محدثه جعفری
خبرنگار

تصور کنید مدلی از مراقبت‌های بهداشتی مبتنی بر داده داشته باشیم که همیشه در دسترس است و در هر نقطه جغرافیایی که قرار داشته باشید، بتوانید با همه پزشکان متخصص در ارتباط بوده و بهترین خدمات درمانی را با کمترین رفت‌وآمد و هزینه دریافت کنید. در عصر حاضر به این مدل دریافت خدمات سلامت، سلامت دیجیتال یا (رقومی) گفته می‌شود که زمینه نوظهور از برخورد انفورماتیک، پزشکی، بهداشت عمومی و فناوری است که از طریق شبکه جهانی ارتقا و تکامل یافته و مردم می‌توانند از آن بهره‌مند شوند. به گفته کارشناسان، کلید سلامت دیجیتال در کشور ما با ایجاد پرونده الکترونیک رقم خورده است و یکی از 9 اولویتی است که از سوی فرهنگستان علوم پزشکی برای وزارت بهداشت که متولی سلامت جامعه محسوب می‌شود، در نظر گرفته شده است. به‌راستی حرکت به سمت سلامت دیجیتال چقدر می‌تواند در عدالت دسترسی به متخصصان سلامت در مناطق مختلف کشور بویژه مناطق محروم اثرگذار باشد؟ با قرار گرفتن اطلاعات مردم در بستر فضای مجازی ضرورت ایجاد قوانین مدون در این حوزه چقدر دیده می‌شود؟
دکتر رضا لاری‌پور، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور در خصوص تعریف و کارکرد سلامت دیجیتال «رقومی» در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: در حوزه رقومی، مراقبت سلامت، معیشت، حوزه‌های سلامت و اجتماع، هماهنگی به وجود می‌آید که مجموع آن را سلامت دیجیتال می‌گویند و هدف آن ارتقای خدمت‌رسانی در حوزه بهداشت و درمان است. در این بخش از فناوری اطلاعات کمک گرفته می‌شود تا مشکلاتی را که بیماران با آن روبه‌رو هستند، کاهش دهد.
دکتر لاری‌پور با بیان اینکه سلامت دیجیتال فقط منحصر به درمان نیست، عنوان می‌کند: سلامت رقومی در بخش بهداشت هم می‌تواند کارآمد باشد. از مزیت‌های سلامت دیجیتال می‌تواند به پوشش کمبودهای خدمات سلامت در کشور، افزایش دسترسی به خدمات سلامت و کاهش هزینه‌ها نام برد.
 وی توضیح می‌دهد: با گسترش این خدمت در جامعه، افراد دیگرمجبور نیستند برای کاردرمانی به مطب‌ها مراجعه کنند. از سوی دیگر فرد ارائه کننده خدمت هم دیگر برای ارائه خدماتش ملزم به ایجاد مطب یا مکان فیزیکی ندارد. کاهش هزینه‌ها برای رفت وآمد به مراکز درمانی و کوتاه کردن فاصله‌ها دسترسی به پزشکان و متخصصان را محقق می‌سازد.
طب شخصی‌سازی شده راه رسیدن به تشخیص دقیق‌تر بیماری
به گفته دکتر لاری‌پور، تلاقی میان سلامت الکترونیک با فضای نوظهور انفورماتیک پزشکی ایجاد می‌شود که به آن سلامت دیجیتال گفته می‌شود. با توجه به پرونده سلامت الکترونیک که حاوی تاریخچه پزشکی بیمار است در آینده می‌توانیم شاهد تشخیص دقیق‌تر بیماری و ارائه درمان‌های مورد نظر منطبق با بیماری برای فرد باشیم به طوری که فرد «طب شخصی‌سازی شده» همراه با کاهش هزینه‌ها را تجربه خواهد کرد. در این میان باید به مباحث حقوقی و انتظامی توجه ویژه‌ای شود به طوری که باید اطمینان حاصل شود فردی که از این طریق برای ویزیت یا مشاوره بهره می‌گیرد همان فرد مورد نظر ارائه کننده خدمت باشد. یا برعکس به عنوان مثال اگر بنده می‌خواهم از طریق سلامت الکترونیک دارو یا درمانی دریافت کنم باید مطمئن باشم ارائه‌دهنده خدمت همان پزشک مورد نظر من است که برایم نسخه می‌نویسد. از طرفی فرد ارائه‌کننده خدمت هم باید بار مسئولیت نسخه و تجویزی که برای مردم انجام دهند را بر عهده گیرد.
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور با بیان اینکه این اقدامات نیازمند قوانین و دستورالعمل‌های مشخصی است، می‌گوید: در مرحله اول آنچه که در کشور برای رسیدن به سلامت دیجیتال نیازداریم توانمندسازی است که به دلیل در دست داشتن اطلاعات و دانش بیشتر این اقدام باید از سوی تولیت نظام سلامت کشور که وزارت بهداشت است به کمک همه انجمن‌های تخصصی و سازمان نظام پزشکی و... انجام شود. مرحله دوم امکان تبادل اطلاعات بین مؤسسات و مراکز بهداشتی درمانی است به طوری که اگر فردی در بندرعباس به مرکزدرمانی مراجعه کرد و برای بیماری‌اش تجویزی صورت گرفت بعد از مراجعه همان فرد در شهر دیگری مثلاً اصفهان به مراکز درمانی، تمام پروسه درمان و نسخه‌های تجویزی فرد برای پزشک قابل مشاهده باشد و این امکان را به پزشک بدهد تا تشخیص و درمان بهتری را برای فرد بیمار در نظر بگیرد. در مرحله بعد باید به اصول اخلاقی در حوزه درمانی و پزشکی توجه شود به این معنی که پایبندی به تعهد حرفه‌ای دراین امر بسیار حائزاهمیت است و از آنجایی که در درمان‌های برخط که در بستر فضای مجازی شکل می‌گیرد محرمانه ماندن اطلاعات اشخاص باید لحاظ شود.

ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای تحقق سلامت دیجیتال
وی با اشاره به کارایی دستگاه‌ها و ابزاری که در تحقق بخشیدن به سلامت دیجیتال استفاده می‌شود هم می‌گوید: حافظه دستگاه‌ها، پهنای باند، سرعت پردازش و وسایلی که در این امر مورد استفاده قرار می‌گیرند باید از امکانات پیشرفته‌ای برخوردار باشد. به طوری که اکنون با سرعت اینترنتی که در کشور جریان دارد، نمی‌توانیم کیفیت مطلوبی را در ارتباطات تصویری داشته باشیم همین امر سبب می‌شود بیمار و پزشک در استفاده از بستر برخط دچار چالش‌های جدی شوند.
دکتر لاری‌پور در خصوص آموزش آنلاین به مردم عنوان می‌کند: متخصصان حوزه بهداشت باید از طریق همین بخش آموزش‌های بهداشتی را به شهروندان ارائه کنند تا تمام یافته‌های پزشکی که در این بستر جهانی قرار می‌گیرد از اتقان لازم برخوردار باشد و مداوم به‌روزرسانی شود.
مرزها در سلامت دیجیتال حذف می‌شود
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور با بیان اینکه سلامت دیجیتال کاری بزرگ در حوزه جغرافیای نامحدودی است، می‌افزاید: با ایجاد زیرساخت‌های مناسب اگر فرد ایرانی از سوی دیگر این کره خاکی نیازمند خدمات درمانی باشد می تواند دردش را به زبانی که می‌شناسد با متخصصان و فوق تخصص‌ها در میان بگذارد، چرا که در بیشتر موارد مردم ایران به دلیل عدم تسلط به زبان نمی‌توانند آن طورکه باید بیماری و دردهایشان را مطرح کنند و خدمات تشخیصی درست را دریافت کنند. حال با روی کار آمدن سلامت دیجیتال یا رقومی می‌تواند از طریق تله ویزیت، دور پزشکی یا Telemedicine ویزیت شده و نسبت به درمان خود اقدام کنند.

سلامت دیجیتال، رسیدن به عدالت درمانی است
به گفته وی، سلامت رقومی می‌تواند به افزایش کیفیت خدمات سلامت بینجامد. یکی از ویژگی‌های مثبت در سلامت دیجیتال کاهش هزینه‌های درمانی است، به طوری که فرد را از بسیاری از آزمایش‌ها و اطلاعات بی‌مورد، آزمایش‌های روتین و هزینه‌های سرسام‌آوری که برای حوزه سلامت و درمان اتفاق می‌افتد خلاص می‌کند و در بخش‌های دیگر همچون نوبت‌دهی، تردد برای دریافت جواب آزمایش و مسائلی از این دست هم سهولت‌های بسیاری خواهیم داشت. به طورکلی سلامت دیجیتال تأمین‌کننده عدالت است. در حال حاضر دچار کمبودهایی برای دسترسی به پزشک متخصص در برخی از مناطق کشور هستیم و راه‌اندازی و گسترش سلامت دیجیتال می‌تواند به همه مردم فارغ از نقطه جغرافیایی که قرار دارند کمک کند تا دسترسی راحتی به همه پزشکان و ارائه‌کنندگان خدمات سلامت داشته باشند.

قوانین سختگیرانه سد محکمی برای مداخله‌گران غیرمجاز
دکتر لاری‌پور با اشاره به اینکه پیش‌زمینه ایجاد سلامت دیجیتال در کشور وجود دارد، بیان می‌کند: وجود پرونده سلامت الکترونیک به نوعی آغاز حرکت به سمت سلامت رقومی است که درهمین زمینه دکتر ظفرقندی وزیر بهداشت دستوراتی هم روی آن داده‌اند که امیدواریم بزودی عملیاتی شود. از سوی دیگر در این حوزه افرادی مشغول فعالیت هستند به طوری که هم‌اکنون هم در حوزه روانشناسی و روانپزشکی ارائه خدمات آنلاین و برخط صورت می‌گیرد اما آنچه که مهم است ایجاد آیین‌نامه و دستورالعمل‌ها برای اجرای درست آن است، چرا که باید از ورود مداخله‌گرهای غیرمجاز در بستر سلامت دیجیتال جلوگیری صورت گیرد.