مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم در گفت‌و‌گو با «ایران» مطرح کرد
کوتاه شدن صف انتظار شغل با افزایش مهارت و اشتغال‌پذیری
غزل رضایی ثانی
خبرنگار
افزایش مهارت و اشتغال‌آفرینی مدت‌هاست یکی از مسئولیت‌ها و اهداف مهم وزارت علوم بوده که برای آن برنامه‌های متعددی تعریف شده است. طی برنامه هفتم توسعه، اقدامات کارشناسی‌تری در زمینه اشتغال برای آموزش عالی معین شده است که در این گزارش به آن می‌پردازیم.
رضا نقی‌زاده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اولویت‌ها و ضرورت افزایش توان مهارتی و اشتغال‌پذیری دانشجویان اظهار داشت: در حال حاضر ما با یک معضل گسترده در آموزش عالی روبه‌رو هستیم که تحت عنوان اشتغال دانش‌آموختگان است. اشتغال یک مسأله جدی در بقای رشته‌های تحصیلی است. هم‌اکنون آمارها و ارقامی که در دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی داریم نشان‌دهنده این است که هرجا اشتغال دچار مشکل شده است، رشته مربوط به آن پس از مدتی هم از لحاظ رتبه‌هایی که در آن رشته پذیرفته می‌شدند و هم از لحاظ ساختارهای هیأت علمی و اعتباری که دانشگاه تخصیص می‌دهد، تضعیف شده است.
وی توضیح داد: برای اینکه این موضوع بهتر درک شود می‌توان استقبال متقاضیان از رشته‌های علوم پزشکی و چهار رشته اصلی آن را دید که یکی از دلایل آن بحث اشتغال است. بنابراین خود مسأله اشتغال یک مسأله مهم در توسعه علمی یک رشته است و وقتی یک رشته دچار مشکل می‌شود توسعه علمی آن رشته هم با یک بازه زمانی دچار مشکل خواهد شد.
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم تأکید کرد: نکته دوم این است که در هر صورت دانشجو وقتی فارغ‌التحصیل می‌شود چه در دانشگاه دولتی چه غیردولتی، انتظار پیدا کردن یک شغل متناسب با تحصیلات خود‌ش را دارد. ممکن است یا شغل متناسب با رشته تحصیلی دانش‌آموخته پیدا نشود یا به طور کلی اصلاً شغلی پیدا نکند که هر دوی اینها موجب سرخوردگی و نارضایتی دانش‌آموختگان می‌شود. حتی در خیلی از موارد اگر آن شخص تحصیلات عالیه نداشت می‌توانست شغل داشته باشد، ولی اکنون به دلیل جایگاه علمی که پیدا کرده دیگر همان شغل را هم نمی‌پذیرد و به نیروی بدون شغل تبدیل می‌شود.
موضوع سوم بحث بهره‌وری کشور از محل نیروی انسانی و استفاده بهینه از منابع است. نقی‌زاده در این‌باره گفت: به عنوان مثال وقتی دانش‌آموختگان شغل پیدا می‌کنند در صورتی که آموزش‌های مهارتی و اشتغال‌پذیری را به شکل خوب به آنها ارائه داده باشیم مدت زمانی که در صنعت و بازار کار مورد پذیرش قرار می‌گیرند کاهش پیدا می‌کند و این بهره‌وری را افزایش می‌دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که در اسناد بالادستی و برنامه توسعه هفتم برای این موضوع چه پیش‌بینی‌هایی انجام شده است، توضیح داد: در برنامه هفتم توسعه در بخش آموزش عالی که منظور ما در این گفت‌و‌گوست، دو ماده اصلی درباره آموزش در حوزه مهارتی داریم؛ در ماده ۹۳ مشخص شده دانشجویانی که از آموزش‌های مهارتی بهره‌مند می‌شوند باید ۴۰ درصد باشند و همچنین ماده ۹۵ اشاره می‌کند وزارت علوم و وزارت بهداشت موظف هستند دروسی را در برنامه آموزشی دانشجویان تعریف کنند که مهارتی و عملی باشند و به مهارت‌افزایی و اشتغال‌پذیری آنان کمک کند. این دو وزارتخانه باید گزارش آن را به مجلس ارائه دهند که اهمیت این ماده را نشان می‌دهد.
نقی‌زاده همچنین در پاسخ به این پرسش که وزارت علوم چه تدابیری را در یک سال اخیر در این زمینه انجام داده است، اظهار کرد: درباره حوزه مهارتی در برنامه ششم توسعه به صورت خاص روی موضوع دانشگاه‌های مهارتی بحث شده و بر دانشگاه جامع علمی‌کاربردی و دانشگاه فنی و حرفه‌ای تأکید شده بود که الان به دانشگاه ملی مهارت تغییر نام یافته است. ما تحقق آماری محدودی در این زمینه داشتیم و آمارها بین ۱۸ تا ۲۳ درصد است، این نشان می‌دهد، ما به آن نقطه که می‌خواستیم نرسیده‌ایم.
