سفارت جمهوری آذربایجان در ایران یک و سال نیم پس از وقوع تنش دیپلماتیک بازگشایی شد
حل چالش تهران-باکو، ثمره دیگری از سیاست همسایگی دولت سیزدهم
یک سال و نیم پس از وقوع تنش دیپلماتیک میان ایران و جمهوری آذربایجان و توقف مناسبات رسمی دو کشور، فعالیت رسمی نمایندگی دیپلماتیک باکو در تهران از روز 25 تیرماه از سر گرفته شد. علی علیزاده، سفیر جمهوری آذربایجان در تهران در پیامی با اعلام بازگشت خود به تهران برای از سرگیری فعالیت سفارت جمهوری آذربایجان در تهران تأکید کرد: با تلاش‌های مشترک خود روابط جمهوری آذربایجان و ایران را بر اساس احترام متقابل، دوستی و خیر بیشتر تقویت خواهیم کرد.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم نیز در پیامی که در شبکه اجتماعی ایکس منتشر کرد، بازگشایی سفارت جمهوری آذربایجان در تهران را یکی دیگر از ثمرات دیپلماسی نتیجه‌محور شهید رئیسی خواند و گفت: این مهم در ۵۰ روز اخیر با پیگیری جدی دکتر مخبر و وزارت امور خارجه به نتیجه رسید. او تأکید کرد که دولت، راه خدمت شهید رئیسی را تا آخرین لحظه ادامه می‌دهد. درهمین حال وزارت خارجه ترکیه نیز از بازگشایی سفارت جمهوری آذربایجان در ایران استقبال کرد و عادی‌سازی روابط بین دو کشور را برای منطقه مهم توصیف کرد.
چالش تحمیلی بر روابط
دو کشور
مناسبات دوجانبه ایران و آذربایجان به دنبال وقوع یک حمله مسلحانه از سوی فردی با انگیزه‌های شخصی به سفارت باکو، در هفتم دی‌ماه سال ۱۴۰۱ با سردی روبه‌رو شد و جمهوری آذربایجان فعالیت سفارت خود را در تهران متوقف کرد. در پی این اتفاق، رئیس سرویس امنیتی سفارت کشته و دو نفر مجروح شدند. با وجود این رویداد و تحولات پس از آن که می‌توانست مناسبات دو کشور را در سراشیبی قرار دهد، سمت و سوی سیاست خارجی دولت سیزدهم در ممانعت از تعمیق این بحران دیپلماتیک جریان یافت و سبب شد تا نه تنها رابطه ایران و جمهوری آذربایجان بتدریج ترمیم شود که مقام‌های جمهوری آذربایجان با فراغ بال بیشتری از توسعه روابط خود با ایران استقبال کنند.
این در حالی بود که پیش از وقوع حادثه برای سفارت جمهوری آذربایجان در تهران، مجموعه تحولاتی روی داده بود تا باکو به سمت و سوی تنش افروزی در منطقه قفقاز گام بردارد. جنگ 40 روزه بین این کشور و ارمنستان در پاییز 2020 را می‌توان به عنوان نخستین رویدادی درنظر گرفت که به رغم رویکرد میانه‌رو ایران بین باکو و تهران شکاف ایجاد کرد. پس از آن، تسخیر کامل منطقه محاصره شده توسط جمهوری آذربایجان برخلاف توافق آتش‌بس نوامبر 2020، تنش‌ها را در منطقه قفقاز افزایش داد. اقدام به حمله نظامی به ارمنستان در سپتامبر 2022 و تصمیم مقام‌های باکو برای تحمیل مسیر کریدور زنگزور به ارمنستان که در صورت انجام، می‌توانست مرز مشترک ایران و ارمنستان را قطع کرده و ایران را برای ارتباط با اروپا، نیازمند کشورهای دیگری چون ترکیه کند، امکانی را برای دور تازه‌ای از تنش‌ها میان ایران و جمهوری آذربایجان فراهم کرده بود.
فرایند حل چالش
با این پیشینه، دولت سیزدهم با تمرکز بر سیاست خارجی منطقه‌ای کوشید از گزاره‌های مشترک در سیاست همسایگی بهره برده و مانع از تعمیق اختلافات تهران و باکو شود. در همین روند حسین امیرعبدللهیان، وزیر امورخارجه شهید ایران اسفندماه سال گذشته در حاشیه نشست جده با «جیحون بایرامف»، همتای آذربایجانی دیدار سازنده‌ای را پشت سر گذاشت که در کاستن از اختلافات و قرار دادن رابطه در مسیر پیشرفت تأثیر بسزایی داشت. چند روز پس از آن بود که «پرویز شهبازوف»، وزیر انرژی جمهوری آذربایجان برای گفت‌وگو در مورد همکاری‌های انرژی به تهران آمد و در پی این سفر اعلام شد که مقدمات پروژه‌ای که هدف آن اتصال و همگام‌سازی شبکه‌های برق روسیه، جمهوری آذربایجان و ایران است در مرحله نهایی است.
افتتاح سد آبی- خاکی «قیز قلعه‌سی» از سوی سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور فقید و «الهام علی اف»، رئیس جمهوری آذربایجان در اردیبهشت ماه گذشته که پروژه مشترک تهران و باکو به شمار می‌رفت، پیامد سازنده تلاش‌های ناپیدای دو کشور برای ترمیم و تقویت رابطه بود که افق روشنی را برای ازسرگیری رابطه رسمی و بازگشایی سفارتخانه جمهوری آذربایجان در تهران پدیدار کرد؛ رویدادی که دو روز پیش رقم خورد تا رابطه دو کشور بر اساس احترام متقابل و حسن همجواری، زمینه را برای اجرای توافقات حاصل شده بین دو کشور و مسائلی که نیاز به حل و فصل دارند، فراهم سازد.