واکاوی اقدامات دولت سیزدهم در بازار کار
از رشد اشتغالزایی 4 درصدی تا سقوط نرخ بیکاری
زمانی که دولت سیزدهم امور اجرایی کشور را به طور رسمی در دست گرفت، چهارم شهریورماه سال 1400 بود. در آن هنگام همه‌گیری ویروس کرونا تمام ابعاد اجتماعی و اقتصادی کشور را متأثر کرده بود، بطوری‌که اقتصاد در سیاه‌چاله‌ای به نام رکود تورمی گرفتار آمده بود. رشد اقتصادی منفی و بسیاری از کسب و کارها به خصوص در بخش خدمات تعطیل شده و از بین رفته بود. (بخشی که به اذعان کارشناسان اقتصادی، مهم‌ترین بخش در اقتصاد هر کشوری است چرا که ارزش افزوده بالایی در حوزه اشتغال به همراه خواهد داشت و پشتوانه بخش مولد اقتصاد هر کشوری است.)
دولت سیزدهم در چنین روزگاری زمام اجرایی کشور را به دست گرفت. اما این دولت با مهار این ویروس آن هم از طریق واکسیناسیون گسترده در سطح جامعه، اولین اقدام اساسی را برای ثبات بخشی به اقتصاد انجام داد.
پس از مهار همه‌گیری کرونا بود که اقدامات وزارتخانه‌های اقتصادی نیز در حوزه‌های مختلف برای بیرون آوردن اقتصاد از رکود تورمی آغاز شد.
وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی به عنوان اصلی‌ترین دستگاه مجری حوزه بازار کار برنامه‌های خود را در این حوزه آغاز کرد.
مهم‌ترین اقدامات برای اشتغالزایی
مهم‌ترین برنامه دولت سیزدهم در حوزه اشتغال اجرای برنامه زیست بوم ملی اشتغال بود.
طرح زیست بوم ملی اشتغال از برنامه‌های مؤثر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بوده است که در راستای برنامه اشتغال دولت تدوین شده و رویکرد کاهش بیکاری، ایجاد اشتغال پایدار و ترویج فرهنگ کارآفرینی را دنبال کرده است.
زیست‌بوم اشتغال، 2گروه افراد بیکار و افراد فاقد شغل شایسته را به عنوان مخاطب در نظر دارد و تلاش می‌کند برای افراد بیکار شغل ایجاد کرده و وضعیت شغلی افراد فاقد شغل شایسته را نیز بهبود بخشد. (بهبود و پایداری افراد شاغل از طریق مهارت‌آموزی و بهبود محیط کسب و کار آنها به لحاظ رفاهی و بهداشتی مد نظر قرار دارد) در این زیست بوم 22رسته شغلی در سطح ملی، هشت رسته در سطح استانی و سه رسته در هر ناحیه در نظر گرفته شده است تا با تقویت این مشاغل، اشتغالزایی توسعه یابد.
این طرح ملی، معیار اصلی همه برنامه‌های اشتغالزایی دولت در راستای کاهش بیکاری بوده است. چرا که همه دستگاه‌های مرتبط با حوزه اشتغال باید ذیل این طرح ملی فعالیت کنند. موضوعی که تا پیش از دولت سیزدهم محقق نشده بود و همه دستگاه‌ها به‌صورت جزیره‌ای در حوزه اشتغال فعالیت داشتند. در این طرح بیش از 71 دستگاه دولتی، حاکمیتی و تشکل‌های مردمی در زیست بوم ملی اشتغال جانمایی شدند. برای هر یک از این دستگاه‌ها وظایف مشخصی تعریف شد تا همه اقدامات‌شان در یک نظام هماهنگ برای هدف مشترکی که همان کاهش نرخ بیکاری و افزایش اشتغالزایی بود، قرار بگیرد.
نکته اساسی در طراحی زیست بوم ملی اشتغال ایجاد شرایطی است که دستگاه‌ها دومینووار کنار هم قرار گرفته‌اند و تصویری واقعی از کاهش بیکاری را نشان می‌دهند.
بنابراین، طرح زیست بوم ملی اشتغال در حقیقت تقسیم کار در حوزه اشتغال به شکل ملی، استانی، شهری، روستایی و به جزئی‌ترین شکل بوده است. در کنار این اقدام، تعداد اشتغال ایجاد شده به صورت برخط هر روز کنترل می‌شود و اگر مجموعه یا استانی در عمل به وظایف خود عقب‌تر بود، موانع را از سر راه برمی‌داشتند تا مسیر به سرعت طی شود. این کنترل و نظارت همان سامانه ملی رصد اشتغال است که توانسته به طور دقیق نظارت و پیگیری برای پایداری اشتغال را دنبال کند.
