بیتا میرعظیمی
خبرنگار

استان گیلان به واسطه برخورداری از جاذبه‌های منحصربفرد طبیعی، سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی است. گردشگرانی غیرمسئول که اغلب در ایام نوروز برای لذت بردن از طبیعت زیبا و دلفریب گیلان عزم سفر کرده و با نادیده گرفتن حفاظت از طبیعت، ردپایی از زباله و پسماند در شهرها و روستاهای استان برجا می‌گذارند. زباله‌هایی رهاشده در طبیعت که بوی متعفنش نفس انسان‌ها و موجودات زنده را به شماره انداخته و این زخم چرکین را به خشونت غیرمسئولانه گردشگران بر پیکره کم‌رمق سرزمین باران تبدیل کرده است؛ طبیعتی شکننده که با پایان یافتن موج سفرها زیر بار حجم زیادی از زباله و پسماند مدفون شده و چهره‌ای مخدوش از گردشگری استان را به یادگار می‌گذارد. سونامی زباله سال‌هاست که به موضوعی تکراری و تلخ در اغلب استان‌های شمالی از جمله گیلان تبدیل شده و رفع این مشکل نیازمند توجه جدی و دلسوزانه مسئولان است.
«شهرام توانا» مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان به «ایران» می‌گوید: « در استان گیلان روزانه 2200 تن زباله در قالب 7 پهنه پسماندی تولید می‌شود. در طرح جامع مدیریت پسماند، استان به 7 پهنه شامل 56 شهر و 1846 روستا تقسیم شده که 50 درصد زباله‌ها و پسماندها در پهنه مرکزی از جمله رشت و 14 شهر دیگر تولید می‌شود.»
وی می‌افزاید: «نزدیک به 10 سال است که در حوزه‌های مختلف در حوزه پسماند اقدامات مؤثری در استان انجام شده اما عمده این اقدامات سازنده طی 2 سال اخیر و به همت دولت سیزدهم، استاندار گیلان، سایر مدیران مرتبط بر اساس مصوبات کارگروه پسماند استان و همچنین حمایت‌های فنی و مالی سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور عملیاتی شده است. کارخانه‌های بازیافت زباله و پسماند در شهرهای انزلی و رشت روزانه بین 750-700 تن زباله پذیرش می‌کنند. پسماندهایی که در این کارخانه‌ها، پردازش شده و پس‌سرندی آن که دارای آلودگی کمتری می‌باشد، دوباره به چرخه طبیعت
بازمی‌گردد.»
مدیریت صحیح پسماند
طبق گفته این مقام مسئول، «برای مدیریت صحیح پسماند در استان، ابتدا وضع موجود را ساماندهی کردیم. با وجود 2 کارخانه کمپوست در استان، شاهد بودیم که بخش زیادی از پسماندها و زباله‌ها وارد منطقه گردشگری سراوان شده و لاهیجان (عروس گیلان) زیر بار حجم زیادی از زباله‌ها دفن شده بود. از طرفی لنگرود وضعیت بلاتکلیف داشته و شهرهایی مانند طالش، رودبار و آستارا و... نیز در وضعیت بدی قرار داشتند. برای ساماندهی وضع موجود، برنامه‌ریزی‌ها برای مواجهه با وضعیت‌های پیش رو را آغاز کردیم. در همین راستا، به رغم وجود 2 کارخانه، بخش دیگری از پسماند مستقیماً در محل‌های دفن و تلنبار مانند مرکز سراوان و مرکز دفن لاهیجان هدایت شد. در حال حاضر، مدیریت پسماند در لاهیجان با 95 درصد پیشرفت فیزیکی و در سراوان نیز با تزریق اعتبارات جدید در مرحله تکمیل قرار گرفته است. در اولین گام، مناطقی مانند سراوان و لاهیجان که به مکانی برای دفن پسماند و زباله تبدیل شده بود را ساماندهی کرده و مورد بهسازی قرار دادیم که با دفن صحیح پسماند و بهسازی محیطی زباله‌ها و خاکریزی، وضع موجود تا حدی بهتر شد.»
