قبح مجموعه‌های موزه‌ای را نشکنید
رضا دبیری نژاد
رئیس موزه ملی ملک
موزه‌ها عمدتاً با مجموعه آثارشان شناخته شده‌اند و موزه‌ها به نمایندگی جامعه مسئولیت گردآوری و نگهداری آثار را به عهده می‌گیرند بویژه مجموعه‌هایی که در موزه‌های غیرخصوصی نگهداری می‌شوند مجموعه‌هایی همگانی شناخته می‌شوند که موزه‌ها به نمایندگی مسئولیت نگهداری آنها را به عهده دارند. بر همین اساس، موزه‌ها در قبال آثار خودشان مسئولیتی همه‌جانبه دارند که این مسئولیت تبدیل به یک فرآیند قانونی می‌شود تا موزه بتواند به مسئولیت خود عمل کرده و پاسخگوی جامعه باشد.
خدشه در امنیت و حفظ آثار موزه‌ای در موزه ها، همواره به مثابه حادثه ای کاملا غیرمعمول و غیرقانونی دانسته شده است و موزه‌ها در قبال چنین خدشه‌ای وظیفه مقابله دارند و تمام تلاششا ن صیانت از این آثار است. حادثه ضد نگهداری آثار معمولاً به سرقت یا ناتوانی فیزیکی موزه‌ها شباهت دارد.
اما تملک و نگهداری آثار موزه‌ای یک فرآیند حقوقی است که موزه‌ها طبق این فرآیند پاسخگویی می‌کنند حتی اگر حذف اثر موزه‌ای بخواهد اتفاق بیفتد باید طبق فرآیند حقوقی و با مستنداتی باشد که در نظام ابواب جمعی موزه ثبت شود تا متولیان موزه طبق آنها از خود دفاع کنند. این موضوعی است که با عنوان شیوه‌نامه تملک و حذف اثر موزه‌ای شناخته می‌شود. اما اینکه موزه‌های ایران در اکثر موارد فاقد آیین‌نامه‌های فرآیندی هستند یا از نظام مشترکی تبعیت نمی‌کنند سبب رویدادهایی می‌شود که در موزه امام علی(ع) اتفاق افتاده است، چرا که تبعیت از قانون نیاز به تکذیب یا اختفا ندارد و متولیان می‌توانند محکم و رسمی اقدام کنند.
اینکه چرا اثر باید به اسم نمایشگاه خارج شود و بعد فرآیند بازگشت و اتمام نمایشگاه انجام نمی‌شود امری است که در نظام موزه‌ها امنای اموال موزه‌ها مسئول هستند و باید مدارکشان را به درستی کامل نمایند. حتی اگر امر انفکاک اثر از موزه‌ای بودن به درستی انجام شود نباید به نام نمایشگاه صورت پذیرد. از سوی دیگر خروج آثار موزه‌ای کشور باید با تأیید اداره کل موزه‌های وزارت میراث باشد؛ این فرآیند ثبت و بعد از بازگشت نیز اعلام شود که در این مورد به نظر می‌آید اداره کل موزه‌ها بی‌اطلاع بوده است.
همچنین در نظر داشته باشیم که خروج آثار از موزه و کشور باید با ضمانت و تعهدات لازم باشد که قانون به درستی انجام شود ونباید قانون و فرآیند موزه‌ها نادیده گرفته شود یا عملی حتی اگر با نیت کمک به موزه‌ها باشد از طریقی جعلی انجام شود. در رخداد اخیر، جایگاه عمومی و تخصصی موزه‌ها شکسته شده است و چنین اتفاقاتی فضای موزه‌ها را مسموم می‌کند و موجب می شود سازمان موزه‌ها در فضایی شکاکانه زیست کند؛ اینکه از منظر عمومی موزه‌ها در مظان اتهام خواهند بود که جبران این شکستن قبح یا آبروی ریخته شده برای همه موزه‌ها بسیار سخت و درازمدت خواهد بود. بویژه که این اتهام و آبروی ریخته همه فرآیند موزه‌ها از آثار نمایش داده شده سیستم جذب هدایا تا آثار موجود در مخازن موزه‌ها را مورد سوء ظن قرار می‌دهد. فرارفتن از نظام تخصصی موزه‌ها یا ورود افراد غیرمتخصص با نگاه سطحی که همه جوانب را در نظر نگیرند و نگاه‌های کوچک و مقطعی می‌تواند ضرباتی طولانی مدت به همه موزه‌ها وارد نماید، اما مهم‌ترین تعهد آن است که نباید قبح درونی و بیرونی موزه ها( قبح بیرونی یعنی امنیت و اصالت موزه ها از منظر مردم و جامعه نباید شکسته شود و قبح درونی هم یعنی اینکه سازمان و کارکنان موزه فکر کنند که می شد حفاظت و تملک آثار را مورد جابجایی و خدشه قرار داد و هر موزه‌ای در هر چالش و بزنگاهی به فکر حذف آثارش بیفتد) شکسته شود .
