خورشید قزوین
محمود عطائی/نویسنده- شهرهای ایران را به اعتبار معیارهای گوناگون رتبه‌بندی کرده‌اند. گاه به حسب میزان غلظت سیاسی یا تراکم اقتصادی یا ظرفیت‌های گردشگری یا مراکز دانشگاهی، مناطق مختلف کشور رتبه‌بندی شده‌اند. یکی از معیارهای رتبه‌بندی شهرها در ایران، حضور مقابر و مرقدهای حضرات معصومین و فرزندان و منسوبان ایشان است. به این اعتبار، بی‌شک شهر مقدس مشهد که مدفن نورانی حضرت علی بن موسی الرضا(ع) در آن واقع شده در صدر جدول شهرهای مذهبی ایران قرار دارد. شهر قم به دلیل مضجع شریف حضرت فاطمه معصومه(س)، و شهر شیراز به خاطر مرقد مطهر حضرت احمد بن موسی، شاهچراغ(ع) در رده‌های بعدی هستند. در این رتبه‌بندی، قزوین و مشهد اردهال نیز جایگاه ممتازی دارند.
شهر قزوین، مدفن امامزاده حسین بن علی بن موسی الرضا(ع) است. به حسب مدارک و شواهد متقن تاریخی، امام هشتم در مسیر سفر تاریخی خود به توس، مدتی را در قزوین و در خانه داوود بن سلیمان غازی سپری می‌کنند. در این زمان، حسین، فرزند دوساله امام رضا(ع) به سبب بیماری دار فانی را وداع می‌گوید و در همین شهر به خاک سپرده می‌شود. پس از دفن این امامزاده جلیل القدر، مدفن ایشان بلافاصله به زیارتگاهی محبوب برای اهالی شهر تبدیل می‌شود و روز به روز و دوره به دوره بر رونق و گسترش فضای آن افزوده می‌شود. با انتقال پایتخت صفویان از تبریز به قزوین، بنای امامزاده رونقی بیش از پیش می‌گیرد و این مکان مذهبی به اصلی‌ترین مکان آیینی شهر تبدیل می‌شود.
«خورشید قزوین»، کتابی در شرح احوال حضرت امامزاده حسین بن علی بن موسی الرضا(ع) است که نَسَب، تاریخچه حضور، ماجرای بیماری و مرگ و دفن، و نهایتاً سرگذشت بنای امامزاده و توسعه تاریخی آن را به خوبی تشریح کرده است. سیدمصطفی علوی که خود از پژوهشگران شاخص و نویسندگان پرکار قزوینی است، در این اثر تقریباً تمام منابع تحقیقاتی مرتبط را کاوش کرده و به تمام آثار تاریخی پیشین درباره زندگانی این امامزاده واجب التعظیم نوشته شده رجوع کرده و با ذوق و استنباط ویژه خود، آنها را دسته‌بندی و تبویب کرده است. «خورشید قزوین» به لحاظ روش‌شناسی، از این مزیت چشمگیر برخوردار است که صرفاً به منابع کتابخانه‌ای اکتفا نکرده بلکه در پژوهشی میدانی، سراغ معمّرین شهر و نیز خادمان آستانه رفته و با استفاده از روش «تاریخ شفاهی»، اطلاعات کتابخانه‌ای را تکمیل کرده است. چنین روشی، جذابیت و زنده بودن این پژوهش را تکمیل کرده است. وجود تصاویر و عکس‌های کمیاب تاریخی در انتهای کتاب، گیرایی اثر را دوچندان کرده است. کتاب در یک تقسیم‌بندی کلی دو فصل دارد؛ فصل نخست به شخص امامزاده و تبار و نسب ایشان و نیز بقعه شریفش در قزوین می‌پردازد و فصل دوم به موضوعات پیرامونی و حواشی تاریخی مرتبط با این بنای ماندگار. در «خورشید قزوین»، هم از مباحث نظری و کلامی مثل تعریف امامزاده سخن به میان می‌آید، هم از موضوعات تاریخی و جغرافیایی مثل ورود سادات به ایران و ویژگی‌های کالبدی بقعه‌ها بحث می‌شود و هم بازتاب حضور سادات در آیینه ادب و فرهنگ نشان داده می‌شود و هم جنبه‌های اجتماعی چنین مکان‌هایی در شهرهای ایران، خصوصاً قزوین مورد توجه قرار می‌گیرد. سیدمصطفی علوی، چندی پیش اثر دیگری در همین اسلوب فراهم آورد و به یک مکان مهم مذهبی دیگر در قزوین پرداخت که به «پیغمبریه» مشهور است. این بقعه، مدفن چهار پیامبر بنی اسرائیل به نام‌های سلام، سلوم، سهولی و القیاء است و در کار مزارات ایشان، یک امامزاده نیز مدفون است.
«خورشید قزوین» کتابی خواندنی و پرنکته در شناخت شخصیت و کرامات امامزاده‌ای است که بیش از 1200 سال است بر سر مردم قزوین، نور و گرما باریده و شاعری در حق او این ابیات زیبا و گویا را سروده است:
اینکه صحن و حرم اطهر او قزوین است پسر حجت هشتم شه ملک دین است باب حاجات در این شهر عیان می‌باشد باب حاجات همین درگه عطرآگین است