ناشران و نویسندگان شهرستانی در گفت‌و‌گو با «ایران» از فرصت‌ها و چالش‌های سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب گفتند
شهرهای ایران در قاب نمایشگاه کتاب پایتخت
شیما جهانبخش
خبرنگار
سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران 1403 با شعار «بخوانیم و بسازیم» به‌صورت فیزیکی (در مصلای تهران) و مجازی با حضور ناشران از استان‌های مختلف کشور در حالِ برگزاری است. ناشران بسیاری از شهرهای مختلف راهی محل برگزاری نمایشگاه شده‌اند تا بتوانند در میان انبوه دیگر ناشران محصولات خود را عرضه کنند. با وجود آنکه اغلب ناشران شهرستانی نمایشگاه کتاب تهران را بزرگترین فرصت برای عرضه محصولات خود می‌دانند اما برخی از غرفه‌داران ادعا می‌کنند در حوزه‌های گوناگون بین پایتخت و دیگر شهرها نسبت عادلانه‌ای وجود نداشته و این موضوع در نمایشگاه کتاب هم وجود دارد. این ناشران می‌گویند با وجود آنکه ما ناشران موفقی در جای جای ایران داریم اما خیلی وقت‌ها آثار چاپ شده در شهرهای دیگر در میان انبوه کتاب‌ها گم می‌شود.
البته دغدغه اصلی این ناشران کمبود کاغذ و بالا رفتن قیمت آن است و می‌گویند بالا رفتن قیمت کاغذ تأثیر سنگینی در حوزه نشر گذاشته و ما توانایی تجدید چاپ بسیاری از آثار موفق خود را نداریم. موضوعی که معاون اول رئیس‌جمهوری در حاشیه بازدید از نمایشگاه کتاب با ناشران و فعالان عرصه نشر در جریان آن قرار گرفته و با تأکید بر حمایت دولت از ناشران اظهار داشته است: دولت مردمی سیزدهم باتوجه به ریشه‌های دینی و فرهنگی کشور و توجه ویژه دکتر رئیسی به‌عنوان یک شخصیت فرهنگی، مصمم است تا مسائل و مشکلات ناشران و فعالان چاپ و نشر بویژه در حوزه تولید کاغذ را با حمایت از کارخانجات تولید کاغذ ایرانی و بخشی از واردات حل کند.
«محمد مخبر» بر ارائه تسهیلات لازم، تأمین زینک مورد نیاز صنعت چاپ، معافیت‌های مالیاتی فعالان نشر در برنامه هفتم توسعه، ارائه تسهیلات فرهنگی از تبصره ۱۸، تجهیز کتابخانه‌های مدارس، تأمین انرژی کارخانه‌ها، اتمام ۳۱۵ کتابخانه نیمه‌تمام، راه‌اندازی کتابخانه سیار، بودجه و یارانه خرید کتاب برای دانشجویان و مردم، کمبود ویترین برای نشر دفاع مقدس، ارز دانشگاه‌ها، حل مشکلات 6 کتابخانه مرکزی در مصوبات سفرهای استانی و معیشت کتابداران تأکید کرده است.
حضور لرستان با ۳۷ اثر جدید در نمایشگاه کتاب
«محمد‌رسول گلیاری»، مؤلف و معاون انتشارات «پیشوک» که برای دومین دوره در نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده، این نمایشگاه را فرصت مناسبی برای عرضه محصولات فرهنگی استان‌ها عنوان کرد و در گفت‌و‌گو با «ایران» اظهار داشت: در این دوره با ۳۷ عنوان کتاب جدید در نمایشگاه کتاب تهران حضور یافته‌ایم. وی تلفیق کتب کاغذی با تکنولوژی روز را از اولویت‌های این انتشارات عنوان کرد و گفت: با وجود مشکلاتی که در سال‌های اخیر در حوزه قیمت کاغذ با آن مواجه شده‌ایم، تلاش کرده‌ایم تا حد امکان با بهره‌گیری از کتب الکترونیک این مشکلات را حل کنیم.
