تغییرات معنادار در سیاست خارجی و دفاعی اروپا بورل و استولتنبرگ می روند، روته و کالاس می آیند
آرایش در برابر ترامپ؟
امیر فرشباف
خبرنگار
نخست‌وزیر مستعفی هلند به عنوان دبیرکل ناتو انتخاب شد. به گزارش یورونیوز، اعضای «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی» (ناتو) روز چهارشنبه ۲۶ ژوئن در جریان نشستی در مقر این پیمان نظامی در شهر بروکسل مارک روته، نخست‌وزیر پیشین هلند را به عنوان رئیس جدید این پیمان نظامی انتخاب کردند.
این انتخاب با اجماع ۳۲ عضو ناتو، زمانی انجام شد که همزمان با تشدید درگیری‌ها در اوکراین، نگرانیها درباره آینده پیمان نظامی با توجه به انتخابات ریاست جمهوری پیش روی ایالات متحده نیز رو به افزایش است؛ چراکه با انتخاب محتمل دونالد ترامپ، از یک طرف باید منتظر شکست اوکراین و راهبرد نظامی ناتو علیه روسیه بود و از سوی دیگر، با توجه به انتقادات او از تحمیل هزینههای امنیتی و نظامی ناتو به دوش ایالات متحده، به نظر می‌رسد این سازمان چندملیتی در جذب منابع مالی و تنظیم بودجه دفاعی با مشکل جدی روبه‌رو خواهد شد.
انتصاب مارک روته در این سمت پس از آن رسمی شد که تنها رقیب او برای این پست یعنی کلاوس یوهانیس، رئیس جمهور رومانی هفته گذشته اعلام کرد که از این رقابت کناره‌گیری می‌کند. ناتو در بیانیه‌ای اعلام کرد: «آقای روته از اول اکتبر ۲۰۲۴ میلادی یعنی زمانی که دوره ریاست ینس استولتنبرگ پس از ۱۰ سال به پایان برسد، وظایف خود را به عنوان دبیرکل آغاز خواهد کرد.» مارک روته سال گذشته پس از اعلام تمایل خود برای فعالیت در این سمت، حمایت اولیه اعضای اصلی ائتلاف از جمله ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و آلمان را به دست آورد.
مسیر سنگلاخی پیش روی روته
چالش‌های بالفعل و احتمالی ناتو را در چند محور می‌توان خلاصه کرد: تضعیف یکپارچگی اعضا، افزایش احتمال ریاست جمهوری ترامپ، قدرت گرفتن راست رادیکال در اروپا و چالش‌های هویتی و محلی، جنگ اوکراین و افزایش موفقیت‌‌های میدانی روسیه و مشکلات مالی ناتو در تأمین منابع مالی.
در پیام‌‌های تبریک مقامات اروپایی نیز این نگرانیها قابل تشخیص است. به گزارش پالیتیکو، ینس استولتنبرگ دبیرکل فعلی، توان «اجماع‌سازی» روته را تحسین کرد و اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا هم روی اتحادآفرینی وی «در مقطع چالش برانگیز» تأکید کرد. ریشی سوناک، نخست وزیر انگلیس نیز ضمن تأکید بر «تقویت دفاع جمعی اعضا و حمایت از اوکراین در جنگ» اظهار امیدواری کرد که روته رویکرد استولتنبرگ در حفظ توان و اتحاد ناتو را تداوم ببخشد.
پالیتیکو مسیر پیش روی دبیرکل جدید برای حفظ اتحاد نظامی را جاده‌ای پر از سنگلاخ و صخره توصیف کرد. طبق این گزارش، مارک روته کارزار انتخاباتی خود را در نوامبر گذشته آغاز کرد که با انتقاد برخی از اعضای شرقی ناتو، از جمله به دلیل حمایت از پروژه خط لوله نورد استریم 2 روسیه و ناکامی در رساندن هزینههای دفاعی هلند به استانداردهای ناتو، مواجه شد. همان طور که ملاحظه شد، حفظ پیوند اعضا و جلوگیری از شکاف‌‌های موجود و احتمالی از اصلی‌ترین مأمویت‌‌های دبیرکل جدید است که در تقابل‌‌های سنتی اروپایی مانند شمالی- جنوبی و غربی- شرقی ظاهر می‌شود. گفتنی است که کشورهای اروپای شرقی که در انتصاب فردی به عنوان دبیرکل ناتو از منطقه خود ناکام ماندند نیز احتمالاً اکنون خواستار انتخاب افرادی از شرق اروپا برای سمت‌های معاونت یا دستیاری دبیرکل خواهند شد؛ پست‌هایی که تاکنون عمدتاً در اختیار اعضای غربی ناتو بوده است.
ناتو و کابوس ترامپ
احتمال انتخاب دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهور امریکا نیز دومین چالش مهم پیش روی ناتو است. طبق گزارش یورونیوز، بازگشت احتمالی ترامپ باعث نگرانی بسیاری از رهبران ناتو شده است؛ بویژه آنکه ترامپ پیش از این، بارها حمایت از سایر اعضای این ائتلاف در صورت حمله به آنها را زیر سؤال برده بود.
