گزاره‌های مهم سیاست خارجی دولت چهاردهم
محسن پاک‌آیین
کارشناس مسائل بین‌الملل
مواضع سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه پیرامون خطوط اصلی سیاست خارجی دولت چهاردهم، مبتنی بر سیاست‌های کلان نظام و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب و با هدف تعامل سازنده و عزتمندانه با جهان اعلام شده است؛ در این‌باره نکات زیر می‌تواند مورد توجه قرار گیرد.
۱. رویکرد تقویت روابط با کشورهای همسایه، یک اصل پذیرفته شده است و معمولاً موفقیت سیاست خارجی کشورهای جهان با نوع رابطه آنها با همسایگان، سنجیده می‌شود. ایران دارای ۱۵ «همسایه نزدیک» است و اگر کشورهایی را که یک کشور، با ایران فاصله دارند «همسایگان دور» بدانیم، باید تقویت روابط با ۲۵ همسایه دور و نزدیک را در دستور کار سیاست خارجی قرار دهیم. داشتن روابط خوب با ایران به عنوان حلقه اتصال آسیا به اروپا و آفریقا، برای همسایگان مغتنم است و طرفین می‌توانند در حوزه‌های تجاری، ترانزیتی، حمل‌و‌نقل و انرژی همکاری کنند. در حوزه امنیتی نیز مبارزه با تروریسم، عبورهای غیرمجاز و قاچاق مواد مخدر از فرصت‌های تعامل با همسایگان است.
2. ارتباط با کشورهای امریکای لاتین، آفریقا و آسیا با اجرایی شدن رویکرد نگاه به شرق باید در اولویت قرار گیرد. در مفهوم جغرافیایی، کشورهایی که در شرق ایران و بویژه شرق آسیا قرار دارند و در مفهوم سیاسی کشورهایی که مخالف سیاست‌های خصمانه غرب علیه ایران هستند، می‌توانند در حلقه سیاست نگاه به شرق قرار گرفته و میدان دیپلماسی ما را گسترش دهند. در این حلقه، اولویت باید با کشورهایی باشد که در زمان سختی‌ها کنار جمهوری اسلامی ایستادند و به طور مشخص چین و روسیه از این قبیل بودند و روابط با آنها در جهت تأمین منافع ملی باید استحکام یابد. تقویت ارتباط با قدرت‌های نوظهور مثل هند، آفریقای جنوبی، برزیل و همچنین کشورهای مسلمان نیز در چرخه رویکرد نگاه به شرق معنا می‌یابد.
3. تأکید بر برقراری تعادل در روابط خارجی مطرح شده از سوی آقای پزشکیان، به معنی این است که عدالت درتنظیم روابط با کشورهای جهان رعایت شود. ایران در اجرای این رویکرد، لازم است رفتار خود را ناظر بر رفتار متوازن تنظیم کند. با اجرای سیاست خارجی عدالت محور، امریکا به عنوان کشوری که همچنان از منطق زور استفاده می‌کند، جایگاهی در روابط خارجی ایران نخواهد داشت. بنابراین تا زمانی که این کشور رفتارهای خود را اصلاح نکند، نمی‌تواند در اولویت روابط خارجی ایران باشند.
4. اولویت بعدی سیاست خارجی دولت چهاردهم، تقویت حضور در غرب آسیا و حمایت از اعضای محور مقاومت در چهارچوب مبارزه با صهیونیسم و تروریسم است. این نوع همکاری نه تنها در حوزه روابط دوجانبه باعث بهره‌مندی طرفین شده بلکه موجب تسریع در انزوای اسرائیل که در سال‌های اخیر سعی کرده در میان این کشورها به دنبال جای پا بگردد، خواهد شد.همکاری و هماهنگی میان میدان و دیپلماسی، عامل اصلی موفقیت در این حوزه خواهد شد که خوشبختانه مورد توجه و تأیید وزیرامورخارجه بوده است.
5. نگاه مثبت آقای عراقچی برای استفاده از ظرفیت رسانه‌ها و هماهنگی دیپلماسی و رسانه نیز در صورت اجرا می‌تواند موجب نوعی وفاق رسانه‌ای شود. لازمه این امر ارتباط نزدیک وزارت امور خارجه با رسانه‌ها، صرف نظر از سلایق و دیدگاه‌های آنان است.علاوه بر جلسات سخنگویی، برگزاری جلسات منظم توجیهی برای تبادل نظر با اصحاب رسانه و اطلاع‌رسانی دقیق از تحولات به آنها، می‌تواند کمک زیادی به تحقق اهداف سیاست خارجی و همراه ساختن افکار عمومی با دستگاه دیپلماسی نماید.
6. تقویت دیپلماسی اقتصادی در اجرای بند ۲۲ برنامه هفتم مبتنی بر «اقتصاد محور ساختن سیاست خارجی»، باید به عنوان یکی از برنامه‌های دستگاه دیپلماسی مورد توجه قرار گیرد. در این روند، بسترسازی مناسب برای فعالیت بخش‌های خصوصی در کشورهای مختلف و اعزام وابسته‌های بازرگانی توسط وزارت صمت، جهت شناسایی ظرفیت‌های تجاری دیگر کشورها و معرفی ظرفیت‌های اقتصادی کشورمان، تعیین کننده است. همچنین طراحی برای فروش نفت، گاز و فرآورده‌های آن و احداث خطوط ریلی و جاده‌ای برای ترغیب کشورهای دوست جهت تقویت مناسبات اقتصادی با ایران اهمیت دارد. برای احداث و تکمیل کریدورهای مواصلاتی نیز ترجیح منافع ملی بر منافع بخشی، استانی و جناحی باید مورد توجه قرار گیرد. در دیپلماسی اقتصادی، برای رفع تحریم‌های ظالمانه مذاکرات با کشورهای ۱+۴ می‌تواند عزتمندانه و بدون تعجیل دنبال شود.
