نگاهی به دستاورد دولت سیزدهم در خودکفایی تولید کاغذ
گامی بلند برای قطع وابستگی خارجی
گروه فرهنگی/ یکی از مهم‌ترین دستاوردهای فرهنگی را می‌توان سیاستگذاری و البته انجام اقداماتی جدی در مسیر ملی شدن صنعت کاغذ دانست. از مهم‌ترین مصادیق آن نیز می‌توان به بی‌نیازی کتاب‌های درسی از کاغذهای وارداتی اشاره کرد؛ اتفاقی که در تاریخ کشورمان بی‌سابقه بوده و گامی رو به جلو در تولید داخلی کاغذ و سامان دادن به بازار آشفته‌ای محسوب می‌شود که طی یک دهه اخیر سنگینی‌اش بر فعالیت‌های فرهنگی سایه انداخته بود.
توجه متولیان فرهنگی و کشوری
به مسأله کاغذ
محمد‌مهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت سیزدهم از همان ماه‌های نخست ورود خود به ساختمان بهارستان، از عزم این وزارتخانه در همکاری با دیگر بخش‌های دولت برای به گردش درآوردن چرخ کارخانه‌های تولید کاغذ در کشورمان گفت؛ از اینکه برنامه‌ریزی متولیان فرهنگی به بازگرداندن آرامش و ثبات به بازار کاغذ متمرکز شده است. از مصادیق این عزم ملی می‌توان به گفته‌های محمد مخبر در آبان‌ماه سال 1400 اشاره کرد؛ معاون اول رئیس‌جمهور فقید، در جلسه بررسی مسائل و مشکلات مربوط به خودکفایی تولید کاغذ در کشور و تأمین کاغذ مطبوعات و نشر که یازدهم آبان‌ماه سال نخست روی کار آمدن دولت سیزدهم برگزار شد، گفت:«تلاش جدی دولت این است که ضمن تأمین نیاز فعلی مطبوعات و نشر و چاپ، موانع پیش‌روی کارخانهها و واحدهای تولیدی کاغذ را نیز برطرف کند تا با اتکا به توان داخلی به سمت خودکفایی در تأمین کاغذ حرکت کنیم.» از دیگر سیاستگذاری‌های اثرگذار برای تحقق این هدف، همراهی دیگر بخش‌های دولت از جمله وزارت صنعت، معدن و تجارت با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای حرکت به سوی خودکفایی در تولید کاغذ بود. اسماعیلی در شرایطی وعده برنامه‌ریزی برای بهبود وضعیت بازار کاغذ به کمک راهکارهایی از جمله افزایش تولید داخلی را مطرح کرد که برای چندین سال پیاپی، بروز مشکلاتی از جمله کمبود کاغذ وارداتی و شکل‌گیری تخلفاتی در چگونگی استفاده از ارز دولتی خاص واردات کاغذ را شاهد بودیم.
تولید کتاب‌های درسی
با کاغذ داخلی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۱ کمتر از یک سال بعد از روی کار آمدن دولت سیزدهم از پیگیری‌های هفتگی رئیس‌جمهور در خصوص مسأله کاغذ گفت و نوید بهبود یافتن وضعیت کاغذ را به اتکای تولید داخلی داد. در رابطه با تغییراتی که طی سه سال در مسیر حرکت کشور به سوی خودکفایی در تولید کشور شاهد بودیم، می‌توان به گفته اسماعیلی در روزهای پایانی اردیبهشت‌ماه سال جاری اشاره کرد که گفت:«من آبان‌ماه ۱۴۰۰ در ایام هفته کتاب گفتم که تولید کاغذ تحریر در کشور به عدد ناچیز ۵ هزار تنی و پایین‌تر رسیده است. نیاز کشور در کاغذ تحریر چیزی بالاتر از ۱۰۰ هزار تن است. من به شما قول دادم به نمایندگی از دولت مردمی در سال‌های پیش‌رو در کاغذ به خودکفایی خواهیم رسید.» اما خبر خوب و البته مهمی که وی سال گذشته و در همین سخنرانی به آن اشاره کرده بود، انتشار ۱۵۵ میلیون کتاب درسی با کاغذ ایرانی بود؛ اتفاقی که به گواه تاریخ تحول مهمی در عرصه فرهنگ بخصوص کتاب کشورمان به شمار می‌آید.
احمد ابوالحسنی، رئیس اتحادیه چاپخانه‌داران تهران، خرداد‌ماه سال جاری درباره عملکرد دولت شهید رئیسی در حیطه کاغذ به خبرگزاری صدا‌وسیما گفت:«یکی از اقدامات دولت سیزدهم این بود که با استفاده از امکانات داخلی تولید کاغذ را به مرز خودکفایی رساند و تا دو سال آینده به صورت کامل از واردات کاغذ خارجی بی‌نیاز می‌شویم. با حمایت رئیس‌جمهور شهید از تولید کاغذ، تولیدات کاغذ مورد نیاز کشور به میزان قابل‌توجهی رشد پیدا کرد که این امر باعث شد صنعت چاپ و نشر کشور از مشکلات واردات کاغذ رهایی یابد و در سوی دیگر نیز محصولات فرهنگی بیشتر و با قیمت مناسب‌تری در اختیار مردم قرار گیرد.»
