رفتار شهید رئیسی سرمشقی مهم برای اخلاق سیاسی در سپهر سیاسی ایران است. می‌توان بر عملکرد دولت او نقد داشت - همچنان که بارها منتقدان را به نقد دولتش فراخوانده بود - اما منتقدان هم بر این حقیقت صحه خواهند گذاشت که شهید رئیسی، الگوی اخلاق سیاسی بود. زیرا این شهید در دوره‌های مختلف مدیریتی هیچ گاه وارد مرزهای خارج از محدوده اخلاق سیاسی نشد. فرقی نمی‌کرد که در قوه قضائیه باشد، یا آستان قدس، در مناظره‌های انتخاباتی یا ریاست قوه مجریه؛ وی نه آغازگر جدال و نزاع لفظی می‌شد و نه حاضر بود رقبای خود را با تهمت‌ها و برچسب‌ها بنوازد. در عوض، سکوت و سعه صدر با هدف صیانت از ارزش‌های اخلاقی و آرامش روانی و سیاسی جامعه، رویکرد شهید رئیسی مقابل تخریب‌ها بود.

آغاز تخریب شهید رئیسی
در انتخابات 96
شهید رئیسی حدود دو سال قبل از ثبت‌نام در انتخابات ریاست جمهوری 1396 در آستان قدس رضوی مشغول به فعالیت شد.
مطابق مأموریت‌های رهبرانقلاب برای وی که در حکم انتصاب آمده بود، شهید رئیسی خدمت به زائران بویژه ضعفا و نیازمندان، خدمت به مجاوران بویژه مستمندان و مستضعفان، استفاده از ظرفیت فرهنگی آستان قدس و سامان بخشیدن به بنگاه‌های اقتصادی و خدماتی را در دستورکار قرارداد. اما شهید رئیسی خبر نداشت که انجام این مأموریت‌ها، بویژه خدمت به فقرا و نیازمندان، به بهانه رقبای انتخاباتی برای تخریب وی تبدیل می‌شود. به عنوان مثال روحانی در جریان مناظره‌ها، مدعی شد: «تقاضا دارم امام رضا(ع) را برای مردم بگذارید. امام رضا(ع) را جناحی و حزبی نکنید، امام رضا(ع) افتخار مردم ایران است، اگر نبات و پارچه سبز می‌خواهید برای روستاییان بفرستید، بگذارید برای بعد انتخابات.» این اظهارات درحالی بود که در طول مناظره‌ها یا تبلیغات، رئیسی هیچ‌گاه از موقعیت آستان قدس استفاده ای به نفع خود در انتخابات نکرد.  در این مناظره‌ها، حتی به سابقه قضایی وی و اساساً عملکرد دستگاه قضا هم اشاره شد و مورد تخریب قرار گرفت، مانند این جمله که «شما که قاضی هستید، بی‌دلیل به مردم تهمت می‌زنید.»
روحانی در یک سخنرانی، یک گام فراتر گذاشت و گفت: «آنها که زبان‌ها را بریدند و دهان‌ها را دوختند، از آزادی بیان و انتقاد سخن می‌گویند... شما دم از انتقاد نزنید که در نهادی کار می‌کنید که هیچ‌کس جرأت نمی‌کند از آن نهاد حتی یک بار انتقاد کند.» پاسخ شهید رئیسی به این شیوه غیراخلاقی رقابت دو چیز بود: تشریح برنامه‌های خود و نقد عملکرد دولت وقت؛ امری که تقریباً یک فرایند پذیرفته شده در هر انتخابات است.
حتی روحانی ادعا کرد که شرکت‌های آستان قدس مالیات نمی‌دهند. اما شهید رئیسی دو سال بعد در جمعی در آستان قدس گفت که براساس خواست و نامه او به رهبرانقلاب، شرکت‌های آستان مالیات‌های خود را پرداخت می‌کنند.

تداوم بداخلاقی‌های 96 بعد از انتخابات
شهید رئیسی پس از انتخابات، درپی پاسخ به این تهمت‌ها و تخریب‌ها، آن هم به شیوه معکوس بر نیامد. اما گویا رقیب پیروز، از توهین و طعنه ابایی نداشت. به عنوان مثال روحانی در اولین نشست خبری بعد از انتخابات، در پاسخ به سؤالی درباره رویکرد فرهنگی و موسیقی دولت دوازدهم، عملاً به طعنه و تمسخر روی آورد. وی گفت: «یکی از آثار انتخابات 96 این بود که همه با موسیقی صلح کردند. اما ما خیلی موسیقی‌های سطح پایین را خیلی نمی‌پسندیم. بعضی‌ها گفتند این موسیقی‌ها هم خوب است، حالا به هر حال...»
تهمت در مسئولیت قوه قضائیه
شهید رئیسی پس از انتصاب به ریاست قوه قضائیه با حکم رهبرانقلاب، با جدیت و فوریت برخورد با فساد و مفسدان را در دستورکار خود قرار داد. اما وقتی این برخوردها به نزدیکان برخی از اعضای ارشد دولت رسید، رئیس دولت ناگهان در مقام منتقد درآمد، آن هم با عجیب‌ترین ادبیات. روحانی آبان 98 در سفر استانی به یزد گفت:«مبارزه با فساد دانه درشت‌ها کجاست؟ و چرا به این فسادها و پول‌ها رسیدگی نمی‌شود؛ اینکه چند نفر را به دادگاه کشانده و تبلیغ مبارزه با فساد شود، بدانید که سرِ مردم کلاه نمی‌رود.»
سپس روحانی با لحنی تهدیدآمیز هشدار داد: «به مناسبت‌های مختلف و مورد به مورد این ارقام را به مردم توضیح خواهم داد.» سخنگوی قوه قضائیه در پاسخ به جزئیات، روند برخورد با مفسدان و حتی پرونده مورد نظر دولت وقت را هم تشریح کرد، اما شخص شهید رئیسی بدون توجه به این تخریب‌ها یا واکنش همسطح با آن، صرفاً فرایند مبارزه با مفاسد را دنبال کرد.
حلالیت طلبی پس از
تخریب شخصیت
یکی از موارد نادر تخریب شخصیت در جمهوری اسلامی، در مناظره‌های انتخاباتی 1400 صورت گرفت که طی آن یکی از نامزدها تحصیلات شهید رئیسی را زیر سؤال برد. این درحالی بود که بعدها مشخص شد شهید رئیسی دکترای حقوق خود را زیرنظر آیت‌الله محقق داماد سپری کرده است. فرد تخریب کننده «بعداً در جلسه‌ای از آقای رئیسی حلالیت طلبید و گفت من اشتباه کردم» و شهید رئیسی هم به جای مقابله به مثل گفت: «من که حلال کردم اما شما مردم را به اشتباه انداختید.» اما شهید رئیسی نه در مناظرات و نه بعد از آن، به این مسأله اشاره‌ای نکرد، هرچند استاد دوره دکترای او، یعنی آیت‌الله محقق داماد بعدها به سوابق تحصیلی وی اشاره کرد.