تفکیک زباله از مبدأ
وی تصریح می‌کند: « محل دفن تموشل لاهیجان 92 درصد پیشرفت فیزیکی و محل دفن سراوان 83 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است. همچنین در کارخانه کمپوست 2 خط دیگر تکمیل شده و با حجم هزار تن راه‌اندازی شده است. تصفیه‌خانه شیرابه کارخانه کمپوست انزلی نیز 98 درصد و در لنگرود 62 درصد پیشرفت فیزیکی داشته و سایر محل‌های دیگر نیز در برنامه قرار دارد.»
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان به تمرکز اصلی در تفکیک زباله از مبدأ اشاره کرده و می‌گوید: «تفکیک زباله و پسماند در تمام شهرهای استان بر اساس یک مدل هماهنگ انجام می‌شود. بدین معنا که تفکیک زباله ابتدا در همه ادارات، مدارس و بخش اعظمی از اصناف نهادینه شده و در سال‌جاری خانوارها به لیست جدید افزوده شده‌اند. در حقیقت همگرایی بسیار خوبی میان دستگاه‌های استان برای تفکیک زباله از مبدأ شکل گرفته و با جدیت دنبال می‌شود. به گونه‌ای که پیش‌بینی می‌شود طی 2 سال آینده 80-70 درصد معضلات پسماند و زباله به سرمنزل مناسبی هدایت شود. شایان ذکر است که تزریق اعتبارات در حوزه ساماندهی پسماند در دولت‌های قبل به‌صورت قطره‌چکانی انجام می‌شد که با تمرکز دولت سیزدهم بر تکمیل پروژه‌های نیمه‌کاره، بخش اعظمی از ساماندهی پسماندها در استان به سرانجام رسید.»
افزایش تولید زباله در تعطیلات
شهرام توانا، گام اول در مدیریت صحیح پسماند را کاهش میزان و حجم زباله دانسته و می‌گوید: «برای نائل شدن به این هدف پس از شناسایی تولیدکننده زباله باید یک استراتژی یا یک برنامه بلندمدت تعریف شود. بدین معنا که در مدیریت پسماند علاوه بر چهارچوب فنی، چهارچوب فرهنگی نیز به آن افزوده شود.» وی با اشاره به افزایش 30 درصدی تولید زباله استان در تعطیلات نوروزی می‌گوید: «طی ایام مسافرپذیر در استان گیلان و سایر استان‌های شمالی، با حجم بالایی از زباله مواجه هستیم و طبق آخرین آماری که در ۱۵ روز اول نوروز سال‌جاری، از تمام شهرداری‌های استان گیلان احصا کردیم، تولید زباله تا ۳۰ درصد افزایش را نشان می‌داد.»
ضرورت آموزش شهروندان و گردشگران
مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند استان گیلان با اشاره به فرهنگ‌سازی و آموزش به گردشگران در 3 بخش (اقدام به سفر، طول سفر و مقصد) می‌گوید: «مسئولان استان اگرچه اقدامات مؤثری را در مقصد سفر اعم از فرهنگ‌سازی گردشگران در هتل‌ها، بوم‌گردی‌ها و... انجام داده‌اند اما همچنان خلأهایی در آموزش گردشگران از اقدام به سفر تا طول سفر مشاهده می‌شود. بهتر است وزارت میراث فرهنگی‌، گردشگری و صنایع دستی در کنار تمرکز بیش از حد در آیین‌نامه ابلاغی تسهیلات نوروزی و سفر اندکی نیز به حوزه پسماند توجه کرده و در این خصوص آموزش‌هایی را ارائه دهد. در حقیقت باید خلأ فرهنگی در 2 بخش ابتدایی سفر و با همت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برطرف شود تا ما بزودی شاهد اتفاقات ارزشمندی در حوزه حفاظت از محیط زیست باشیم. بهتر است گردشگرانی که برای بهره‌مندی از طبیعت و زیبایی‌های بکر به استان‌های شمالی سفر می‌کنند، هوشیار بوده و با برجای نگذاشتن میراثی نامطلوب در اذهان شهروندان و دیگر گردشگران، مشکلاتی جدید به محیط زیست و طبیعت تحمیل نکنند.»