تیتراژ؛ ویترین آثار سینمایی و تلویزیونی
جبار آذین
منتقد و مدرس سینما و تئاتر
و تلویزیون
تیتراژ، ویترین و نمایه شاخص و جذاب آثار نمایشی وسینمایی وتلویزیونی است که شمایی ازمضمون و محتوا وساختار آن راتشکیل می‌دهد. درواقع تیتراژ تریبون و بلندگوی نمایشی و تبلیغاتی آثارهنری است که بامعرفی تولیدکنندگان و سازندگان آنها و ارائه نماها و‌تصاویری مرتبط با موضوع آثار، زمینه ورود ذهنی مخاطب را به فضای محتوا و داستان، هموار می‌سازد.
به طورمعمول درتولیدات هنری وتصویری و تلویزیونی ازدونوع تیتراژ که ازمنظرنوشتار و شکل و شیوه با یکدیگرتفاوت‌هایی دارند، ولی مضامین آنها مشترک است درابتدا وانتهای آثاراستفاده می‌شود. تیتراژهرچه قوی و جذاب‌ترباشد درهمراه وهمدل کردن مخاطب با آثار هنری موفق ترخواهدبود.
ازهمین رو ساخت تیتراژ کاری تخصصی وازنظرساختاری وهنری، تولیدنوعی فیلم کوتاه هنرمندانه است.ازآنجا که غالباً فیلم ها وسریال‌ها ازدریچه تیتراژ دیده می‌شوند، این دریچه دارای اهمیت وارزش موضوعی وهنری خاص است وسازنده آنها با نظرتهیه کننده و کارگردان، مواردی رادرتیتراژ لحاظ می‌کند که بر مدار نگاه حرفه‌ای و تخصصی و رعایت حریم‌ها و حرمت‌ها باشد.
به عنوان نمونه ترتیب نوشتار و ریز و درشت اسامی بازیگران وعوامل تولید، مسأله مهمی است که غالباً مدنظر قرار می‌گیرد و برای هنرمندان ومردم واجد اهمیت است. درهمین راستا استفاده از موسیقی وگاه آوا و بیشتر در تیتراژ پایانی باعنایت به کمیت وکیفیت آن و شهرت آهنگساز وخواننده، نقشی مهم درجذاب کردن اثر و میزان استقبال مخاطب دارد. نکته مهم دیگراینکه، موفقیت آن برای هنرمندان شهرت وموقعیت و درآمد به ارمغان می‌آورد. به همین دلایل تیتراژ در کارهای هنری و نزد هنرمندان و مخاطبان دارای جایگاه قابل اهمیتی است.
خواندن خواننده‌ها درتیتراژ در دو دهه اخیردرسریال‌های تلویزیونی و برخی برنامه‌های سیما برای آنها شهرت بسیار به همراه آورده و خوانندگان جوان فراوانی از راه خواندن درتیتراژ و سریال‌های تلویزیونی مشهور شده‌اند. درسال‌های دور برای خواندن درتیتراژها به خواننده‌ها دستمزد می دادند، البته هنوزهم کم و بیش این‌گونه است، ولی مدت‌هاست که دربرخی آثاربرای خواندن از خواننده‌ها پول هم می‌گیرند و صد البته این روند ربطی به سیاست‌های فرهنگی رسانه ملی وسینما ندارد و به عوامل تولید مربوط است.
تیتراژ اگر از نظرمضمون و محتوا و همچنین آوا و موسیقی با موضوع، داستان و حوادث آثارهنری ارتباط نداشته وحائز ارزش هنری و فرهنگی نباشد، موانعی بر سر راه موفقیت آن خواهد بود. بنابراین لازمه توفیق تیتراژها وحضور دلچسب و تأثیرگذار آواها و ترانه‌ها، همخوانی آنها با محتوا و داستان آثار و نظر و سلیقه مردم است.
هنوز وهمچنان هزاران هنرمند حرفه‌ای و جوانان خوش صدا وباآتیه درعرصه موسیقی کشور فعال هستند که علاقه بسیاری برای خواندن و شنیده و دیده شدن در تیتراژ‌های تلویزیونی و سینمایی دارند که چنانچه شرایط برای حضور و فعالیت‌های هنری آنهاهدفمند وسلامت وامیدآفرین بوده و از مسائل صرفاً مالی وشهرتی متأثر نباشد، می توانند درموفقیت‌های آثار هنری، هنرمندان و خوانندگان تیتراژها تأثیرگذار باشند.
درهرحال، گرچه آثارهنری برای اغلب عوامل و هنرمندان آنها، شهرت و موقعیت و ثروت به همراه دارند، اما آنها هم مانند مدیران هنری نباید ازیاد ببرند که مدیریت‌ها و هنرمندی‌ها باید درخدمت فرهنگسازی و مردم باشد و به یاد سپارند که آنچه در دست‌های آنها برای انجام فعالیت‌های هنری و فرهنگی وجود دارد، امانت‌های بیت‌المال است که باید به درستی مورد بهره‌برداری و خدمت به جامعه قرارگیرد.