ندا سیجانی
خبرنگار

قطعه «لالایی» برنامه «شب بخیرکوچولو» را بسیاری خوب به خاطردارند. بخصوص دهه شصتی‌ها، که این آهنگ دراواخرآن دهه تولید شد. برشی ازتاریخ زندگانی پرالتهاب واضطراب کودکان و نوجوانان آن دوره که اغلب آن روزها و روزگار را با صدای انفجاروجنگ گذراندند وسال‌ها بعد ازآن، شب هنگام، با نجوای آرامش بخش «لالایی» به خوابی زیبا رفتند.
آن زمان (سال 1368)، نزدیک ساعت 9 شب که می‌شد، به اشتیاق شنیدن یک برنامه شبانه، پیچ رادیو بازمی شد وتیتراژ برنامه شب بخیرکوچولو با این آهنگ آغاز می‌گردید وبا دعوت خانم مریم نشیبا(گوینده پیشکسوت رادیو)، مخاطبان این برنامه، گوش جان به کلمات دلنشین او و این لالایی شبانه می‌سپردند. شعری سروده مصطفی رحماندوست، که با به کارگیری عناصری چون حیوانات و گیاهان وتوصیف سکوت جنگل وسکوت برکه، ازدنیایی آرام و بدون کینه و خشم خبرمی داد و همگان را به یک خواب لذت بخش دعوت می‌کرد و نویدی از فردای روشنایی بخش می‌داد. شعری با این مضمون: «گنجشک لالا، سنجاب لالا، جنگل لالا/ آمد دوباره مهتـــاب، لالا/ گُل زود خوابیـــد، مثلِ همیشـــه / قورباغه ساکت، خوابیــده بیشـه... /شب بر همه خـوش، تا صبحِ فــردا». طنین این موسیقی، سن و سال نمی‌شناخت و بزرگتر‌ها هم با این اشعار همراه می شدند و آن را برای فرزندان خود زمزمه می کردند. چند بیتی کوتاه اما اثرگذار، که همچنان شنیدنی است. خالق این موسیقی محمود منتظم صدیقی است و 34 سال از ساخت این آهنگ - ترانه می‌گذرد. یکی ازمشهورترین آثاری که پس ازانقلاب اسلامی 57 تولید شد و از اواخر دهه ۶۰، هرشب درتیتراژ برنامه «شب بخیر کوچولو» از رادیو پخش می‌شد.

لالایی چگونه ساخته شد؟
محمود منتظم صدیقی آهنگسازاین اثر می‌گوید: «با آنکه که بیش ازسه دهه ازتولید این کارمی گذرد، اما خوشبختانه قطعه لالایی همچنان مخاطب دارد وجالب است بدانید طی این سال‌ها، علاقه‌مندانی از خارج از کشور با من تماس گرفتند و درباره این کار ابراز خشنودی کردند.»
اودرگفت‌و‌گو با «ایران» درباره شکل‌گیری این اثر گفت: «تولید این کار به سال 68 برمی گردد. آن زمان مرکز موسیقی صدا و سیما برای تیتراژ یک برنامه رادیویی ویژه کودکان، به 8 نفراز آهنگسازان خوب کشورمان سفارش کار داده بود. آهنگسازانی چون آندرانیک آرزومانیان، بهرام دهقانیار، زنده یاد فرشید رحیمیان و... و اشعارمتفاوتی از شعرای مختلف به آنها داده شد تا آهنگسازان برروی آن اشعار کار تولید کنند و درنهایت یک اثربرای تیتراژ این برنامه ساخته شود. ناگفته نماند آن زمان جنگ به تازگی تمام شده بود و سیاست این‌گونه بود که برای آسایش و آرامش کودکان اثری ارزشمند ومتناسب با سن آنها تولید شود. نه مانند کارهای امروزی که با یک کیبورد کارهایی تولید می‌کنند که به لحاظ محتوایی بسیار کم ارزش هستند. باید بگویم آن دوران تولید کارکودک با فکر و اندیشه صورت می‌گرفت و هر شعر و ملودی را انتخاب نمی‌کردند و مناسب سن کودک نمی‌دانستند...
