در حافظه موقت ذخیره شد...
علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی:
امسال تولید گندم به 15 میلیون تن و خرید تضمینی به بیش از 11 میلیون تن می‌رسد
خرید تضمینی گندم طی سه سال در دولت سیزدهم همواره روند صعودی طی کرد و این روند در سال 1403 نیز استمرار یافت. با وجود این شیب افزایشی به طور قطع میزان خرید تضمینی در سال‌جاری بیش از میزان تولید در سال ۱۴۰۲ خواهد بود که نتیجه آن تأمین ۱۰۰ درصدی نیاز کشور از گندم است. بی نیازی از واردات گندم، صرفه‌جویی ارزی بزرگی خواهد بود که در دولت سیزدهم محقق شد. تولید گندم در سال اول دولت بیش از سه میلیون تن و در سال دوم دولت ۶ میلیون تن افزایش یافت. پیش‌بینی شده است برای سال‌جاری حداقل ۶ میلیون تن افزایش تولید محقق شود تا به طور کامل نیاز سالانه گندم تأمین و به خودکفایی کامل برسیم. به طور متوسط هر ایرانی سالانه ۱۵۰ کیلوگرم گندم مصرف می‌کند که به نوعی قوت غالب افراد را تشکیل می‌دهد، بنابراین جایگاه ویژه‌ای در تأمین امنیت غذایی کشور دارد. گندم یک محصول استراتژیک و مهم در مقوله امنیت غذایی است و خودکفایی در تولید گندم از مهم‌ترین اهداف اقتصادی کشور محسوب می‌شود که تحولات بین‌المللی کنونی، اهمیت خوداتکایی به تولید این محصول در داخل را بیشتر می‌کند. علیرضا مهاجر، معاون امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی در گفت‌و‌گویی به افزایش تولید گندم در دولت سیزدهم و امکان رسیدن به خوداتکایی پرداخته که در ادامه آمده است.
ما انتظار داریم در سال 1403 به خودکفایی کامل هم در تولید گندم نانوایی و هم صنف و صنعت برسیم. کشورمان دارای 4 میلیون هکتار اراضی دیم و نزدیک به 2 میلیون هکتار اراضی گندم آبی است. در این شرایط بدون در نظر گرفتن اراضی کشت دیم و با بهره‌برداری از اراضی کشت آبی می‌توانیم به خودکفایی در تولید گندم دست پیدا کنیم.
با توجه به تابش آفتاب مناسب در کشور، چنانچه مؤلفه‌هایی همچون کاشت بموقع، استفاده از بذور مناسب، تغذیه کافی و مبارزه با آفات و بیماری‌ها فراهم شود، بستر خودکفایی پایدار در تولید گندم مهیا می‌گردد تا این روند از مدل سینوسی به خطی درآید. ما بر همین اساس برنامه‌ریزی کرده‌ایم اما با چالش مهم کوچک شدن اراضی کشاورزی در این مسیر مواجه هستیم به طوری که در حال حاضر بیش از 75 درصد از اراضی کشور کمتر از 5 هکتار هستند.
در اراضی کوچک مقیاس نمی‌توانیم مطمئن از برخورداری آب، سرمایه‌گذاری، اطمینان از بهره‌وری و استفاده از بذر و کود و سم مناسب باشیم. در همین راستا یکی از بزرگترین معضلات در خودکفا نشدن کوچک شدن اراضی کشاورزی است.
برای مقابله با این مشکل در اراضی آبی کشت قراردادی را اجرا کردیم و کود در اختیار کشاورز قرار دادیم و پول آن را بعداً دریافت کردیم. همچنین بذر مناسب به کشاورزان داده و آنها را بیمه کردیم. از سوی دیگر در اراضی دیم برنامه جهش تولید در دیمزارها از سال زراعی 1400-1399 با ۶۷۰ هزار هکتار آغاز شد و قرار است بیش از ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار از اراضی دیم را تحت پوشش قرار دهیم.