گلیاری با تأکید بر اینکه تمرکز کتاب‌های این انتشارات بر ادبیات فولکلور منطقه لرستان است، اظهار داشت: در این دوره موفق شده‌ایم با بهره‌گیری از پشتیبانی QR code کتاب‌هایی با حجم کم و فایل‌های صوتی و موسیقی‌های محلی را عرضه کنیم تا تلفیق موسیقی و متن در این کتاب‌ها به زیبایی اثر بیفزاید.
این مؤلف لرستانی افزود: با وجود تمام این اقدامات اما متأسفانه آنطور که باید به ناشرین استانی توجه نمی‌شود. شاید اغراق نباشد که بگویم سهم ناشرین استانی از نمایشگاه تهران یک میز و یک صندلی است و ما هیچ امکانات دیگری نداریم. ما اینجا 10 روز میهمان هستیم و نمی‌توانیم امکانات لازم را همراه خود داشته باشیم. با وجود آنکه هیچ دسترسی مناسبی وجود ندارد استفاده از وسایل برقی گرمایشی مانند چایی ساز نیز برای ما ممنوع است.
نمایشگاه کتاب تنها روزنه دیده‌شدن نویسندگان شهرستانی
«نسیبا عظیمی» یکی از نویسندگان اصفهانی نیز در خصوص اصلی‌ترین معضل نویسندگان شهرستانی به «ایران» گفت: بزرگترین مشکل ما کم توجهی و دیده نشدن است. ما نویسندگان شهرستانی هم سختی‌های بیشتری برای نگارش یک کتاب داریم اما همین کتاب هم در نهایت دیده نمی‌شود.
این نویسنده با اشاره به فعال نبودن انجمن‌های ادبی در شهرستان‌ها ادامه داد: متأسفانه بخش عمده‌ای از امکانات نشر در پایتخت متمرکز شده است و نویسندگان ترجیح می‌دهند برای آن که دسترسی بیشتری به این امکانات داشته باشند، به پایتخت کوچ کنند. درعین حال، مخاطبین کتابخوان در سال‌های اخیر کمتر شده و ناشران ترجیح می‌دهند به جای چاپ آثار تألیفی به سمت کارهای ترجمه بروند.
عظیمی خاطر نشان کرد: در میان تمام این مشکلات برگزاری نمایشگاه کتاب شاید تنها روزنه برای دیده شدن آثار نویسندگان شهرستانی است. حضور نویسندگان از اقصی نقاط کشور می‌تواند پیوندی میان نویسنده، ناشر و مخاطب ایجاد کند و این حوزه را رونق ببخشد.
استقبال مردم از خوزستانی‌ها
«مدرس‌نیا» مسئول انتشارات کریما از استان خوزستان نیز از استقبال مناسب مردم خبر داد و اظهار داشت: با وجود آنکه استقبال مردم خوب بوده اما آنطور که باید در خصوص حضور ناشران استانی اطلاع‌رسانی مناسبی انجام نشده است. ما امسال هم در نمایشگاه مجازی و هم نمایشگاه حضوری شرکت کرده‌ایم و تنها کتاب‌های نویسندگان استانی خوزستان را معرفی کرده‌ایم اما معرفی نشده‌ایم.
وی با بیان اینکه نمایشگاه مجازی مزایای بیشتری نسبت به نمایشگاه حضوری دارد، عنوان کرد: برای ناشران شهرستانی با توجه به هزینه‌های حمل و نقل کتاب‌ها، اسکان، ایاب و ذهاب و سایر هزینه‌های جانبی نمایشگاه مجازی مقرون و به صرفه‌تر است.
ستاد اجرایی نمایشگاه به عنوان میزبان هیچ امکاناتی در اختیار ما قرار نداده و ما برای کاهش هزینه‌ها مجبور شده‌ایم با یکی دیگر از ناشران به طور مشترک از یک غرفه استفاده کنیم. کاش با یک اقامتگاه قرارداد داشتند و ما می‌توانستیم از آنجا استفاده کنیم.
وی که در دوره‌های متمادی در نمایشگاه کتاب تهران شرکت کرده است، افزود: در بخش مجازی از فروش خوبی برخوردار شده‌ایم و امیدواریم این فروش تا پایان نمایشگاه ادامه یابد.