اما درادامه صحبت هایم درباره ساخت این کارباید بگویم، آن روز قرعه یکی ازشعرها که وزن متفاوتی هم داشت به نام من افتاد و تلاش کردم اثرخوبی با این اشعار که به سروده آقای رحماندوست بود، بسازم. از آن روز به بعد تمرکزم ساخت ملودی این کار بود و شبانه‌روز با پیانو ملودی‌های مختلف ساختم اما هیچ یک به دلم ننشست. ساخت این کارآنقدر ذهنم را به خود مشغول کرده بود که دائماً شعر را با خود زمزمه می‌کردم تا آنکه یکی ازآن شب‌ها و درنیمه‌های شب، ملودی این کار در خواب و بیداری به ذهنم رسید وسریعاً بیدار شدم و نت آن را نوشتم و ساعت 8 صبح آن روز، ملودی کار را کامل کردم و به مرکز موسیقی بردم تا در شورا بررسی شود و خوشبختانه مورد تأیید قرار گرفت.
این آهنگساز در ادامه صحبت‌های خود به انتخاب خواننده این کار اشاره کرد و بیان داشت: خواندن این اشعارمی بایست با صدای یک خانم انجام می‌گرفت و به دلیل محدودیت‌های آن دوران، پیشنهاد کردم از صدای یک دختر بچه استفاده شود که در ابتدا انتقاداتی بود اما تأکید کردم مسئولیت و هزینه آن را شخصاً برعهده می‌گیرم و در پایان با اصرار من این اتفاق شکل گرفت و با همراهی وهمکاری خواهرزاده‌ام پُروشات پیروزکار که آن زمان حدوداً8 سال داشت، کار را شروع کردم. به اوخواندن و بیان شعر را آموزش دادم و در آخر به همراهی او و گروه کر (در ترجیع‌بند شعر) این قطعه در استودیو ضبط شد. برای ضبط این کار سه برداشت انجام گرفت. خواننده با گروه کر. گروه کر و یک کار بی‌کلام. درپایان این قطعه را به شورا بردم و چند روز پس از آن، آقای دکترحسن ریاحی(مدیروقت مرکزموسیقی صدا و سیما) از ساخت این کار قدردانی کرد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت.» جالب است بدانید برنامه «شب بخیر کوچولو»به مدت ۱۵ سال هرشب از شبکه سراسری رادیو درایران پخش می‌شد. اما سال ۱۳۸۴ بنا بر تصمیم مدیران وقت، متوقف شد ؛ هرچند با وقفه ای پنج ساله، ابتدای آبان ماه سال ۱۳۸۹ پخش این برنامه از سرگرفته شد.
محمود منتظم صدیقی در ادامه صحبت‌هایش اظهار کرد: «این قطعه به نام من در مرکز موسیقی صدا و سیما ثبت شده است اما پس از تولید این کار، اتفاقاتی در آن زمان رخ داد که برایم بسیار رنج آور بود و قلبم را شکست. به یاد دارم چند ماه پس از پخش این کار با یکی از دوستانم به بخش آرشیو ساختمان ارگ رفتیم. دوستی که همراه من بود من را به مسئول آنجا معرفی کرد و گفت ایشان خالق آهنگ لالایی هستند اما در کمال تعجب و ناباوری پاسخ داد، اسم شخص دیگری برروی نوارکاست نوشته شده و این اولین لطمه روحی به من بود. جالب اینکه چند سال بعد ازاین اتفاق شرکت صوتی و تصویری سروش، آلبومی منتشر کرد با نام «شب بخیر کوچولو» با صدای خانم مریم نشیبا و موسیقی که من ساخته بودم، بی‌آنکه نامی از آهنگساز اثردرج شده باشد. نکته دیگر اینکه درآن سال‌ها برنامه‌های مختلفی از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یا سازمان‌های مختلف، برای کودکان برگزار می‌شد اما هیچ دعوتی از من به عمل نیامد. در صورتی که کار من در تمامی این برنامه‌ها پخش می‌شد.»
