لزوم امیدآفرینی درسینمای اجتماعی
جبارآذین
منتقد و مدرس سینما و تئاتر
و تلویزیون
تولیدات فرهنگی، هنری و اجتماعی، دوشادوش آثار خانوادگی، در جهان هنر و سینما و تلویزیون جزو پرمخاطب‌ترین گونه‌های سینمایی و تلویزیونی قرار دارند. در ایران هم آثار خوب و با محتوای اجتماعی در صدر استقبال و رضایت مردم هستند و اگر رخدادها و داستان‌ها با طنز فاخر نیز همراه باشند، میزان استقبال گسترش می‌یابد. تاریخ سینما و تلویزیون و تولیدات اجتماعی این دو رسانه و فروش فیلم‌ها در گیشه و بازپخش و ساختن فصل‌های مختلف سریال‌ها، گواه نظر و علاقه مردم در این ارتباط است. استقبال از این نوع آثار سبب شده مدیران هنری و هنرمندان و همچنین بخش خصوصی، صدها فیلم اجتماعی با مضامین و موضوع‌های مختلف و از نظر هنری در سطوح گوناگون تولید کنند. گرچه تولید فیلم‌ها و سریال‌های اجتماعی از لحاظ مقدار، درصد بالایی از تولیدات سینمایی و سیمایی را تشکیل می‌دهند؛ اما در میان این آثار به ندرت می‌توان یک اثر کامل اجتماعی را یافت، چراکه اغلب این تولیدات یا نگاه سطحی به مسائل اجتماعی دارند یا به صورت یکجانبه و تک‌بعدی به جامعه پرداخته‌اند.
جدی‌ترین این نوع آثار، از زاویه‌های تلخ و یأس‌آمیز به مسائل و امور اجتماعی توجه کرده و برخی هم با چاشنی مسائل انتقادی و سیاسی، تصاویری غم‌انگیز از ایران و ایرانیان ارائه کرده‌اند. از آن سو در میان بعضی فیلم‌ها و سریال‌های اجتماعی که سازندگانشان سعی داشته‌اند تولیداتشان ناامیدکننده و سیاه نباشد، به غلو کردن رویدادها و شعار متوسل شده‌اند.مؤلفه‌های اساسی و ساختاری ایران را فرهنگ و باورهای دینی و ملی تشکیل می‌دهند که نمودهای بارز آن در زندگی خانوادگی و اجتماعی به شکل و شیوه سبک زندگی ایرانی-اسلامی متجلی است که باید در تولید فیلم‌ها و سریال‌ها به آنها توجه لازم صورت گیرد و در واقع این مشخصه‌ها شناسنامه و هویت ایران اسلامی را به مخاطب معرفی و منتقل می‌کند. این نوع نگرش عمدتاً در برخی از آثار دفاع مقدسی و دینی و مذهبی بویژه تولیدات پویانمایی که داستان‌ها یا شخصیت‌های آنها با فرهنگ، اعتقادات دینی، قرآنی و اسلامی-ایرانی عجین بوده و به درستی و زیبایی در آثار هنری تصویر شده‌اند، دیده می‌شوند. با این همه به رغم امتیازهای فراوان خوب و ارزنده مضمونی، محتوایی، هنری و اعتقادی، از نظر تعداد نسبت به تولیدات معمولی، زیاد نیستند که لازم است این کاستی‌ها جبران شود. یکی از اقدام‌های قابل توجه و کاربردی هنرمندان و مدیران متدین و متعهد فرهنگی در این راستا، محور قرار دادن تولیدات در تراز انقلاب اسلامی است که با جدیت بر اجرای آنها تأکید می‌شود. باید دانست که در آثار اجتماعی کاراکتر اصلی «جامعه» است و جامعه تک‌بعدی نیست و در بخش‌های مختلف آن، انسان‌ها و رویدادها و حوادث تلخ و شیرین در کنار یکدیگر وجود دارند و همه چیز کاملاً سیاه یا صددرصد سپید نیست، بلکه همه آنها خاکستری‌اند. بنابراین آثار اجتماعی، آثاری هوشمندانه، وفادارانه و منتقدانه و سازنده با رویکردهای مثبت و امیدآفرین هستند. با این وصف، بخشی از فیلم‌های اجتماعی ما به مفهوم واقعی، اجتماعی نیستند و در تولید سریال‌ها و فیلم‌ها ضروری است به هر دو سو و جنبه‌های مثبت و منفی جامعه و انسان‌ها، آن‌هم با هدف سازندگی و همسو با آموزه‌های دینی-ملی عنایت شود و نمایش غیرمتعهدانه، سیاه‌نمایی و ناامید کردن مردم و غلونمایی، جایی در تولیدات راستین و مردمی اجتماعی ندارند و باید در تولید آثار با محتوای اجتماعی و ارائه چهره‌های واقعی از مردم و جامعه در کنار کمبودها از پیشرفت‌های کشور نیز تصاویر باورپذیر ساخت و به راستی و کامل رخسار ایران و ایرانیان را به نمایش گذاشت.