دفاع از اخلاق سیاسی
در آخرین جلسه دولت
در همان مناظرات 1400 وقتی یک نامزد تلاش کرد یک کاغذ دستنویس را به عنوان فهرست مفسدان دانه درشت به شهید رئیسی بدهد، درواقع تلاش کرد دو سال مبارزه بی‌وقفه با فساد را زیر سؤال ببرد. اما واکنش شهید رئیسی صبر و سکوت، تکیه بر کارنامه خود و ارائه برنامه‌ها بود، به جای اینکه بخواهد اقدام مشابهی صورت دهد.
در طول سه سال دولت سیزدهم نیز شهید رئیسی هیچ گاه وارد مجادله با قوای دیگر نشد. وقتی لایحه بودجه با تغییرات اساسی در مجلس روبه‌رو می‌شد یا وقتی نمایندگان مجلس یازدهم دست‌کم دو بار قول و وعده خود برای تصویب لایحه وزارت یا سازمان بازرگانی را نقض کردند، جز ضرورت همدلی و همکاری با قوا هیچ صدای دیگری از دولت شنیده نشد. آخرین مورد از این دست، وقتی بود که مرکز پژوهش مجلس به انتشار گزارش‌های جهت دار علیه دولت در حوزه‌های اقتصادی روی آورد. این گزارش‌ها بشدت مورد توجه رسانه‌های مخالف و بیگانه قرار می‌گرفت. اما سخن شهید رئیسی در پاسخ به کسانی که خواستار واکنش دولت و شخص او بودند، یک چیز بود: «من خلاف خواست رهبری که عبارت باشد از طرح کردن موضوعی که در آن زمینه اختلاف قوا باشد، سخنی طرح نکرده و نخواهم کرد.»
نمونه‌ای از برخورد شهید رئیسی با تخریب‌ها
با این همه، در مواردی نوع تخریب شهید رئیسی به گونه‌ای بود که اساساً خوراک تبلیغاتی بسیاری را برای ضدانقلاب و رسانه‌های بیگانه فراهم می‌کرد که حتی علیه نظام جمهوری اسلامی به کار ببرند. به عنوان مثال، در انتخابات ریاست جمهوری 1396، حسن روحانی در یک سخنرانی گفت «مردم ایران آنهایی را که در طول ۳۸ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند، قبول ندارند.» در کنار این، وی حتی رقیب خود را متهم به دیوارکشی در خیابان هم کرد و گفت «روزی در جلسه‌ای تصمیم گرفتند در تهران و در پیاده‌رو دیوار بکشند. همان‌طور که در محل کارشان بخشنامه تفکیک جنسیتی را صادر کردند.»
پاسخ شهید رئیسی به این اظهارات خلاف واقع، تخریبی و تهمت‌های بی‌اساس، چهار سال بعد داده شد. وی در جریان مناظرات انتخابات 1400 با اشاره به تخریب‌ها علیه وی در انتخابات دور قبل، گفت: «من در دوره انتخابات قبل، حتی یک شکایت از کسی نکردم.» اما این سخنان که در سال 1400 زده شد، هرچند اشاره به تخریب‌های 4 سال قبل داشت، اما درواقع واکنشی هم به تخریب‌های رقبای انتخابات 1400 بود. شهید رئیسی پس از شدت گرفتن تخریب‌ها، بویژه وقتی مدرک تحصیلی دکترای او زیر سؤال رفت، اینطور به آنان پاسخ داد: «خسته نشدید از این همه تهمت زدن و اهانت کردن؟ اگر مشکلات مردم با اهانت به من حل می‌شود، اشکال ندارد... اما شما در محضر خدا هستید، ضمن آنکه مردم هم این را می‌فهمند، چرا به مردم اهانت می‌کنید، مردمی که با یک سرچ ساده می‌توانند سوابق تحصیلی مرا مشاهده کنند.»
اما اوج متانت و سیاست اخلاقی شهید، نه صرفاً در واکنش به تخریب‌ها، بلکه در جریان بررسی صلاحیت‌ها دیده شد. در سال 1400 وقتی صلاحیت علی لاریجانی احراز نشد، شهید رئیسی نخستین کسی بود که با اعضای شورای نگهبان در حمایت از لاریجانی گفت‌و‌گو و رایزنی کرد و این امری بود که پیش از این سابقه نداشت و بعید هم به نظر می‌رسد که پس از این هم رقیبی برای رقیب جدی خود چنین تلاش و ازخودگذشتگی نشان دهد.