از«مشق دف» تا «دیدار شیدایی»

مجموعه چهار جلدی آموزش دف‌نوازی «مشق دف از دیدار تا شیدایی» تألیف حسین رضایی‌نیا، نوازنده دف و سازهای کوبه‌ای به صورت دو‌‌زبانه منتشر شد؛ مجموعه‌ای ارزشمند برای علاقه‌مندان به این ساز پرمخاطب. ترجمه به زبان انگلیسی این مجموعه به همت مونا شجریان انجام گرفته است.
تاریخ ساز دف در ایران به زمان ایران باستان برمی‌گردد؛ البته ساز دف در دوران پیش از اسلام در موسیقی ایرانی و کردی حضور داشته به ‌طوری ‌که رد پای ریتم‌های آن هنوز در موسیقی کردی وجود دارد، اما با ورود اسلام، این ساز برای بقای خود در خانقاه‌ها و تکایای کردستان بست نشست و برای بیش از ۱۳ قرن در خانقاه‌های کردستان همدم دراویش کردستان و با ذکر و سماع آنها آمیخته شد به طوری که ذکرها در هر مقامی با ریتم خاص خود در دف همراه هستند. این بست‌نشینی دف تا سال ۱۳۵۳ ادامه داشت تا اینکه به اهتمام محمدرضا لطفی و با زحمات بیژن کامکار به پایان رسید و در این سال پس از قرن‌ها در اجراهای عمومی و در موسیقی غیرعرفانی استفاده شد. حسین رضایی‌نیا از شاگردان بیژن کامکار است و همچنان حافظ و عاشق این ساز و تداوم‌دهنده میراث اساتید گذشته خود است.
در مجموعه «مشق دف از دیدار تا شیدایی»، برای نگارش نُت‌ها از شیوه سه‌خطی استفاده شده و نخستین جلد از این مجموعه، کتاب «دیدار» است که برای دوره‌های مقدماتی، متوسطه و پیشرفته طراحی و تنظیم شده و مفاهیم ریتم و تئوری دف‌نوازی در آن آمده است.
از ویژگی‌های این کتاب می‌توان به طرز قرار گرفتن ساز دف در دست (استایل) و فرم دست در حالت‌های مختلف و نوع ضربه زدن (اکول) و روش صحیح تمرین با دست‌ها و چگونگی قرار گرفتن نت‌ها در خط‌های حامل به صورت تُم، بَک و چَپ اشاره کرد.
دومین جلد، کتاب «دلدادگی» است که در این کتاب به ریتم مقام‌های خانقاهی، کردی و توضیحات مربوط به آنها اشاره شده است. در این دوره، هنرجو با انواع مقام‌ها و ریتم مقام‌های خانقاهی تا مرحله اجرایی شدن آن آشنا می‌شود. هنرجو با سختکوشی و انجام تمرین‌های منظم، ریتم‌های گسترده و سخت‌تری را اجرا کرده و توانایی این را پیدا می‌کند که بتواند همراه با سازهای دیگر و حتی در ارکسترهای مختلف دف‌نوازی کند.
همچنین کتاب سوم این مجموعه آموزش دف‌نوازی، «شیدایی» نام دارد؛ در این کتاب سعی بر اجرای قطعات با میزان‌هایی است که خیلی رایج نیستند. هدف این کتاب تقویت هنرجو از لحاظ پارلاتی (وزن‌خوانی) و قطعه‌نوازی به صورت تخصصی است.
«تمرینات کاربردی»، کتاب چهارم و پایانی این مجموعه است و با این هدف آماده شده تا هنرآموز در طول تدریس از تمرینات آن استفاده کند، بنابراین همراه با جلدهای اول تا سوم استفاده می‌شود. حلقه، ریز‌حلقه، سه لاچنگ‌ها، دوراب، تیوپلت‌ها و ضدضرب‌ها از مهم‌ترین تمرینات این کتاب است.
حسین رضایی‌نیا، نوازنده دف و سازهای کوبه‌ای، فراگیری موسیقی را از سال ۱۳۶۹ با ساز «سنتور» نزد علی تحریری و سپس نواختن ساز «دف» را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی آغاز کرد. نخستین استاد دف او، بابک زارع بود و در ادامه، مراحل تکمیلی فراگیری ساز دف را نزد بیژن کامکار گذراند. رضایی‌نیا در کنار هنرمندانی همچون کیخسرو پورناظری، محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، مجتبی میرزاده، علی‌اکبر مرادی، همایون شجریان، محمد معتمدی، علیرضا قربانی، سالار عقیلی و وحید تاج به نوازندگی پرداخته و در بیش از ۸۰ آلبوم موسیقی نوازندگی کرده‌؛ وی همچنین اجراهایی را با سامی یوسف در خارج از ایران داشته‌ است.
صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و پانصد و نود و چهار
 - شماره هشت هزار و پانصد و نود و چهار - ۱۲ آبان ۱۴۰۳