ضرورت انتشار نشریات تخصصی حوزه نشر در گفت‌وگوی «ایران» با محمد حمزه‌زاده

فرصتی برای جلب توجه فعالان کتاب به فرصت‌ها و تهدیدها

گروه فرهنگی/ دبیرعلمی نخستین دوره جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک، انتشار نشریه تکتا را اتفاقی مهم و اثرگذار برای اهالی نشر و حتی علاقه‌مندان کتاب عنوان کرده و گفت: «مهم‌ترین دلیل استفاده از «تکتا» این است که طعم استفاده از داده‌ها را به کام مخاطب می‌نشاند.»
به گزارش «ایران»، حدود یک‌ سال از انتشار نخستین شماره تکتا می‌گذرد؛ نشریه‌ای که به همت خانه کتاب و ادبیات ایران منتشر می‌شود و بنای شکل‌گیری و انتشار آن به ضرورت ارائه گزارش‌های تحلیلی مبتنی بر آمار، در حوزه‌های مختلف کتاب و برای اقشار گوناگون گذاشته شده است. نشریه تکتا که از آن با عنوان تصویر کتاب ایران هم یاد می‌شود، شامل سلسله گزارش‌هایی است که به منظور انتشار اطلاعات و داده‌های صنعت نشر منتشر می‌شود. طی دهه‌های گذشته همواره یکی از مسائلی که اهالی نشر و فعالان فرهنگ در بخش‌های مختلف عرصه کتاب با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، سلطه برنامه‌ریزی‌های گمانه‌محور به برنامه‌ریزی داده‌محور بوده است؛ مسأله‌ای که در بسیاری از موارد، مانع کسب حداکثری نتیجه از سیاست‌گذاری‌های مرتبط با این عرصه می‌شود.

تلاش برای عبور از
گزارش‌های سطحی
هر شماره از این نشریه به موضوع خاصی اختصاص پیدا می‌کند؛ تازه‌ترین شماره آن که چندی قبل منتشر شده اطلاعات آماری مختلفی درباره وضعیت نشر کتاب‌های کودک و نوجوان را در اختیار مخاطبان گذاشته است. بر همین اساس نیز طیف مختلفی از مخاطبان را شامل می‌شود؛ از نویسنده، مترجم و ناشر گرفته تا مروجان کتابخوانی و جامعه کتابخوان. در این گزارش‌ها به پیوند لایه‌های عمیق‌تر داده‌های مربوط به کتاب با مسائل پیرامونی صنعت نشر مانند وضعیت اشتغال، پراکندگی‌های جغرافیایی یا ویژگی‌های جمعیت‌شناختی، مسیر جدیدی پرداخته شده تا بر مبنای آن بتوان برای خلق تحلیل‌هایی جدی‌تر و عمیق‌تر از وضعیت نشر کتاب کودک و نوجوان و ارائه آثاری باکیفیت‌تر تلاش کرد.
 محمد حمزه‌زاده که دبیری نخستین دوره جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان را برعهده داشته است، درباره اهمیت انتشار این نشریه و دامنه اثرگذاری آن در عرصه‌های مختلف کتاب به «ایران» گفت: «نشریه تکتا را می‌توان پژوهشی خوب و درجه یک دانست. به باور من تکتا طعم استفاده از داده‌ها را به کام مخاطب می‌نشاند. هر کاری که به پردازش داده‌ها و اطلاعات کمک کند و راهی برای سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی بگشاید، خوب است. به همین دلیل من موافق کار و انتشار چنین پژوهش‌ها و چنین داده‌کاوی‌هایی هستم.»
بخشی از چرایی اهمیت این نشریه را می‌توان در تحلیل‌هایی دانست که از آنها می‌توان برای ارتقای هرچه بهتر وضعیت بخش‌های مختلفی از صنعت نشر کشورمان بهره گرفت. حمزه‌زاده ادامه داد: «در شماره اخیر تکتا بر ضرورت تألیف آثار بیشتری برای مخاطبان نوجوان پرداخته شده است. بخشی از این پژوهش به کتاب‌های پرفروش در این سال‌ها اختصاص داشت. این بخش، علت پرفروش بودن آثار برخی نویسندگان و ذائقه بازار را به فعالان فرهنگی نشان داده و موضوعات جذاب‌تری را هم برای مخاطبان عیان می‌کند تا فعالان عرصه نشر بتوانند در آن موضوعات به تولیدات بیشتر و کیفی‌تر بپردازند.»

هشداری درباره غلبه ترجمه به تألیف
این نویسنده و فعال فرهنگی، در بخش دیگری از سخنان خود در پاسخ به اینکه در تکتای کتاب کودک و نوجوان چه نکته‌ای طرح شده که آن را باید هشداری برای صنعت نشر کودک و نوجوان دانست، گفت: «غلبه محصولات ترجمه به کتاب‌های تألیف هشداری است که پژوهش‌های این شماره برآن تأکید دارند؛ مسأله‌ای که هم اهالی کتاب و هم متولیان باید آن را جدی بگیرند. وقتی وارد جزئیات و داده‌ها شویم خواهیم دید که آثار ترجمه از تألیف بیشتر است پس باید برای رفع این خطر برنامه‌ریزی کرد.»
از جمله ویژگی‌های این نشریه می‌توان به انتشار آن به شکل مجازی اشاره کرد، مسأله‌ای که بعد مسافت و مشکلات توزیع را در دسترسی عمومی به اطلاعات آن حذف کرده است. با تکیه بر آنکه هر شماره از تکتا به تحلیل و واکاوی آماری بخش خاصی از عرصه نشر و کتاب اختصاص دارد اطلاعات آن حتی به کار فعالان فرهنگی و مروجان کتابخوانی و تشکل‌های مردم‌نهاد نیز می‌آید.
 حمزه‌زاده که از جمله نویسندگان باسابقه عرصه کودک و نوجوان است و تجربه فعالیت به عنوان ناشر مؤسسات نشری مختلف هم در کارنامه کارش‌اش درج شده، با تأکید بر آنکه اهالی رسانه و فرهنگ نباید انتشار تکتا را کافی بدانند از ضرورت انتشار نشریات تخصصی بیشتر برای ارتقای عرصه کتاب گفت. او درباره نقش چنین نشریه‌هایی در بهبود عملکرد نویسندگان نیز افزود: «مطالب این قبیل نشریه‌ها، نویسندگان و مخاطبان را سر ذوق می‌آورد، چرا که در آنها به موضوعات پررونق و از سویی نیازسنجی مخاطبان هم توجه شده است. این گزارش‌ها به ما نشان می‌دهند که چه راهی را آمده‌ایم و چه راهی را باید در آینده طی کنیم.»