معادن همچنان رکود‌دار حوادث هستند
بحران زیرساخت‌های معیوب و نبود نظارت در معادن
علی دانیال
خبرنگار
حادثه بار دیگر جان کارگران معادن در جنوب شرقی ایران واقع در استان خراسان جنوبی را گرفت. هنوز با جزئیات مشخص نیست که چه اتفاقی افتاده است. کارشناسان گزارش‌هایی مبنی بر نشت گاز متان در معادن زغال‌سنگ منتشر کردند. در حوادث معادن یورت و طزره، مسأله نشت گاز متان و مونواکسیدکربن مطرح شد اما تکرار این حادثه در معدنجوی طبس، این مسأله را بیش از پیش مطرح کرد که چرا نظارت‌ها، بازرسی‌ها و حضور نفرات ایمنی، نتیجه خاصی نداشته و معادن ایران همچنان فاقد مؤلفه‌های استاندارد ایمنی است؟
بی‌توجهی به شاخص‌های ایمنی
برمبنای داده‌های آماری نرخ حادثه در معادن بسیار بالاست؛ طبق آمار رسمی در دهه ۹۰ حدود ۳ هزار حادثه در معادن کشور اتفاق افتاده و حدود ۵۰۰ نفر نیز فوتی داده و ۱۳ تا ۱۴ هزار نفر نیز مصدوم شده‌اند که تعدادی از آنها به قطع عضو یا نقص عضو دچار شده‌اند. یکی از عمده دلایل آمار بالای حوادث کار در معدن، زیرساخت‌ها و تجهیزات قدیمی است؛ بسیاری از معادن در کشور ما با زیرساخت‌ها و تجهیزات قدیمی و بدون ویژگی‌های ایمنی مدرن کار می‌کنند. دلیل دیگر رخداد بالای حوادث در معادن، مقررات ایمنی ناکافی و ناهمگون با شرایط کار امروز است؛ به دلیل محدودیت منابع و نظارت ناکافی، اجرای ضعیف قوانین و مقررات را شاهد هستیم و این عدم اجرای دقیق رشد بی‌توجهی کارفرمایان به ایمنی معادن را موجب می‌شود. مورد دیگر به کمبود آموزش‌های حوزه ایمنی برمی‌گردد؛ فعالان حوزه معدن در کشور ما اغلب بدون آموزش‌های لازم و به دور از به‌روزرسانی این آموزش‌ها مشغول به‌کارند؛ طبیعتاً در این شرایط آمادگی کافی برای مقابله با حوادث در بین معدنچیان وجود ندارد .کاهش سرمایه‌گذاری در حوزه ایمنی نیز از دیگر دلایل عمده افزایش حوادث کار است که دلیل آن عدم بازدهی لازم و نبود حمایت‌های دولتی برای جذب سرمایه‌گذاران در این حوزه است. صاحبان معادن و سرمایه‌گذاران این حوزه به دلیل نوسانات اقتصادی و تولیدی، به زیرساخت‌های ایمنی کار در کارگاه‌های معدنی توجه لازم ندارند و این غفلت، زمینه بروز حوادثی نظیر حادثه معدن معدنجوی طبس را فراهم می‌کند.
چالش اجرای ضعیف قوانین و مقررات
هرمز ناصرنیا، استاد دانشگاه صنعتی امیرکبیر و رئیس پیشین سازمان نظام مهندسی معدن ایران درباره آنچه به وقوع مکرر حوادث معدنی در ایران می‌انجامد، گفت: تجهیزاتی که برای ایمن‌سازی معادن زغال سنگ مورد استفاده قرار می‌گیرد تجهیزات ضدانفجاری هستند که به دلیل شمار محدود معادن زغال سنگ در ایران تولید آنها در داخل کشور به صرفه نیست و در نتیجه برای تأمین آنها باید حتماً از تولیدکنندگان خارجی خرید شود، همچنین هر گونه تجهیزی که در معادن ایران استفاده می‌شود باید گواهینامه استاندارد ضدانفجار داشته باشد؛ در خرید خارجی معدن‌دار هزینه زیادی را متحمل می‌شود و علاوه بر این نبود امکان تبادلات مالی با خارج از کشور مانعی دیگر بر سر راه تأمین تجهیزات است، ضمن اینکه در ایران نهادی که تأییدکننده این تجهیزات باشد وجود ندارد.
ناصرنیا به نظارت ضعیف دستگاه‌های دولتی پرداخت و گفت: ۳۰ تا ۴۰ درصد سوخت نیروگاهی جهان را زغال سنگ تأمین می‌کند و در ایران به دلیل دسترسی به گاز طبیعی میزان استخراج زغال سنگ بسیار کمتر از دیگر کشورهای استخراج‌کننده است، با این حال ایران به دلیل ضعف دسترسی به تجهیزات ایمنی و البته ضعف نظارت با وجود شمار کم معادن زیرزمینی زغال‌سنگ چنین تلفاتی تجربه می‌شود.
وی تأکید کرد: آیین‌نامه‌های ایمنی معادن که همگی ترجمه شده هستند به طور کامل تدوین شده و مشکل قانونی در ایمنی معادن وجود ندارد اما آنچه به این تلفات می‌انجامد ضعف در اجرای قوانین و نظارت بر اجرای آن است؛ متصدی نظارت دستگاه‌های دولتی و وزارتخانه‌های صمت و کار و سازمان نظام مهندسی هستند و این سازمان‌ها هستند که باید وظایف خود را به درستی انجام دهند تا از وقوع حوادث جانی در معادن جلوگیری شود. تصریح می‌کنم که نظارت در ایران ضعیف است و معادن ما چه روباز باشند و چه زیرزمینی، همچنان مستعد بروز حوادثی هستند که جان نیروی کار را به خطر بیندازند.
