سید رضا روحانی/ سید میثم امام جمعه

کارشناسان ایمنی و بهداشت کار

 زمان رو به اتمام است، هم‌اکنون از ایمن و سالم بودن محیط کار خود در شرایط تغییرات اقلیمی اطمینان حاصل کنید. مطابق مطالعات انجام شده توسط اداره ملی جوی و اقیانوسی امریکا (NOAA)، سال 2023 میلادی گرم‌ترین سال از سال 1850 میلادی بوده است که طی آن 18/1 درجه سانتیگراد میانگین دمای سیاره زمین افزایش یافته که طی 10 سال اخیر روند افزایشی قابل‌توجهی داشته است! در برخی از مناطق کشور ایران نیز تغییرات دمایی قابل‌توجهی ثبت شده است. بر اساس مطالعات گروه اقدام سازمان ملل، حمل‌ونقل، جنگل‌زدایی، تولید کالا، تولید انرژی، مصرف مازاد، مصارف خانگی و تولید محصولات غذایی عوامل پدید آورنده تغییرات آب‌وهوایی هستند، لذا تغییرات آب‌وهوایی بر مسائل ایمنی و سلامت کار و همچنین تأثیر ویژه‌ای بر محیط‌های کاری کارگران دارد.
 
مقابله با خطرات کاری
مطابق آخرین اطلاعات سازمان بین‌المللی کار(ILO)، کارگران که بیش از 70 درصد نیروی کار جهانی را تشکیل می‌دهند، احتمالاً در معرض خطرات بهداشتی و ایمنی مرتبط با تغییرات آب‌وهوایی قرار دارند. بر اساس گزارش جدید، سازمان بین‌المللی کار در حال اجرای برنامه‌های مدونی است تا با خطرات ناشی از آن مقابله کند. این برنامه را با عنوان تضمین ایمنی و سلامت در محیط کار در شرایط تغییرات آب‌و‌هوایی عنوان می‌کند که در حال حاضر تأثیر جدی بر ایمنی و سلامت کارگران در تمام مناطق جهان گذاشته است.
مطابق آخرین ارقام موجود (سال2020)، سازمان بین‌المللی کار تخمین می‌زند بیش از 2.4 میلیارد کارگر (از 3.4 میلیارد نیروی کار جهانی) احتمالاً در محل کار خود در معرض گرمای بیش از حد قرار می‌گیرند. این میزان از 65.5 درصد به 70.9 درصد از سال 2000 افزایش یافته است، لذا این گزارش تخمین می‌زند سالانه 18.970نفر ناشی از گرمای بیش از حد آزار می‌بینند. این آمار، جدا از 26.2 میلیون نفر در سراسر جهان است که با بیماری مزمن کلیوی مرتبط با استرس گرمایی محیط کار زندگی می‌کنند (سال2020). تغییرات آب‌وهوایی «مجموعه‌ای از خطرات» را شامل می‌شود. این گزارش خاطرنشان می‌کند اثرات بهداشتی متعددی در کارگران با تغییرات آب‌وهوایی از جمله سرطان، بیماری‌های قلبی-عروقی، تنفسی، اختلال عملکرد کلیه و شرایط سلامت روان مرتبط است. مطالعات نشان می‌دهد 1.6 میلیارد کارگر در معرض اشعه ماورای بنفش قرار می‌گیرند و سالانه بیش از 18.960 مرگ ناشی از سرطان پوست غیرملانومایی است. احتمالاً 1.6 میلیارد نفر در معرض آلودگی هوای محیط کار قرار می‌گیرند که سالانه منجر به مرگ 860.000 نفر در اثر کار کارگران در فضاهای باز می‌شود. بیش از 873 میلیون کارگر در بخش کشاورزی، احتمالاً در معرض سموم دفع آفات هستند و سالانه بیش از 300.000 نفر در اثر مسمومیت با آفت‌کش‌ها جان خود را از دست می‌دهند و 15.170 مرگ ناشی از کار به دلیل قرار گرفتن در معرض ناقلین (کنه‌ها و حشرات، پشه آنوفل و پشه آئدس) بیماری لایم، مالاریا، تب دنگی و... اتفاق می‌افتد.

مرز خطر
همجواری برخی از استان‌های مرزی مانند سیستان و بلوچستان و گرمای هوا، شرایط مساعد را برای انتقال این بیماری‌ها فراهم کرده است. از دیگر اثرات مخاطرات تغییرات آب‌و‌هوایی می‌توان به آتش‌سوزی‌های جنگلی، جاری شدن سیل و حوادث بزرگ صنعتی، خطرات نوظهور، انقراض گونه‌ها، خشکسالی، افزایش سطح دریا و... اشاره کرد.
این تغییرات اقلیمی می‌تواند مشکلات بسیار قابل‌توجهی را نیز برای مشاغل کارگران ایرانی ایجاد کند. کار در محیط‌های باز مثل بخش‌های فولادی، فلزی و معادن، پالایشگاه و پتروشیمی‌ها و سکوهای نفتی، شالیکاری، شیلات و ساختمانی می‌تواند کارگران را در معرض مخاطرات آب‌وهوایی شدید قرار دهد؛ بنابراین مقابله با آن نیاز به مطالعه بیشتر و اقدامات مداخله‌ای در سطح کلان و خرد به عنوان یک مخاطره مهم و جدی دارد.
خانم Azzi، سرپرست گروه بهداشت شغلی در ILO اعتقاد دارد که سیاست‌ها و ملاحظات ایمنی و بهداشت شغلی باید به بخشی از واکنش‌های ما به تغییرات آب‌وهوایی تبدیل شود. کار در محیط‌های امن و سالم به عنوان یکی از اصول و حقوق اساسی ILO در محیط کار شناخته شده است. ما باید این تعهد را در رابطه با تغییرات آب‌وهوایی، درست مانند هر جنبه دیگری از کار انجام دهیم.

پیشنهاد در سطح کلان
در این راستا بازنگری یا تدوین قوانین، مقررات و دستورالعمل‌های جدید، انطباق خط‌مشی سازمانی با تغییرات آب‌وهوایی، بهبود استراتژی‌های کاهش گرمایش جهانی مانند اقدامات بهره‌وری انرژی، چرخه حیات محصول، برنامه‌های ترکیبی با سازمان محیط‌زیست، فرهنگ‌سازی در صدا‌وسیما و آموزش با گروه‌های کارفرمایی و کارگری پیشنهاد می‌شود. دو کشور استرالیا و سنگاپور اقدامات خوبی را در دستور کار قرار داده‌اند که می‌تواند الگو باشد.
 
پیشنهاد در سطح خرد
بازنگری تأثیر مخاطرات شغلی تغییرات آب‌وهوایی در ارزیابی‌های ریسک مثل استرس گرمایی و سرمایی، ریزگردها، تشعشعات ماورای بنفش، حشرات ناقل، باکتری‌های گوارشی، طوفان، صاعقه، سیل، گاز اوزون، فرونشست‌ها و...، اقدامات کنترلی مهندسی و مدیریتی تغییرات آب‌وهوایی و تجهیزات حفاظتی ایمنی و بهداشتی مثل استفاده از ماسک‌های محافظتی، عینک‌های UV400، کلاه لبه‌دار دو تکه نخی، کرم‌های ضد لک و آفتاب، سم‌پاشی‌های دوره‌ای، نوشیدنی‌های خنک و تغذیه سالم از جمله پیشنهاداتی است که می‌تواند آسیب تغییر آب‌و‌هوایی در محیط کار را کاهش دهد.