علیرضا بهشتی
منتقد

سریال «غربت» از معدود سریال‌ها و فیلم‌های ایرانی است که زنان در آن نقش محوری دارند‌ به همین دلیل برای مخاطبان این مجموعه، به‌خصوص بانوان، جذاب است و تازگی دارد. لازم به ذکر است همواره در آثار مختلف سینمایی و تلویزیونی، مردها محور داستان بوده و زنان در حاشیه قرار داشته و نهایت نقش دوم را به عهده داشتند. گویا قراردادی نانوشته است که در تمام دنیا به آن عمل شده و می‌شود.
روزگاری در سینمای امریکا به زن‌ها، نه دستمزدی می‌دادند و نه حتی نامشان را در تیتراژ می‌آوردند. این مهم‌ترین سندی است که نشان‌دهنده نوع نگاه فیلمسازان و تهیه‌کنندگان در آن دوران به بانوان است. کم کم این فضا تقریباً تغییر پیدا کرد، اما در اصل، تفاوت خاصی ایجاد نشد زیرا امروز نیز که در عصر ارتباطات بسر می‌بریم، همچنان اکثر آثار سینمایی و تلویزیونی مردمحور هستند.
جالب است که در تئاتر هم این گونه بود و بیشتر قهرمانان از قماش مردها بوده و هستند، نه زنان. جالب اینکه محور اغلب کتاب‌های داستان و رمان‌ها نیز مردان‌ هستند.
نکته دیگر اینکه اختراع تلویزیون و فراگیر شدن آن، باعث شد تا آثاری تولید شود که حداقل در تعدادی از آنها زنان نقش محوری داشته باشند، آن هم به این دلیل که در طول روز زنان خانه‌دار مخاطب همیشگی تلویزیون بودند، بنابراین چاره‌ای نبود جز اینکه سریال‌هایی تولید شود که زنان نقش اصلی را در آنها داشته باشند.
در کشور ما نیز از همان ابتدا بانوان درآثار سینمایی در حاشیه قرار داشتند و بیشتر نقش مادر، خواهر، همسر و دختر را ایفا می‌کردند که بازی آنها طبق داستان، اکثراً کلیشه‌ای بود. بعد از انقلاب و البته بیشتر در این یکی- دو دهه اخیر، تعداد معدودی فیلم در سینما و سریال در تلویزیون ساخته شد که زنان در آنها نقش محوری داشتند. در پلتفرم‌ها نیز به همین گونه بوده و هست. اما سریالی مانند «غربت» را باید یک استثنا دانست که اکثر شخصیت‌های اصلی آن را زنان تشکیل داده و مردان در حاشیه هستند. این به معنی آن نیست که این مجموعه مردستیز است، نه این گونه نیست، بلکه این بار فیلمنامه‌نویس، تهیه‌کننده و کارگردان تصمیم گرفته‌اند داستان را از نگاه زنان تعریف کنند.
داستان «غربت» با توجه به اینکه در محیطی مانند حلبی‌آباد یا حاشیه شهرها اتفاق می‌افتد، کاملاً می‌توانست مردمحور باشد و زنان مانند همیشه همان نقش‌های کلیشه‌ای و کم‌اهمیت را داشته باشند. این از تیزهوشی سازندگان این مجموعه بود که جهت نگاه را عوض کرده و در چنین محیطی که خلافکاری و زورگویی در اوج قرار دارد، زنان را محور کار قرار دهند. این بار مردها، حتی زورگویان‌شان در حاشیه قرار می‌گیرند و زمام کار در دست زنان است و به هیچ وجه نیز نمی‌توان این نوع نگاه را مردستیزانه دانست چرا که روال داستان به سمت ایجاد تعادل میان مرد و زن می‌رود.
سریال «غربت» ساخته امیر پورکیان است. این کارگردان در آثار قبلی خود هم سعی می‌کرد درشخصیت‌پردازی کاراکترها به دنبال نگاه جنسیت‌زده نباشد و از این رهگذر می‌شد برخی مسائل اجتماعی زنان و دختران را طرح کرد. حالا او در کنار صادق یاری به عنوان تهیه‌کننده و مهدی یاری به عنوان مجری طرح، بنیان تولید را در ایجاد فضایی برای توجه به استعدادهای زنانه در حل مسائل مردان گذاشته‌اند. البته طی این مسیر شخصیت‌های زنانه مختلف و متنوعی برای سریال خلق شده که تقریباً در هر قسمت با رویی دیگر از آنها روبه‌رو می‌شویم.
ایجاد هویت برای کاراکتر و شناسنامه‌دار کردن آنها در سریال «غربت»، سبب‌ شکل‌گیری درامی شده که هم می‌توان آفات پدیده حاشیه‌نشینی را نقد و آسیب‌شناسی کرد و هم می‌توان با ترتیب دادن سکانس‌هایی پرتعقیب و گریز، اسباب ایجاد هیجان و سرگرم‌سازی مخاطب را فراهم کرد.