ایران‌زمین‌– دو طرح کلان احداث تونل انتقال آب زیاران (طالقان) به تهران به طول 62 کیلومتر و تونل انتقال آب زیاران به کرج به طول 13 کیلومتر قرار است آب رود طالقان را به پایتخت و کلانشهر مجاور آن؛ کرج منتقل کنند. این دو پروژه هر چند از ابتدای مراحل مطالعاتی با اعتراض‌ها و چالش‌های محیط‌زیستی مواجه بودند، اما خشکسالی، افزایش بار جمعیتی، فرسودگی شبکه انتقال آب فعلی که موجب هدررفت آب در مسیر انتقال و کاهش بازدهی می‌شود، باعث شده مسئولان بر قطعیت اجرای پروژه انتقال آب رود طالقان (زیاران) به این دو کلانشهر اصرار داشته باشند. طی چند ساله اخیر افزایش شدید نیاز آبی همزمان با کاهش بارش‌ها و کاهش متوسط سالانه سطح آبخوان آبرفتی دشت تهران و کرج به علت بیلان منفی و نیز کاهش شدید کیفیت آب‌های زیرزمینی در طول 20 سال گذشته که به دلیل نفوذ فاضلاب و آلاینده‌های زیست‌محیطی است، ادامه بهره‌برداری از سفره‌های آب زیرزمینی را با مشکلات جدی مواجه ساخته است. به همین منظور برای چاره مشکلات فعلی و آینده‌نگری در پیشگیری از بحران‌هایی که ممکن است گریبانگیر شهر تهران، کرج و شهرک‌های اطراف تهران شود، شرکت آب منطقه‌ای تهران اجرای سامانه جایگزین خط لوله فرسوده فعلی را که از طالقان تا کرج و از کرج تا تصفیه‌خانه دوم امتداد یافته، در دستورکار قرار داده است.
 پروژه تونل 62 کیلومتری انتقال آب زیاران به تهران حدود 10 سال است که در حال اجراست و تاکنون بخشی از آن احداث شده است. روز گذشته معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای استان البرز از برنامه‌ریزی این شرکت برای تحویل و اجرای پروژه تونل ۱۳ کیلومتری انتقال آب سد کرج به این استان هم خبر داد.
 فرهاد شهبازی افزود: این پروژه در امتداد تونل انتقال آب زیاران به تهران در محدوده سد کرج تدارک دیده شده که قرار است توسط شرکت آب منطقه‌ای تهران اجرا شود.
 وی ادامه داد: تاکنون ۱۸ کیلومتر از مسافت ۶۲ کیلومتری تونل انتقال آب زیاران به تهران احداث شده و شرکت آب منطقه‌ای تهران نیز در کنار اجرای این تونل، احداث تونل ۱۳ کیلومتری انتقال آب سد کرج به البرز را در برنامه کاری دارد.
 شهبازی گفت: تلاش‌ها بر این است که پروژه تونل انتقال آب سد کرج به استان البرز توسط شرکت آب منطقه‌ای این استان اجرا شود.
 معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه البرز اظهار کرد: قرار است آب تونل ۱۳ کیلومتری به تصفیه‌خانه شماره ۲ کرج انتقال یابد.
 شهبازی گفت: ردیف اعتباری احداث این تونل توسط مجلس شورای اسلامی تصویب و به سازمان برنامه و بودجه ابلاغ شده و شرکت آب منطقه‌ای البرز درصدد است اجرای آن را عهده‌دار شود.
 معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه‌ای البرز اظهار کرد: در صورت واگذاری اجرای این پروژه به شرکت آب منطقه‌ای البرز، اقدامات لازم برای احداث سریع آن انجام و ۴۰ میلیون مترمکعب به سهمیه البرز از محل سدها اضافه خواهد شد.
 
ناکارآمدی خط انتقال آب فعلی
برای انتقال 150 میلیون مترمکعب آب شرب از طالقان به استان‌های البرز و تهران، خط لوله فولادی به قطر 1800 میلی‌متر در دهه 70 و قبل از احداث سد مخزنی طالقان اجرا شده است که این خط به طول 62 کیلومتر و از مخزن 180 هزار مترمکعبی زیاران شروع شده و به حوضچه بیلقان در امتداد رودخانه کرج ختم می‌شود، مسیر این خط از مناطق صعب‌العبور و بیش از 16 شهر، روستا و چندین مرکز نظامی و عرض دو رودخانه کردان و خور و پل احداث‌شده روی آنها گذشته که نگهداری، تعمیرات و حفظ و حراست این خط در حال حاضر با دشواری و هزینه‌های بالایی در حال انجام است.
 بر اساس گزارش شرکت آب و فاضلاب استان تهران، از همان ابتدای مطالعات خط لوله فولادی در سال‌های دهه 60 مقرر شده بود که خط دومی نیز در کنار خط 1800 میلی‌متری اولیه ساخته شود، اما به دلیل کمبود اعتبار و برخی ملاحظات دیگر این کار انجام نشد و خط قدیمی برای تأمین آب شرب مورد نیاز با ظرفیت کامل طراحی خود (5 مترمکعب بر ثانیه) این وظیفه را طی بیش از 20 سال انجام داده است.
با گسترش مناطق مسکونی در اطراف این خط (10 کیلومتر شهر کرج و 5 کیلومتر مناطق دیگر)، عملاً خط انتقال آب از مناطق مسکونی گذر می‌کند که این موضوع با توجه به فشار بالای خط و لرزه‌خیزی مناطق کرج و تهران، می‌تواند باعث بحران‌های احتمالی شود که باید با تمهیدات در نظر گرفته شده از آن پیشگیری کرد.
به همین منظور شرکت آب منطقه‌ای تهران که متولی بهره‌برداری از خط موجود بوده، مطالعات سامانه دوم طالقان را که در واقع جایگزین خط اول است، با استفاده از اعتبارات منابع داخلی خود انجام و گزینه‌های مختلف انتقال از سد مخزنی طالقان به پایین‌دست سد مخزنی کرج را مورد بررسی قرار داد و شرکت آب تهران با تأمین اعتبار نسبت به اجرایی کردن آن اقدام می‌کند.
مجریان پروژه هدف از اجرای این سامانه جایگزین را یکپارچه‌سازی منابع آبی غربی و شرقی کلانشهر تهران در صورت تکمیل رینگ سراسری، انتقال ثقلی حقابه‌های استان‌های تهران و البرز از سد طالقان در همان سقف تخصیص مصوب شده قبلی و حذف پمپاژ آب از تصفیه‌خانه‌های اول و دوم به مناطق شمالی شهر تهران عنوان کرده‌اند.
گفتنی است، رود طالقان از خانواده سفیدرود بزرگ است که به همراه رود الموت، شاهرود را تشکیل می‌دهد و این رود پس از گذر از شهر رودبار به سفیدرود و کشتزارهای گیلان می‌رسد و تالاب‌ها را سیراب می‌کند.