محمود منتظم صدیقی آهنگساز و نوازنده‌ سازهای کوبه‌ای است.او در 16 سالگی به هنرستان عالى موسیقى راه یافت و در رشته سازهاى ضربى، زیرنظر اساتیدی چون پروفسور ایویوسکى (استاد لهستانى) و فریدون ناصرى به یادگیری موسیقی پرداخت و توانست در سال دوم هنرستان به ارکستر سمفونیک تهران راه پیدا کند.اما آغاز همکاری این آهنگساز با سازمان صدا و سیما به سال 1358 برمی‌گردد.او رشته‌‏هاى آهنگ‌سازى، سازشناسى و فرم‌های موسیقى را نزد استاد مرتضى حنانه فرا گرفت از استاد فریدون ناصرى سازهاى ضربى و هارمونى را آموزش دید.
از دیگر آثار او در حوزه موسیقی کودک علاوه بر قطعه‌ «گنجشک لالا»، می‌توان به آهنگسازی برنامه کودک بستنی‌ها و همچنین موزیک برنامه‌های النگ و دولنگ و الستون و ولستون نیز اشاره کرد که در دهه‌های شصت و هفتاد ساخته شد.

تولید کار مناسب در خور کودکان
 او می‌گوید: «هدف و عشق من تولید کار برای کودکان سرزمینم بوده است و همین عشق برایم کافی است. کسانی که با کارهای من بزرگ شده‌اند همچنان درفضای مجازی به من پیام می‌دهند و گلایه‌مند از آثار تولید شده امروز هستند که دارای هیچ گونه پیام آموزشی و تربیتی نیست. درواقع باید بگویم از سال 80 به بعد کار خوبی برای کودکان ساخته نشد وشاید بهتر است بگویم آن سوی آب کارهای بهتری تولید می‌شود. آن دوران تولید کارکودک به‌صورت گروهی انجام می‌گرفت و هیچ منفعت مالی مد نظر نبود اما متأسفانه دیدگاه آهنگسازان امروز تغییر کرده است و یک کار آموزشی متناسب با کودک تولید نمی‌شود.»
محمود منتظم صدیقی به علت ماندگاری این اثراشاره کرد و گفت: «از نگاه من لالایی کودکان یعنی ملودی آرامش بخش برای خواب اما کارهایی که امروزه تولید می‌شود تنها چیزی که ندارد آرامش است. مانند برخی از لالایی‌هایی که از شبکه پویا پخش می‌شود. بنابراین شعرخوب، موسیقی خوب، تنظیم خوب، گوینده خوب دست به دست هم داد تا این کار ماندگار شود.»
درواقع ازسال 80 به بعد همه چیزتغییرکرد. تهیه کننده‌ها یا کارگردانان خوب آرام آرام کنار رفتند. گویا رسانه ملی به کار خوب کمتر توجه دارد. جالب اینکه تهیه کنندها برای هزینه کمتر کارها را در بیرون سازمان ضبط می‌کنند و استودیو‌ها در حال خاک خوردن است.

سطح فکری و جهان کودکان امروز، متفاوت با نسل گذشته است
این هنرمند در پایان درباره شاخصه تولید یک کار استاندارد برای کودک گفت: «در حال حاضر همه چیز رو به پیشرفت است و استانداردی مطرح نیست. سطح فکری کودکان امروز، متفاوت با نسل گذشته است و شاید شنیدن و خواندن شعرهای کودکانه‌ای چون «اتل متل توتوله» موضوع جذابی برای آنها نباشد. من براین عقیده‌ام کسی که به کار کودک می‌پردازد چه در موسیقی یا ساخت فیلم، باید کودک درونش فعال باشد. مانند آقای ایرج طهماسب یا خانم مرضیه برومند. این بزرگان شخصیت‌هایی ساختند که همچنان ماندگار است. من براین باورم اگر تا به امروز اتفاق خوبی دراین حوزه شکل نگرفته است به دلیل سوء مدیریت مدیران است یعنی افرادی در این زمینه انتخاب شده‌اند که تجربه ندارند.»