تحلیل حادثه طبس از نگاه «اقتصاد سیاسی»
برچسبهای ناموجه
گروه اندیشه/ طی 4 ماه، 12 حادثه معدن در ایران اتفاق افتاد که آخرین آن حادثه تأثر برانگیز معدن طبس بود. دکتر رضا امیدی، تحلیلگر حوزه توسعه و سیاستگذاری اجتماعی طی یادداشتی به برچسبهای ناموجهی چون «بیاحتیاطی کارگران» اشاره میکند که به این دست از حادثههای کار در ایران زده میشود: رویکرد غالب در تحلیل مخاطرات کاری در ایران بیش از هر چیز بر «فردی دیدن» مخاطره مبتنی است. از همینرو، حتی در دستهبندی عوامل بروز حادثه برچسب «بیاحتیاطی» بیشترین میزان فراوانی را دارد. از حدود ۱۴۰۰ نفر مرگومیر حین کار و همین مقدار قطع عضو حین کار در سال، بیش از ۹۰ درصد موارد به بیاحتیاطی نسبت داده شده است. همین نرخ در حوادث رانندگی هم تکرار میشود. یا مسأله بیکاری به «ضعف مهارتهای فردی» تقلیل مییابد و اساساً این «فرد» است که باید در مقابل مخاطرههای مداوم از خود مراقبت کند و گویی ساختارها و نهادها وظیفهای برعهده ندارند.
به عقیده او، در وقوع چنین حوادثی، ما اغلب «عوامل ساختاری» را انکار میکنیم و به تحلیل مبتنی بر «انکار وضعیت» رو میآوریم: «زیرا تأکید بر این نوع عوامل، بیمسئولیتیها، رهاشدگیها و ناکارآمدیها را آشکار میکند و «پاسخگویی» میطلبد. چیزی که ساختار از آن فراری است.»
او ریشه این نوع برخورد را در «اقتصاد سیاسی نهفته در مناسبات کاری ایران» میداند که متعاقب آن، نقد استراتژی «انکار وضعیت» را دشوار میکند و سلطه در روابط و محیط کار را شدت میبخشد. موقتیسازی شغلی، بیثباتی کاری، امنیتیکردنِ تشکلیابی و... از جمله مواردی است که دکتر امیدی معتقد است نیاز به جراحی دارند تا وضعیت امروز کارگران معدن و کارگران پروژهای و... رو به بهبود رود. علاوه بر اینکه در کنار آن، باید اقتصاد سیاسی مناسبات کاری، شفاف و اصلاح شود.