پیگیری‌های اثرگذار
رئیس‌جمهور شهید کشورمان
به دنبال پیشرفت‌هایی که با پیگیری شخص رئیس‌جمهور شهید و معاون اول ایشان انجام شد، نیمه نخست آذرماه سال گذشته جشن ملی کاغذ برگزار شد. اسماعیلی در این مراسم گفت:«من در اوایل تابستان 1400 که برنامه خودم را برای حضور در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کردم، آقای میثم نیلی پیشنهاد دادند شعار ملی شدن صنعت نشر را در برنامه خود بیاوریم. وضعیت نشر را بررسی کردیم و دیدیدم 5 هزار تن تولید داخلی داریم، در صورتی که نیاز تولید کتب درسی 50 هزار تن بود؛ حوزه‌های مختلف هم حدود 30 الی 40 هزار تن نیاز داشتند. بنابراین کاری که رخ داده، کار مهمی بود؛ آقای رئیس‌جمهور زمانی که رئیس قوه قضائیه بودند، این دغدغه را برای ما بیان کردند.»
برنامه‌ریزی‌های دولتی برای افزایش تولید داخلی کاغذ فقط از جنبه صنعتی نیست که اهمیت بسیاری دارد؛ به واسطه آنکه سهم کاغذ در قیمت نهایی کتاب چیزی حدود 20 تا 25 درصد است، به دنبال تحقق خودکفایی در تولید کاغذ، می‌توان در انتظار ثبات بازار کتاب و بازگشت این کالای فرهنگی به سبد خرید خانواده‌ها امیدوار بود.
رفع نگرانی فعالان محیط‌زیستی
در این بین از جمله نگرانی‌هایی که در خصوص افزایش تولید داخلی کاغذ شنیده می‌شد، تأثیر منفی آن بر شرایط محیط‌زیستی بود؛ هرچند یاسر احمدوند، معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این رابطه هم خیال طرفداران محیط‌زیست را آسوده کرد و در یکی از گفت‌وگوهای خود با «ایران» گفت:«جای هیچ‌گونه نگرانی نیست چراکه برای تولید کاغذ داخلی یک درخت هم در کشور خودمان قطع نمی‌شود. درخت مورد نیاز برای تولید کاغذ از کشور روسیه وارد می‌شود. آنجا هم برای استفاده از چوب در صنایع مختلف، جنگل‌کاری صنعتی کرده‌اند. تنها کارخانه کاغذ مازندران است که از درخت وارداتی استفاده می‌کند.»
به گفته این متولی فرهنگی در کارخانه جنوب، در دیبای شوشتر هم از تفاله نیشکر استفاده می‌شود که اینها پیش‌تر سوزانده و بی‌استفاده می‌ماندند. حتی ضایعات و پساب صنعتی این کارخانهها نیز تصفیه شده و آسیبی برای محیط‌زیست نخواهند داشت. بر اساس گزارشی که در جلسه اردیبهشت‌ماه سال گذشته کارگروه تأمین و خودکفایی کاغذ ارائه شد، همان‌طور که در سطرهای قبلی هم آمد، سال ۱۴۰۰ میزان تولید کاغذ در کشور ۵ هزار تن بوده که این میزان در سال ۱۴۰۱ به ۴۰ هزار تن و در سال 1402 نیز به حدود ۸۰ هزار تن رسیده است.
تلاش برای صادرات کاغذ
اسماعیلی در بیست‌وچهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران درباره اتفاقات سال جاری حوزه کاغذ به مهر گفت: «تلاش داریم در پایان ۴ سال تمام نیاز‌های داخلی به کاغذ را با حداکثر امکان پوشش دهیم و بخشی را هم به خارج از کشور صادر کنیم.» هرچند که با شهادت رئیس‌جمهور کشورمان، سکانداری دولت سیزدهم سه ساله شد.
گفتنی است در برنامه دولت سیزدهم، برای تولید کاغذ تحریر که از آن با عنوان خودکفایی یاد می‌شود، 4 کارخانه اصلی مدنظر قرار گرفت که عبارتند از شرکت چوب و کاغذ مازندران، گروه صنایع کاغذ پارس، شرکت کاغذ دیبای شوشتر و زاگرس فارس؛ این کارخانهها به عنوان 4 قطب اصلی تولید کاغذ تحریر در کوتاه‌مدت در نظر گرفته شده‌اند که دولت منتخب بعدی می‌تواند با ادامه راه دولت شهید رئیسی این کار را به سرانجام برساند.