اقدام دیگری که در کاهش نرخ بیکاری و افزایش ایجاد شغل مؤثر بود، برگزاری هفت جلسه شورای‌عالی کار به ریاست شهید رئیسی در دو ونیم سال گذشته بود که نشان از اهمیت موضوع اشتغال برای دولت داشت.
ایجاد ماهانه بالغ بر 89 هزار فرصت شغلی
با اجرای طرح زیست بوم ملی اشتغال، از نیمه دوم سال 1400 تا انتهای سال 1402، دو میلیون و 675 هزار شغل در کشور ایجاد شد. به بیانی دیگر در هر ماه حدود 89 هزار و 167 فرصت شغلی در این مدت ایجاد شده است.
این داده‌های ارائه شده از بستر سامانه رصد اشتغال بدست آمده است. همان سامانه‌ای که لحظه به لحظه بازار کار کشور را رصد می‌کند.
از طرفی تعداد بیمه شدگان اجباری تأمین اجتماعی از کانال 14 میلیون بیمه شده به کانال 16 میلیون بیمه شده افزایش پیدا کرد که باعث پایداری منابع تأمین اجتماعی شده است.
بر اساس گزارش مرکز برنامه‌ریزی و اطلاعات راهبردی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی تنها در سال 1402، 900 هزار نفر به بیمه شدگان تأمین اجتماعی اضافه شدند.
آمار بیمه شدگان شاغل سازمان تأمین اجتماعی در این مدت همچنین گویای آن است که بیشترین سهم متعلق به بیمه شدگان اجباری با ۷۸ درصد و ۲۲ درصد مابقی، رانندگان، حرف و مشاغل آزاد و کارگران ساختمانی است. موضوعی که گواهی راستی اشتغالزایی و کاهش نرخ بیکاری را می‌دهد.
افزایش بهره‌وری نیروی کار با کاهش نرخ اشتغال ناقص
طبق گزارش‌های مرکز آمار ایران، در 25 سال اخیر رکورد تک رقمی شدن نرخ بیکاری و رسیدن آن به زیر ۹ درصد در دولت سیزدهم رقم خورده که مربوط به سال ۱۴۰۲ بوده و به رقم ۸.۱ درصد رسیده است. در واقع در ۳ سال خدمت دولت سیزدهم نرخ بیکاری تک رقمی و به زیر ۱۰ درصد رسیده که نشانه تلاش برای ایجاد اشتغال، بهبود فضای کسب و کار و برقراری امنیت شغلی نیروهای کار بوده است. همچنین با تلاش دستگاه‌های اجرایی رشد قابل توجهی در زمینه اشتغال صورت گرفت و هدفگذاری ایجاد یک میلیون شغل در کشور محقق شد.
در انتهای سال 1402، سهم اشتغال ناقص با کاهش 1.3 درصدی مواجه شد و در عدد 8.2 درصد ایستاد. این کاهش به معنای افزایش بهره‌وری نیروی کار و گویای گسترش سهم اشتغال شایسته در بازار کار کشور است. داده‌ها نشان می‌دهد که در دو سال گذشته نرخ اشتغال تمام وقت نیز با ۱۷ درصد افزایش مواجه شده است.
بالغ بر 13 درصد از نیروی کار کاسته شد
رشد بالغ بر یک میلیون و ۲۲۷ هزار نفراشتغال نسبت به دوران کرونا و ۲۱۶ هزار نفری پیش از کرونا در انتهای سال گذشته، نشان موفقیت عملکرد دولت در حوزه اشتغال است. بطوری که میزان تعداد شاغلان در پایان سال 1402 نسبت به سال 1399، 4.03 درصد با افزایش مواجه شده و میزان تعداد بیکاران نیز 13.2 درصد کاهش نشان می‌دهد.
در سال گذشته تعداد شاغلان به 24 میلیون و 500 هزارنفر رسید، این درحالی است که جمعیت شاغلان در سال ١٣٩٩، برابر با ٢٣ میلیون و ۳۴۵هزار نفر بوده که نسبت به سال قبل از آن بیش از یک میلیون نفر کاهش یافته بود؛ به این معنی که بیش از یک میلیون نفر از بازار کار به دلایلی خارج شده بودند.
اما تازه‌ترین داده‌ها نیز نشان می‌دهند که در بهار امسال نرخ بیکاری به کمتر از 8 درصد رسیده و به رقم 7.7 درصد کاهش پیدا کرده است.
در بهار امسال نسبت به بهار سال 1400، تعداد بیکاران 217 هزار نفر کاسته شده و به دو میلیون و 74 هزار نفر رسیده است.
به عبارتی 9.4 درصد تعداد بیکاران در این فصل نسبت به سال 1400 کاهش یافته است.
آنچه مشخص است، بازار کار در سال‌های 1400 تا 1402 روند بهبودی یافته و این روند در سال 1403 نیز ادامه داشته است. روندی که نشان می‌دهد مسیر اشتغالزایی هموار شده است.