طوفان شن 1362 نفر سیستانی را راهی بیمارستان کرد
نفس کشیدن در خاک
بیتا میرعظیمی
خبرنگار
سال‌هاست که مردم سیستان و بلوچستان با مشکل بادهای ۱۲۰ روزه و وقوع طوفان‌های شدید، دست و پنجه نرم کرده و نفس‌شان به شماره افتاده است. ریزگردهایی که امان سیستانی‌ها را بریده و همزمان با وقوع خشکسالی و خشکیدگی تالاب هامون، زندگی اجتماعی و معیشتی آنها را با بحران جدی‌تری مواجه کرده است. طوفان‌هایی شدید که با هجوم شن‌های روان به خانه‌های مردم همراه شده و همه ساله شماری از شهروندان را روانه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌کند. امسال نیز همانند سال‌های گذشته، وزش طوفان‌های شدید همراه با گردوخاک و هجوم شن‌های روان به شمال سیستان شدت گرفته و از هفته گذشته تاکنون بیش از یک میلیون نفر از ساکنان 12 شهرستان از جمله زابل، زهک، هامون، هیرمند، نیمروز، زاهدان، میرجاوه، نصرت‌آباد و خاش را تحت تأثیر قرار داده و طبق گفته مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان به «ایران»، 1362 نفر را روانه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کرده است.
افزایش 10 برابری غلظت آلاینده‌ها
همزمان میزان غلظت آلاینده‌های هوا در زاهدان نیز به ده برابر حد مجاز رسیده و با کاهش شعاع دید در محدوده «شیله» تا «تاسوکی» به محدوده صفر، شعاع دید افقی در برخی محورهای مواصلاتی شمال سیستان و بلوچستان نظیر زابل- زهک، زابل-نهبندان، زاهدان-زهک، هیرمند-زابل و هیرمند-زهک بشدت کاهش پیدا کرده است. آنگونه که مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان به «ایران» خبر داده، از روز گذشته تاکنون شدت طوفان‌ها در سیستان کاهش پیدا کرده و همزمان با افزایش 1-2 درجه‌ای دما در شمال استان به دلیل تداوم جریانات مونسون کاهش 1-2 درجه‌ای هوا در جنوب استان پیش‌بینی می‌شود. «علی. ش» ساکن روستای محمدشاهکرم از توابع بخش مرکزی شهرستان زهک به «ایران» می‌گوید: «مردم سیستان دیگر به وجود بادهای 120 روزه و هجوم شن‌های روان به خانه وکاشانه‌شان عادت کرده‌اند. آنها هر روز که چشم‌شان را باز می‌کنند، با تلی از خاک و شن روان در حیاط خانه و یا محل کار خود مواجه شده و با شدت گرفتن طوفان در منطقه، حتی جرأت خروج از خانه را هم پیدا نمی‌کنند». وی می‌گوید: «اغلب مردم روستا دچار بیماری‌های مختلف از جمله سرطان ریه و... شده و بخش زیادی از آنها با شدت گرفتن طوفان، روانه مراکز درمانی می‌شوند. او از دولت جدید می‌خواهد تا به مشکل همیشگی این منطقه رسیدگی کرده و چاره‌ای برای حل و فصل آن بیندیشد؛ مردمی که دیگر ریه‌های‌شان پر از خاک و ریزگرد شده و دیگر رمقی برای آنها نمانده است.»
کاهش شدت طوفان و گردوخاک
آنگونه که «محسن حیدری» مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان به «ایران» می‌گوید: «بعد از ظهر جمعه (12 مرداد) با انتشار غبار حاصل از طوفان ۱۱۵ کیلومتر بر ساعت در منطقه سیستان، دید افقی در ایستگاه فرودگاهی زاهدان به ۲۰۰ متر، ایرانشهر هزار و ۲۰۰متر، خاش و سراوان به هزار متر و میرجاوه به ۲ هزار متر تنزل یافت. همچنین سرعت باد در شهرستان زهک بیشینه به ۸۸ کیلومتر بر ساعت رسیده و دید افقی در ایستگاه هواشناسی را تا هزار متر کاهش داد». وی می‌افزاید: «از بعداز ظهر روز گذشته شدت طوفان در سیستان و بلوچستان کاهش پیدا کرده و جریانات مونسون و بادهای 120 روزه همچنان با سرعت 60-70 کیلومتر در ساعت تا آخر هفته در منطقه تداوم خواهد داشت. پیش‌بینی می‌شود که طی چند روز آینده شدت وزش باد و طوفان در سیستان و بلوچستان نسبت به روزهای گذشته کاهش پیدا کند.»
مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت‌و‌گو با «ایران» پیش‌بینی می‌کند که جریانات مونسون در جنوب استان سیستان و بلوچستان تداوم داشته باشد و شاهد بارش باران و دریایی مواج باشیم. همچنین تا آخر هفته جاری دمای هوا در شمال استان 1-2 درجه افزایش پیدا کرده و همزمان به دلیل جریانات مونسون، 1-2 درجه کاهش دما در جنوب استان را تجربه خواهیم کرد.
