محمدمهدی اسکندری

فعال فرهنگی

نگاهی اجمالی به تقویم روشن می‌کند در طول سال مناسبت‌های مختلف مذهبی روزهای ما را دربرمی‌گیرند. هر کسی بنا به وسع و نظرگاه خود حظی از این ایام می‌برد و به نحوی استفاده‌ای از آنها دارد. به حکم مؤکد تفقه در دین که همواره در دستور اولیای الهی شیعیان بوده است، مطالعه و تحقیق درباره مسائل مختلف دینی اعم از باورها، احکام و اخلاق از ضروریاتی است که هر شخص مسلمان لازم است آن را بنا به توانایی‌اش پیگیری کند. موسم مناسبت‌های مذهبی برای اهالی کتاب و کتاب‌دوستان فرصتی است تا با مطالعه آثار مربوط به آن مناسبت تا حد قابل توجهی به این فرمان دینی جامه‌عمل بپوشانند. گفتنی است این اقدام دو فایده و کارکرد محسوس و ملموس برای افراد خواهد داشت؛ اول آنکه با توجه به حال و هوای آن مناسبت مذهبی فرد وقتی کتابی درباره ایامی که در آن قرار دارد بخواند، به شکل قابل توجهی درک و ارتباط بهتری با موضوعات خواهد داشت و از این‌رو بهره‌مندی‌اش از متون و کتب مضاعف خواهد شد. دوم آنکه استمرار این امر در سالیان متوالی نتیجه‌ای که دارد فراگیری مطالب ارزنده و مهم دینی است که شخص توانسته است در طول چند سال آنها را فرا بگیرد و خود را در موضوع حساس و مهمی چون دینداری و موضوعات مربوط به آن از افتادن در ورطه خرافات و تحریف حفظ کند.
با این مقدمه، ایام محرم و صفر که روزهای مهمی برای شیعیان محسوب می‌شوند و مجالس وعظ و عزای حسینی در هر کوی و برزن به راه است، فرصتی فراهم آورده است تا این عزاداران در کنار بهره‌مندی از شور حسینی، عقلانیت عاشورایی را در پرتوی قیام حسینی تقویت کنند. بدین جهت در نوشته امروز اشاره‌ای به برخی از کتاب‌هایی خواهیم داشت که افراد را با زوایای مهمی از عاشورا، قیام امام حسین(ع) و تاریخ حضرت سیدالشهدا آشنا خواهد کرد.
محمد اسفندیاری را باید یکی از عاشوراپژوهان مبرز و مدقق در عصر کنونی دانست. او سه کتاب ارزنده با عناوین «کتاب‌شناسی عاشورا»، «حقیقت عاشورا» و «عاشوراشناسی» دارد که به خوبی بذل جهد او در این زمینه را نشان می‌دهد. در کتاب خواندنی «حقیقت عاشورا» نگارنده عهده‌دار بررسی نهضت امام حسین(ع) است؛ از حماسه‌ آن حضرت تا کوشش او برای جلوگیری از جنگ، از ستم‌ستیز بودن امام حسین(ع) تا عقلانی بودنش و پرهیزش از افراط‌‌گرایی و از چیستی ماهیت تقابل در عاشورا تا تحریف‌های فرقه‌گرایانه پیرامون این واقعه تاریخی. اسفندیاری ضمن اینکه سعی کرده است مؤلفه‌های اصلی عاشورا را که بعضاً مورد غفلت قرار گرفته‌اند برجسته سازد، تلاش دارد حواشی و فروعات عاشورا که به شکل کاریکاتوری جای اصول و متن را گرفته‌اند بازنمایی کرده و نوعی آسیب‌شناسی عاشورایی انجام دهد.
دهه‌های ۴۰ و ۵۰ شمسی برای شیعیان و بالاخص ایرانیان به این دلیل که دوران ظهور و درخشش نسل جدیدی از متفکران اسلامی است، قابل توجه و اهمیت است. بی‌شک سید موسی صدر را باید از آن نخبگان دینی و اجتماعی دانست که سعی داشت با ارتباط‌‌گیری فراگیر عمومی ضمن بازنمایی مسائل کلیدی دینی، کارکرد دین برای امروز جامعه بشری را برجسته سازد. کتاب سفر شهادت حاوی سخنرانی‌ها، پیام‌ها و مقالات امام موسی صدر درباره واقعه عاشوراست. در این گفتارها امام موسی صدر به تبیین هدف امام حسین(ع) از این حرکت پرداخته است. همچنین گفتنی است او مثل سایر همفکران خودش در آن عصر مثل شهید مطهری به مسائل مربوط به آسیب‌شناسی سوگواری و عزا پرداخته است و برخی زواید زیان‌آور در این زمینه را گوشزد می‌کند. امام موسی صدر از درس‌های این واقعه برای حل مشکلات جامعه، انسان‌سازی و تربیت انسان بهره‌ها برده، همچنین به نقشِ زنان بویژه حضرت زینب(س) در این واقعه پرداخته است.