ترامپ همچنین در جریان مبارزات انتخاباتی‌اش تهدید کرده بود که در صورت بازگشت به کاخ سفید، کمک‌های امریکا به اوکراین را قطع خواهد کرد. اگر او این تهدیدش را عملی کند، با توجه به اینکه ایالات متحده تاکنون بزرگترین کمک کننده نظامی به کی‌یف بوده، ضربه بزرگی به ناتو در کمک به اوکراین وارد خواهد شد. انتخاب مجدد ترامپ همچنین بر طرح ناتو برای آماده کردن اوکراین برای عضویت در آینده، بویژه تلاش‌ها برای غربی‌سازی ارتش اوکراین که در حال حاضر بیشتر به ارتش‌های اتحاد جماهیر شوروی پیشین شبیه است، تأثیر منفی خواهد گذاشت. ترامپ هفته گذشته نیز در یک رویداد انتخاباتی گفت: «زلنسکی احتمالاً بزرگترین کاسب در بین سیاستمداران است... او فقط چهار روز پیش با ۶۰ میلیارد دلار [پس از امضای توافقنامه امنیتی ۱۰ ساله با رئیس جمهور جو بایدن] به خانه بازگشت و سپس اعلام کرد که به ۶۰ میلیارد دلار دیگر نیاز دارد. درخواست‌های او هیچ وقت تمام نمی‌شوند.»
چالش روته با ترامپیست‌‌های اروپا
صرف نظر از ریاست جمهوری ترامپ، راستگرایان اروپایی نیز برای سرنوشت اتحاد نظامی ناتو یک چالش جدی قلمداد می‌شوند. انتخابات اخیر پارلمان اروپا که با پیروزی چشمگیر راست رادیکال همراه شد، نگرانی‌‌های محافظه‌کاران و طرفداران ایده‌‌های ادغامی در اروپا را تشدید کرد. راستگرایان همواره بر هویت‌‌های ملی و استقلال از اتحادیه اروپا و هر پیمان جمعی که کمرنگ کننده شاخصه‌‌های ملی است، تأکید کرده‌اند. به عنوان نمونه در حال حاضر نیز غیر از جورجیا ملونی، اغلب راستگرایان رابطه خوبی با پوتین داشته و مخالف حمایت از اوکراین در برابر روسیه هستند. رابطه خوب مارین لوپن از رهبران راستگرای فرانسه که پس از انتخابات پارلمان اروپا در آستانه یک پیروزی دیگر در انتخابات مجلس فرانسه قرار دارد، بر کسی پوشیده نیست. همچنین خیرت ویلدرز نخست وزیر هلند سال گذشته درباره ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه گفته بود: «من هم او را و هم ترامپ را برای رهبری‌شان تحسین می‌کنم. آنها در کنار مردم روسیه و امریکا ایستاده‌اند.»
بــــرش
بورل می‌رود؛ کالاس می‌آید
پس از تعیین تکلیف دبیرکلی ناتو در بروکسل مقر اتحادیه اروپا، طی تصمیمات جدیدی فون درلاین، رئیس آلمانی کمیسیون اروپا در سمتش ابقا می‌شود و خانم کایا کالاس نخست‌وزیر استونی جانشین بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا می‌شود.
به گزارش راشاتودی، چند رسانه خبری به نقل از منابع ناشناس در بروکسل گزارش دادند که اورزولا فون در لاین آلمانی برای دومین بار به عنوان رئیس کمیسیون اروپا انتخاب خواهد شد. بر اساس توافق گزارش شده بین سه بلوک اصلی پارلمان اروپا، کایا کالاس، نخست‌وزیر استونی به عنوان کمیسر جدید سیاست خارجی اتحادیه، جایگزین جوزپ بورل اسپانیایی خواهد شد.
همچنین طبق گزارش رویترز، شش مقام اروپایی به نمایندگی از سه بلوک اصلی پارلمان اروپا، روز سه‌شنبه در یک ویدیو کنفرانس به این توافق دست یافتند. دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان و کریاکوس میتسوتاکیس، نخست‌وزیر یونان از حزب محافظه کار «مردم اروپا»، اولاف شولز، صدراعظم آلمان و پدرو سانچز نخست‌وزیر اسپانیا، از طرف سوسیال دموکرات‌ها و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و مارک روته، نخست‌وزیر پیشین هلند و دبیرکل جدید ناتو، درباره بازتوزیع مناصب گفت‌و‌گو کردند.
این تغییرات درحالی رخ دادند که شکاف‌ها پس از انتخابات پارلمان اروپا رو به تزاید است و ائتلاف‌های صورت گرفته شکننده هستند. به تازگی ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان، در پستی در ایکس از توافق گزارش شده انتقاد کرد. او نوشت: معامله‌ای که حزب «مردم اروپا» (اکثریت لیبرال محافظه کار) با چپ‌ها و لیبرال‌ها انجام داد، با بنیادهای اتحادیه اروپا در تضاد است؛ این کار به جای اتحاد فراگیر، بذر تفرقه می‌کارد. مقامات ارشد اتحادیه اروپا باید نماینده همه کشورهای عضو باشند، نه فقط نماینده چپ‌ها و لیبرال‌ها»!