1362 نفر روانه بیمارستان شدند
اما همه ساله با شدت گرفتن وزش طوفان در استان سیستان و بلوچستان، بخش زیادی از مردم این منطقه روانه بیمارستان‌ها و مراکز درمانی می‌شوند. آنگونه که «مجید محبی» مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان به «ایران» خبر داده، «از 8 تا 12 مرداد سال‌جاری، 1362 نفر به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مراجعه کردند که از این میان 111 نفر بستری شده و مابقی به صورت سرپایی خدمات درمانی دریافت کردند. عمده این افراد نیز بیماران تنفسی، قلبی، چشمی و ترافیکی بودند.» مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان در پاسخ به این سؤال که آیا شدت مراجعه مردم به مراکز درمانی استان، نسبت به سال‌های گذشته افزایش چشمگیری داشته یا خیر، می‌گوید؟ «خیر، اتفاقاً شرایط امسال نسبت به سال‌های گذشته به دلایلی نظیر تأمین بخشی از حقابه دریاچه هامون و بارندگی‌های اخیر بهتر شده و آمار مراجعین به مراکز درمانی را کاهش داده است. البته طی چند روز اخیر وقوع طوفان در منطقه شدت پیدا کرده و باعث آزار بسیاری از مردم شده است.»
بحرانی مزمن به نام «گردوخاک»
در همین حال، دکتر «مسعود صالحی» رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل نیز به «ایران» می‌گوید:«در منطقه‌ای که شدت آلایندگی از 10 تا 20 درصد حد مجاز عبور کرده و چشم چشم را نمی‌بیند، دیگر انتشار آمار مراجعین به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی چه معنایی می‌تواند داشته باشد؟! گرمای هوا هم مزید بر علت شده و نفس کشیدن برای مردم را سخت‌تر از همیشه کرده است. این موضوع جدیدی نبوده و مشکل امروز و فردا نیست! مشکلی که از سال‌های گذشته وجود داشته و متأسفانه به دلیل تکرار، حالا به بحرانی مزمن تبدیل شده و گویی دیگر هیچ کس آن را نمی‌بیند. بحث ریزگردها در سیستان مدتهاست که طولانی شده و حالا همه به وجود آن عادت کرده‌اند. نفس کشیدن برای مردم این منطقه دیگر سخت‌تر از همیشه شده و از همه بدتر اینکه همه به وجود این بحران مزمن عادت کرده اند.»
وی می‌افزاید: «ما باید وقوع ریزگرد و طوفان در استان را به عنوان پدیده‌ای غیرطبیعی مورد پذیرش قرار داده و گزارشات آن همه روزه در سطح مردمی، ادارات و مراجع ذی‌ربط و ... اطلاع‌رسانی شده و همه در جریان دشوار بودن وضعیت قرار گیرند. طوفان سال‌هاست که به مردم خسارات جانی و مالی وارد می کند؛ خساراتی که حتی برآورد نشده و بخشی از آن به مردم پرداخت نشده است. همه روزه، بخش زیادی از شن وارد خانه‌های مردم شده و نفس کشیدن آنها را سخت‌تر از همیشه می‌کند».
افزایش سرطان ریه در سیستان
دکتر مسعود صالحی تصریح می‌کند: «بر اساس مطالعات تحقیقاتی اخیر در دانشگاه شهید بهشتی، 33 شهر آلوده در کشور مورد بررسی قرار گرفته و منطقه سیستان با اختلافی قابل توجه، آلوده‌ترین شهر کشور معرفی شده است. در حال حاضر، بیشترین میزان ابتلا به سرطان ریه مربوط به منطقه سیستان بوده و متأسفانه رو به رشد است. همچنین بیشترین آمار مرگ و میر منتسب به وقوع ریزگردها در منطقه سیستان رخ داده و برای رفع آن باید اقدامات ویژه‌ای انجام شود. دولت باید ابتدا شرایط زیستی مردم را درنظر گرفته و تسهیلات ویژه‌ای برای آنها قائل شود. ضریب فوق‌العاده شغل کارکنان این منطقه باید متناسب با شرایط و سختی کار اصلاح شود تا آنها انگیزه ماندن و کار در منطقه را داشته باشند. فوق‌العاده شغلی که براساس شرایط 50-60 سال گذشته تعیین شده و حالا با شرایط کنونی همخوانی ندارد.»
راهکارهای مؤثر برای مهار ریزگردها
طبق گفته رئیس دانشگاه علوم پزشکی زابل، «دولت آقای پزشکیان، باید راهکارهای علمی و عملی برای مهار و کاهش ریزگردها در استان درنظر گرفته و برای مهار ریزگردها به کار گیرد. همچنین حقابه هامون را با دیپلماسی فعال تأمین کرده و بحث تأمین بهداشت و درمان را مورد توجه قرار دهد. مشکل اینجاست که ما متأسفانه درمنطقه سیستان، متخصص ریه نداریم و وزارت بهداشت و درمان باید چندین متخصص ریه برای منطقه درنظر گیرد. آن هم در منطقه‌ای که مردمش به دلیل ریزگردها، دیگر ریه سالمی در بدن ندارند.
از طرفی باید نیاز مردم به پزشکان فوق تخصص نیز تأمین شود تا شهروندان برای اقدامات درمانی مجبور به خروج از استان نشوند. در حال حاضر، تعداد متخصصین چشم در سیستان اندک است و باید با توجه ویژه دولت جدید، افزایش پیدا کند. همچنین باید به زیرساخت‌های بهداشتی آسیب دیده ناشی از وقوع طوفان و ریزگرد در شهرهای استان توجه ویژه‌ای کرده و نوسازی و بهسازی ساختمان‌ها و بیمارستان‌ها در صدر توجه قرار گیرد.»