کتانی‌های کوکام حکایت سه نوجوان در دفاع مقدس
فهیمه ایمانی
مربی و مروج کتابخوانی
در میان آثاری که پیرامون دوره هشت‌ساله جنگ ایران و عراق برای نوجوانان نوشته شده، می‌توان به آثار خواندنی فراوانی رسید؛ آثاری که در تلاشند دفاع مقدس را به گونه‌ای دیگر و مناسب نوجوانان امروزی معرفی کنند. یکی ازاین کتاب‌ها که به تازگی درباره دفاع مقدس و برای نوجوانان نوشته شده، کتاب «کتانی‌های کوکام» نوشته فاطمه جدیدی است.
این کتاب در نخستین جشنواره ملی و بین‌المللی کتاب کودک و نوجوان به عنوان اثر برگزیده در بخش داستان بلند و رمان شناخته شده است. داستان با زندگی سه نوجوان آغاز می‌شود و کم‌کم پای جنگ به زندگی آنها باز می‌شود. در این میان، مهران در تکاپوی نجات خانواده‌اش از معرکه است و این روایت شگفت‌انگیز، ما را با خود همراه می‌کند تا اینکه نوجوانان با یک مرد عراقی روبه‌رو می‌شوند و... .
روایت اصلی، روایت رسیدن به خانه مهران است؛ اما جذابیت کمِ حوادثِ این مسیر سبب می‌شود فرآیند رسیدن به خانه طولانی به نظر برسد؛ حتی کشمکش شخصیت‌های داستان در این مسیر برای رسیدن یا نرسیدن به روستا بسیار متعدد است. شخصیت‌های متعددی که در ابتدای داستان بدون اشاره به هیچ پیشینه‌ای، بار اصلی داستان را به دوش می‌کشند و علاوه بر این، شخصیت‌هایی که در خلال داستان وارد روایت می‌شوند، می‌توانند مخاطب را سردرگم کنند. علاوه بر این، گویی تعلیق به‌خصوصی را نمی‌توان در داستان یافت. یکی از نکات موفق کتاب، بیان دیالوگ شخصیت‌ها با گویش محلی جنوبی است. علاوه بر اینکه قابل فهم است به جذابیت متن هم افزوده است؛ اما شاید سرعت مطالعه غیربومیان را پایین بیاورد. نویسنده از تأثیر ضرب‌المثل‌ها نیز غافل نشده و در بسیاری از دیالوگ‌ها با زبان بومی، ضرب‌المثل‌های زیادی را به کار می‌گیرد، مانند صفحه ۱۹ که در آن آمده: «عباس صدتا چاقو بسازه یکیش دسته نداره، به حرف یی راه افتادید؟»؛ این امر سبب آشتی هرچه بیشتر نوجوانان با ضرب‌المثل‌ها بویژه ضرب‌المثل‌هایی که کاربرد بومی دارند، می‌شود. یکی دیگر از نکات اصلی داستان، عنوان کتاب است. به نظر می‌رسد نویسنده از طریق انتخاب «کتانی‌های کوکام»، هم به دنبال اعلام نام کتاب و هم خواهان ارائه یک داستان بامی است. شاید این همان چیزی است که این روزها با توجه به تعدد رمان‌های نوجوان ترجمه، به آن نیاز داریم. جا داشت نویسنده ماجرای این عنوان را برای ما دیرتر فاش می‌کرد. در همان ابتدای داستان، در صفحه ۲۴ ماجرای «کتانی‌های کوکام» فاش می‌شود و درواقع می‌توان گفت پرونده‌اش تا انتهای داستان بسته می‌شود. نویسنده علاوه بر گویش، از مکان‌های آن بوم هم کمک می‌گیرد و علی‌رغم اینکه مخاطب آنها را نمی‌شناسد، در انبوهی از اسامی مکان‌ها گم نمی‌شود.
نکته دیگر این کتاب، نقشی است که نویسنده به نوجوان می‌دهد. او نوجوان را مسئولیت‌پذیر می‌داند و مسئولیت‌های زیادی را در خلال داستان بر دوشش می‌گذارد؛ نوجوانی که به گره‌گشایی‌های داستان کمک می‌کند و در تقابل با دنیای بزرگسال پیروز می‌شود. می‌توان گفت طرح جلد کتاب نیز از این منظر جالب توجه است. شبیه این نقش را در «مأموریت فلامینگوها» اثر طاهره مشایخ سراغ داریم؛ نوجوانانی که با کمک همدیگر به حل مشکل دنیای بزرگسالان می‌پردازند. این روزها بسیاری از نوجوانان با غرق شدن در فضای مجازی و جذابیت‌های بصری از گره‌گشایی و نقش‌آفرینی مؤثر جا مانده‌اند. این دست کتاب‌ها تلنگرهای بسیار خوبی برای نوجوانان به شمار می‌روند. فاطمه جدیدی این مسئولیت‌پذیری را با دفاع مقدس پیوند می‌زند. این کتاب به همت شرکت چاپ و نشر بین‌الملل در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
