین مسأله باعث شده است من فیلمساز خودم را از جامعه عقب بدانم. من نسل جوان امروز را که می‌بینم احساس می‌کنم چقدر به عنوان یک فیلمساز اجتماعی از آنها عقب هستم. چون اجازه نیافتم او را بشناسم، نیازهایش را بشناسم و ریشه آن را جست‌وجو کنم. وقتی عقب هستیم، کار نمی‌کنیم، همگام با آنها حرکت نمی‌کنیم و نمی‌توانیم آنها را در شرایطی که هستند ترسیم کنیم، نمی‌توانیم توانمندی‌هایشان را بازگو کنیم و فرصت‌هایی را که می‌توانند بسازند، روایت کنیم.»
پوران درخشنده با تأکید بر جای خالی مباحث آموزشی بخصوص برای زنان خانه‌دار می‌گوید: «زنان تمام این آگاهی را در خدمت خانه و جامعه می‌گیرند و زنان هستند که با تربیت فرزندان، آینده را می‌سازند. احترام به زن ارزش گذاشتن به آینده‌ است. احترام به شخصیتی است که قرار است نسل بعد را تربیت کند. اما وقتی دیده نمی‌شوند و حرفشان شنیده نمی‌شود، اعتماد به نفس را از آنها می‌گیریم و طبیعتاً نتیجه آن، یک خانواده متزلزل است. زنی که استقلال و اعتماد به نفس بیشتری دارد، نسل بهتری تربیت می‌کند.»
این فیلمساز مطالبه جدی خود از مسئولان و مدیران فرهنگی را دیده شدن و شنیده شدن نسل جوان بخصوص دختران عنوان می‌کند و در ادامه می‌افزاید: «آنها برای آینده حرف دارند. باید اجازه دهیم خودشان را پیدا کنند. لازم است آموزش ببینیم و آموزش بدهیم. اما الان مدت‌هاست که کاری برای این نسل انجام نداده‌ایم. نه فیلم ساختیم و نه کار فرهنگی شاخصی انجام دادیم. انگار دائم می‌خواهیم صورت مسأله را پاک کنیم. بگذاریم مسائل مطرح شود. همت کنیم و جلوی این پنهانکاری را بگیریم. همه ما آدم‌های پنهانکار و دوگانه شده‌ایم. نمی‌توانیم راحت حرف‌مان را بزنیم، چون فکر می‌کنیم که نباید بزنیم. با فرصت دادن برای شنیده شدن صدای افراد، به راستگویی و صداقت فرصت بروز و ظهور می‌دهیم. تأکید فرهنگ ما همیشه بر صداقت، راستی و درستی بوده است. شرایط را برای پرورش چنین فضایی ایجاد کنیم. اعتماد به وجود بیاوریم. این اعتماد‌سازی را چطور باید به وجود آورد؟ این با کار و عمل‌ ممکن می‌شود. این نمی‌شود که فقط حرف بزنیم! الان شرایط طوری است که همه حرف می‌زنند.   با حرف زدن که دردی دوا نمی‌شود. البته اینکه عمل‌مان چه باشد هم خیلی مهم است. باید به درد جوان امروز بخورد. باید به کار آیندگان بیاید.»
پوران درخشنده در پایان صحبت‌های خود با تبریک روز زن، در عین حال می‌افزاید: «روز زن زمانی معنا پیدا می‌کند که به زنان احترام گذاشته شود. به جایگاه آنان احترام بگذاریم و برای آنان ارزش قائل شویم؛ انسان‌های ارزشمندی که خیلی صبورند و ما نیز به همان نسبت بی‌توجه هستیم. امیدوارم روزی برسد که زنان ما به جایگاه واقعی خود دست پیدا کنند، به آن چیزی که برای آن تلاش می‌کنند و خود را وقف آن کرده‌اند دست پیدا کنند. امیدوارم این احترام به جای نگرانی که این روزها بر چهره مردم دیده می‌شود، لبخند بنشاند و برای آنان آرامش به ارمغان بیاورد. برای این منظور باید به اندیشه زن احترام بگذاریم. مقصود من اندیشه زنانه و مردانه نیست، بجای اینکه ظاهر زنان انقدر برای مسئولان دغدغه باشد باید تمرکز بر باروری اندیشه زنان باشد. به اندیشه و تفکر زنان احترام بگذارید.»