مهارت‌آموزی مختص دانشگاه‌های مهارتی نیست
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم گفت: اما در برنامه هفتم توسعه به‌خصوص معاونت آموزشی و دفتر برنامه‌ریزی آموزشی با درک درست از مسأله آموزش مهارتی ضمن بررسی چالش‌های متعدد به یک نکته دیگر هم تأکید دارد، اینکه مهارت‌آموزی و توانمندی اشتغال دانشجویان صرفاً مختص دانشگاه‌های مهارتی نیست بلکه دانشگاه‌های عادی مانند تهران، شریف و… هم نیازمند افزایش مهارت آموزشی و اشتغال‌پذیری هستند. به همین دلیل در ماده ۹۳ و ۹۵ موضوع محدود به دانشجویان دانشگاه‌های مهارتی نمی‌شود.
وی بیان کرد: در بحث اقداماتی که وزارتخانه انجام داده است، تصمیمی گرفته شد مبنی بر اینکه تمرکز جدی‌تری بر افزایش توان مهارتی و اشتغال‌پذیری دانشجویان شود؛ این موضوع هم در برنامه وزیر سابق علوم و هم در برنامه وزیر فعلی آموزش عالی به صورت ویژه پیش‌بینی شده است.
نقی‌زاده خاطرنشان کرد: معاونت آموزشی وزارت علوم با درک این واقعیت در کنار دروس اختیاری، تخصصی و پایه، دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری را هم پیش‌بینی کرد که در مقطع کارشناسی شامل ۵ درس اصلی کاربینی، کارآموزی، کارورزی، مهارت‌های نرم شغلی و کارآفرینی است. با توجه به نوع رشته بین ۵ تا ۱۵ واحد درسی در رشته‌ها پیش‌بینی شده است. در مقطع کاردانی و کارشناسی ناپیوسته که در دانشگاه‌های مهارتی ارائه می‌شود کلاً مدل طراحی رشته‌های این دانشگاه مبتنی بر اشتغال است، به همین دلیل در این دانشگاه‌ها خود به خود این امر محقق می‌شود. برای اولین بار شیوه‌نامه ویژه آن شهریور سال گذشته ابلاغ شد که از مهر ۱۴۰۳ اجرائیات دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری برای دانشجویان آغاز شده است.
وی افزود: همچنین مطابق با ماده ۹۵ برای اجرای این دروس بویژه درس کاربینی، کارآموزی و کارورزی در طول ۹ ماه اخیر، یک فعالیت مستمر با کمک دفتر برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم انجام شده و یک آیین‌نامه برای آن تدوین شده که در آن تسهیلات، حمایت‌ها، مسأله بیمه و الزامات مربوط به دستگاه‌های اجرایی پیش‌بینی شده که در مسیر بررسی نهایی در وزارت علوم است و پس از نهایی شدن به هیأت وزیران جهت تصویب ارائه خواهد
شد.
بــــرش
ضرورت یادگیری عملی و کار آموزی دانشجویان
مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم در پاسخ به این پرسش که چه چالش‌ها و الزاماتی برای تحقق ماده ۹۵ و افزایش توان مهارت‌آموزی وجود دارد، بیان کرد: اجرای دروسی مثل کاربینی، کارآموزی و کارورزی باید چه در دستگاه اجرایی و چه شرکت‌ها به عنوان یک فرآیند روتین تبدیل شود. این امر ضمن بهره‌مندی از کارآموزهای توانمند می‌تواند به یادگیری حین عمل دانشجویان در محیط کار منجر شود؛ پس این باید یک فعالیت جاری در شرکت‌ها و دستگاه‌ها باشد.
وی با تأکید بر حمایت هدفمند دولت و دانشگاه در برگزاری این دروس، گفت: در این زمینه باید کارگاه‌ها و آزمایشگاه آموزشی را جدی بگیریم و آنها را تجهیز کنیم، زیرا بخشی از آموزش دانشجو در این کارگاه‌ها سپری می‌شود. همچنین در دروس مهارتی و اشتغال‌پذیری نیازمند حمایت از دانشگاه هستیم، زیرا گفته شده است که ۸ ساعت از درس کاربینی باید بازدید از محیط کار باشد. همچنین حمایت و کمک دانشگاه‌های جامع علمی‌کاربردی و دانشگاه ملی مهارت از فرآیند دروس اشتغال‌پذیری است. ما باید برنامه‌ای پیش‌بینی کنیم که این دو دانشگاه مثل دانشگاه‌های عادی نسبت به پذیرش دانشجو اقدام نکنند بلکه بخشی از سهمیه دانشجویان توسط دانشجویان عادی در قالب پودمان‌های مهارتی پر شود. نقی‌زاده در پایان گفت: در برنامه ششم توسعه خیلی از اهداف عملی نشد، اما در برنامه هفتم مفاد خوبی پیش‌بینی شده از این رو باید توان مهارتی دانشجویان را افزایش دهیم. به نظر می‌رسید این مهم در ۵ سال برنامه هفتم توسعه باید یکی از مهم‌ترین و شاید اصلی‌ترین مأموریت آموزش عالی قرار گیرد و سایر دستگاه‌ها هم به وزارت علوم کمک کنند تا این امر محقق
شود.
