نگاهی به جایزه کتاب سال شعر به انتخاب خبرنگاران

استمرار یک جایزه ادبی و تجلیل از بزرگان شعر معاصر

 

راه‌اندازی جوایز ادبی در ایران کار چندان دشواری نیست، آنچه در برپایی جوایز ادبی مشکل است، استمرار آن و پایبندی به اهداف اولیه و از همه مهم‌تر مستقل ماندن است. از این‌رو جوایز ادبی اعتبارشان را از استمرار در برگزاری، دبیری ثابت، داوران حرفه‌ای و مرتبط با موضوع جشنواره و خط‌‌مشی تعریف شده کسب می‌کنند. شاید به همین دلیل است که بعضی از جوایز ادبی یکی،‌دو سال بیشتر عمر نمی‌کنند و برخی هم عمر درازتری دارند.
هجده دوره برگزاری مستمر یک جایزه ادبی مستقل بدون هیچ‌گونه حمایتگر مالی فقط وقتی میسر خواهد بود که تعریف و کارکرد منحصربه‌فردی داشته باشد. جایزه ادبی کتاب سال شعر به انتخاب خبرنگاران به دلایل گفته شده، اعتباری درخور ستایش میان جامعه شعری کشور یافته است. نخستین‌بار این جایزه در سال 1384 با همکاری محمدهاشم اکبریانی و علیرضا بهرامی طراحی و از سال بعد شروع به کار کرد. 6 دوره نخست این جایزه با دبیری اکبریانی برگزار شد و سپس با دبیری بهرامی کار خود را تا امروز ادامه داده است.
این جایزه در سه بخش برگزار می‌شود؛ بخش اصلی که کتاب‌های منتشر شده در فاصله میان دو دوره جایزه را دربرمی‌گیرد و داوران خبرنگار و اهل رسانه آنها را بررسی می‌کنند و بخش ویژه که اختصاص به شاعرانی دارد که اشعارشان به اندازه یک مجموعه است اما تاکنون کتابی منتشر نکرده‌اند و بخش دیگر نیز تجلیل از شاعرانی است که بیش از نیم‌قرن در عرصه شعر حضور جدی و تأثیرگذار داشته‌اند.
طی این هجده دوره از شاعران مطرحی نیز تجلیل شده که می‌توان به این نام‌ها اشاره کرد که البته تعدادی از آنها درگذشته‌اند: محمدعلی سپانلو، احمدرضا احمدی، مفتون امینی، سیمین بهبهانی، هوشنگ ابتهاج، یدالله رؤیایی، عمران صلاحی، محمدعلی اسلامی‌ندوشن، منصور اوجی و شاعرانی که هنوز در قید حیاتند مانند علیرضا طبایی، محمدباقر کلاهی‌اهری، کاظم سادات اشکوری، ضیا موحد، علی باباچاهی، جواد مجابی و همچنین تجلیل از شاعر تاجیک، فرزانه خجندی.  آیین پایانی هجدهمین دوره کتاب سال شعر خبرنگاران در کافه فلسفه با حضور شاعران برگزیده و مدعوین و با تجلیل از یک عمر شاعری محمدعلی بهمنی و با حضور وی برگزار شد. در این آیین میهمانانی چون قطب‌الدین صادقی، عبدالجبار کاکایی، حمیدرضا شکارسری، اسماعیل امینی، سعید فلاح‌فر، سعید زارع‌محمدی، محسن حکیم‌معانی، محمد آسیابانی، محمد طباطبایی و... حضور داشتند.
هیأت داوران این دوره از کتاب سال شعر خبرنگاران نیز سعید اسلام‌زاده، علیرضا بهرامی، امیرشهاب رضویان، پوریا سوری، شهاب شهرزاد، عباس کریمی‌عباسی، حسن گوهرپور، محمد مفتاحی و سمانه نائینی بودند. در بخش کتاب سال با سپاس از رسول سیمیا (آداب شقه شدن در خانه پدرم ذبیح)، سیده فاطمه موسوی (شرابسالگی) و نیما معماریان (خودآزادی) و کتاب برگزیده؛«مهی در حال پاک کردن آینده» اثر صابر سعدی‌پور معرفی شد.
در بخش ویژه شاعران بدون کتاب نیز مقام اول را راضیه اسماعیلی از اصفهان و مقام دوم مشترک را مهدیه رشیدی از بابل، سولماز نعمتی از اردبیل و فارد قربانی از مشهد و مقام سوم را مجتبی هوشیارمحبوب از کرج کسب کردند. در بخش جنبی، پژوهش درباره شعر با موضوع شعر زنان ایران، مقاله «وجود و وجوب زنانگی در شعر» از سارا ناصرنصیر و همچنین کتاب ‌پژوهشی «عصیان ریشه‌دار/ بررسی سبک‌شناسانه شعر معاصر زنان» از گلاله هنری، شایسته سپاس اعلام شدند.
 تجلیل از محمدعلی بهمنی بخش دیگری از مراسم اختتامیه هجدهمین دوره جایزه کتاب سال شعر خبرنگاران بود. اهل شعر، بهمنی را با غزل‌هایش می‌شناسند و عامه مردم با ترانه‎هایش و آنها که دلبسته شعر نیمایی و آزادند، شعرهای اخیر بهمنی را دوست‌تر دارند. زبان و بیان تغزلی بهمنی در غزل و ترانه و شعر نیمایی، او را به عنوان حلقه اتصال سنت‌های شعری معاصر و شعر امروز به مخاطب شناسانده است.
بهمنی با تسلطی که به غزل داشت وارد عرصه شعر نیمایی شد و آنجا نیز عرض‌اندام کرد. او خود را شاعری نیمایی می‌داند که دلبسته غزل است.
به تعبیر حمیدرضا شکارسری، بهمنی از جمله کسانی است که تغییرات شعر امروز را نرم و لولاوار به مخاطب نشان داد و در گردش‌ها و پیچش‌های شعر امروز وجاهت شاعرانه خود را در کسوت یک غزلسرا حفظ کرد.
 جایزه کتاب سال شعر خبرنگاران برای اهل رسانه در شناخت مستمر از جریان شعری مهم است و برای شاعران نیز به این دلیل که کتاب برگزیده را کسانی انتخاب می‌کنند که بی‌واسطه با مخاطب در ارتباطند. این جایزه در سه ضلع شاعر، مخاطب و منتقد، امروزه جایگاه مهم و ارزنده‌ای یافته است.