ضعف صنعت نشر در شهرستان‌ها
«المیرا یادمند» یکی از نویسندگان تبریزی هم مهمترین مشکل نویسندگان ساکن شهرستان را نبود ناشر مناسب دانست و در این خصوص به «ایران» گفت: در بیشتر شهرستان‌ها کمتر ناشری حاضر می‌شود با سرمایه خود کتابی را چاپ کند و اگر نویسنده‌ای بخواهد کتابش چاپ شود خودش باید هزینه‌ها را تقبل کند. این نشان می‌دهد که صنعت نشر در شهرستان‌ها رشد نکرده است.
وی افرود: البته مشکلات نشر تنها دامنگیر شهرستانی‌ها نیست اما نویسنده در شهرستان به غیر از مشکلات کلی، با مسائل دیگری همچون نداشتن انجمن‌ها و کانون‌های فرهنگی، دسترسی نداشتن نویسندگان تازه کار به فضای آموزش و تبادل تجربیات و... مواجه هستند.
افزایش سرانه مطالعه در پایتخت کتاب ایران
«رضا شمس‌خانی»، مسئول دبیرخانه سمنان پایتخت کتاب ایران با تأکید بر افزایش سرانه کتابخوانی در استان سمنان، اظهار داشت: با توجه به انتخاب سمنان به عنوان پایتخت کتاب تلاش داریم تا با برنامه جامع در عرصه‌های بین‌المللی نیز حضور پررنگی داشته باشیم.
مسئول دبیرخانه سمنان پایتخت کتاب با اشاره به اینکه از ابتدا نگاه استانی نسبت به ظرفیت‌های استان سمنان دستیابی به عنوان «پایتخت کتاب» بود، گفت: در یک نظرسنجی عمومی از مردم درخواست کردیم عنوان و شعاری مرتبط با استان را پیشنهاد کنند، که بر اساس این نظرسنجی ۴۹ درصد مردم، سمنان را به عنوان پایتخت کتاب با توجه به دغدغه فرهنگی خود انتخاب کردند و در نهایت شعار ما نیز «سمنان به علاوه کتاب، پیش به سوی آینده» شد .این شعار بیانگر این است که مردم این دیار علاقه دارند تا تأثیر کتاب را در زندگی خود ببینند و کتاب بخش اصلی سفره فرهنگی آنان را تشکیل دهد.
وی با اشاره به حضور غرفه‌های متعدد از استان سمنان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در سال گذشته بیان کرد: بر اساس آمار وزارت ارشاد، استان سمنان جزو سه استان برتر در زمینه فعالیت و فروش در نمایشگاه کتاب بود.
مسئول دبیرخانه سمنان پایتخت کتاب اظهار کرد: تلاش داریم تا ضمن عینیت بخشیدن به شعار انتخاب شده از سوی مردم برای سمنان پایتخت کتاب، بتوانیم با برنامه‌های مدون در عرصه‌های بین‌المللی فرهنگی نیز بدرخشیم.
فعال شدن غرفه دوستدار کتاب سیستان و بلوچستان
غرفه‌های روستاهای دوستدارکتاب سیستان و بلوچستان با عنوان «ژاله‌ای و اورنگ» [دو روستای«ژاله‌ای» و «اورنگ»] در سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فعال است.
«علی سرگزی»، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان در مراسم گشایش این غرفه‌ها گفت: در این غرفه‌ها از کتب آسوکه‌های سیستان اثر غلامرضا عمرانی، سقوط تختک نشینان هامون اثر امیریار محمدی و از نیمروز تا امروز اثر امیر میر رونمایی شده است. همچنین از نویسندگان و مفاخر برجسته سیستان و بلوچستان مانند غلامرضا عمرانی، جواد محمدی خمک، بدیل رخشانی و فرزند زنده یاد غلامعلی رئیس‌الذاکرین تقدیر شد.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: سال گذشته روستای ژاله‌ای از شهرستان زابل و اورنگ از شهرستان نیکشهر به عنوان برگزیده نهمین دوره جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب انتخاب شد.