چرا کشور در دولت قبل با کاهش میزان تولید و خرید تضمینی گندم روبه‌رو شد و واردات آن افزایش یافت؟
اصلی‌ترین عامل در کاهش میزان تولید در دولت قبل پایین بودن نرخ خرید تضمینی بود که باعث شد کشاورزان انگیزه زیادی برای تولید نداشته باشند. در نتیجه برای کاهش هزینه‌های‌شان از سموم کمتری برای محصولات خود استفاده می‌کردند. متأسفانه در سال پایانی دولت‌ها همواره با چنین چالش‌هایی روبه‌رو بوده‌ایم چون پشتیبانی‌های لازم را از کشاورزان نمی‌کنند.
میزان خرید تضمینی گندم در سال 1400، 4.5 میلیون تن و واردات به بیش از 7 میلیون رسید، اما میزان خرید تضمینی در سال 1401، 7.5 میلیون تن و واردات به کمتر از 4 میلیون تن رسید. همچنین روند تولید گندم تداوم پیدا کرد و در سال 1402 میزان خرید به حدود 10.5 میلیون تن رسید که منجر به خودکفایی در تولید گندم نان شد.
علاوه بر عدم تعیین نرخ مناسب خرید تضمینی گندم، یکی دیگر از مشکلات کشاورزان واردات محصول با ارز دولتی است و همین مسأله نیز سبب شد کشاورز نتواند با ارز وارداتی رقابت کند و تولید محصول کاهش یابد.
یکی از مهم‌ترین دلایل افزایش میزان تولید گندم طی سه سال گذشته استفاده از بذرهای اصلاح شده است. درباره استفاده از این بذور برای ارتقای کیفیت و تولید گندم توضیح دهید.
در موضوع افزایش تولید عوامل متعددی تأثیرگذار هستند و استفاده از بذر مناسب، سموم و تغذیه گیاه با کودهای فسفاته، پتاسه و ازته از اهمیت زیادی برخوردارند. بیش از صد سال سابقه تولید بذرهای اصلاح شده را محققان ما در کارنامه خود دارند و با توجه به تنوع آب و هوایی کشور و اقلیم‌های مناسب در کشور، بذر مختص همان شرایط از طرف محققان تولید می‌شود. اگرچه نباید از نقش نعمات الهی مانند افزایش میزان بارش‌ها، تلاش کشاورزان و دمای مناسب هوا هم غافل ماند.
آیا علاوه بر افزایش تولید، کیفیت محصول تولید شده در دولت سیزدهم هم ارتقا پیدا کرده است؟
یکی از اقدامات اساسی که در دولت سیزدهم انجام گرفت، ارتقای کیفیت گندم و سایر محصولات کشاورزی بود. در واقع استفاده از کود پتاسه باعث شد کیفیت محصولات کشاورزی بالا برود. به‌صورت سنتی و اکولوژیکی کشور ما از تابش آفتاب فراوان برخوردار است و نسبت به کشورهایی که در این زمینه کمبود دارند، از سموم کمتری استفاده می‌شود اگرچه سمومی هم که استفاده می‌شوند، کم خطر هستند. ما به میزان کشورهای برخوردار از کودهای شیمیایی استفاده می‌کنیم بنابراین ضریب سلامت در کشور افزایش داشته است.
اساساً ظرفیت تولید گندم در کشور چقدر است؟
با توجه به پتانسیل‌های موجود می‌توانیم برای همیشه در تولید گندم پایدار بمانیم تا این روند که گاهی در بعضی از دولت‌ها به خودکفایی رسیده و بعضاً در دولت دیگری وابسته به واردات شده‌ایم، اتفاق نیفتد.
پیش‌بینی شما از تولید گندم در سال 1403 چقدر است؟
در دولت سیزدهم با اجرای راهکارهایی همچون مصرف بهینه از کودهای شیمیایی، مصرف بالای بذور اصلاح شده، استفاده بموقع از سموم شیمیایی علیه آفات و بیماری‌ها و تعیین قیمت مناسب خرید تضمینی، کشاورزان انگیزه بالایی برای تولید پیدا کردند. در سال 1403 هم به طور قطع میزان خرید نسبت به سال گذشته افزایش خواهد یافت و احتمال دارد گندم مازاد هم داشته باشیم. با این تفاسیر پیش‌بینی می‌شود تولید گندم به 15 میلیون تن و خرید تضمینی به بیش از 11 میلیون تن برسد.
ایران به طور قطع می‌تواند در سال‌جاری رتبه خود را در تولید گندم در جهان افزایش دهد و جزو کشورهایی در رتبه دهم تا دوازدهم در جهان باشد.