مجید میرزاحیدری
خبرنگار

نمایش تصویری متفاوت از بی‌کفایتی محض بیژن نامدار زنگنه وزیرالوزرای دولت قبل در مدیریت پالایشگاه صددرصد دولتی که از زیان هنگفت در دولت قبل به سود‌دهی12 هزار میلیارد تومانی در دولت سیزدهم رسید و به عصای دست دولت در مسیر تأمین بنزین و گازوئیل هم تبدیل شد.
این داستان عجیب اما واقعی مربوط به پالایشگاه نفت آبادان است.
بیژن نامدار زنگنه در یکم دی‌ماه 1394 و درجمع بازرگانان اتاق بازرگانی تهران، با اشاره به واگذاری‌های انجام شده در وزارت نفت اذعان داشت که «دیگر چیزی در صنعت نفت ایران برای خصوصی‌سازی باقی نمانده جز دو پالایشگاه آبادان و اراک که هر که می‌خواهد حاضریم آن را هم رایگان تقدیم کنیم و افزوده که هیچ مخالفتی با ورود شرکت‌های نفتی غیردولتی به عرصه فروش نفت خام ندارم؛ اما باید از بازگشت پول نفت و مقصد آن مطمئن شویم چرا که نفت نباید روی آب سرگردان بماند.»
از هبه پالایشگاه آبادان به دلیل زیان‌دهی و ناتوانی زنگنه و تیم همراه در اداره یکی از پالایشگاه‌های مهم و راهبردی در کشور می‌توان به عنوان اوج استیصال زنگنه در دوران عملکرد در مصدر وزارت نفت یاد کرد.
چرا کارنامه وزیر نفت وقت، سرشار از بی‌کفایتی‌هایی بوده که اثرات آن همچنان بر پیکر صنعت نفت و اقتصاد کشور خودنمایی می‌کند؟
اما برای روشن‌تر شدن این ماجرا بد نیست نگاهی هرچند مختصر به کارنامه عملکرد زنگنه در دوران وزارت نفت بیندازیم.
از ترک فعل در عدم جمع‌آوری گازهای همراه در میادین گازی و نفتی، کم کاری در توسعه میادین مشترک نفتی بین ایران و کشورهای همسایه، پیش‌فروش بنزین و فرآورده‌های نفتی به قیمت نازل با نیت آینده فروشی و لحاظ نشدن قیمت روز در فروش این فرآورده‌ها، واردات بنزین و توقف تولید بنزین در پتروشیمی‌ها، تعطیلی کارت سوخت و خسارت صدها هزارمیلیاردی به کشور، توقف روند پالایشگاه‌سازی، از دست رفتن بازار نفت ایران در مدت 8 سال دولت قبل و دست آخر خسارت سنگین ایران در پرونده کرسنت می‌توان به‌عنوان مشتی از خروار مدیریت خسارت‌بار بیژن نامدار زنگنه بر وزارت نفت در سال‌های قبل یاد کرد.
بدون شک محمدجواد ظریف، وزیرامور خارجه در دولت قبل، بدون حساب نگفته بود که زنگنه وزیر نفت، در ماجرای ترکمنستان ‎خیانت کرده است.
روایتی که با رسانه‌ای شدن آن از سوی مالک شریعتی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، نشان داد که دل ظریف هم از دست همکارش در کابینه دولت قبل خون بوده است.
مالک شریعتی، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس در توئیتر خود نوشته بود که آقای دکتر ظریف! در ایامی که وزارت نفت دولت سیزدهم بدون برجام موفق شده، بدهی ترکمنستان را تسویه و قرارداد گازی را احیا کند، آنچه سال ۹۹ در جلسه با بنده و جمعی از نمایندگان در دفترتان گفتید، علنی بگویید: «زنگنه در ماجرای ترکمنستان ‎خیانت کرد»، دانستن حق مردم نبود؟!
از قرار معلوم با روی کار آمدن دولت یازدهم، بیژن زنگنه وزیر نفت وقت، تعامل گازی ایران با ترکمنستان را در سال ۹۵ به هم زد.
هرچند که ماجرای قطعی گاز ترکمنستان را باید نمونه‌ای کوچک از فهرست بلندبالای اشتباهات، ترک فعل‌ها و کم کاری و قصور زنگنه در صنعت نفت و گاز کشور برشمرد.
بدون شک تشکیل پرونده ترک‌ فعل برای «بیژن نامدار زنگنه» کمترین اقدامی بوده که برای وزیر سابق نفت صورت گرفته، چراکه با بررسی کارنامه عملکرد او در همه این سال‌های او در وزارت نفت، بی‌اغراق، رسیدن به همان نتیجه‌ای که محمدجواد ظریف درسال 99 بدان رسید چندان هم دور از ذهن نیست.
اما پالایشگاه زیانده و در معرض واگذاری به صورت رایگان در دولت قبل، چگونه در دولت سیزدهم سودده شد و در صنعت پالایشگاهی کشور قد علم کرد؟
مدیرعامل شرکت پالایش نفت آبادان، با بیان اینکه یکی از مشخصات بارز بیژن نامدار زنگنه، وزیرنفت دولت قبل، مخالفت با ساخت پالایشگاه و توسعه پالایشگاه‌ها در کشور بوده است، گفت که دور شدن از اهداف راهبردی و کلان و تولید محصولات راهبردی کشور یکی از اثرات همین رویکرد وزیرنفت دولت قبل بوده است.
«حکیم قیم» درگفت‌و‌گو با «ایران»، توضیح داد که میزان زیان پالایشگاه آبادان درسال 1398 حدود 3900 میلیارد تومان بوده؛ زمانی که این پالایشگاه تحویل دولت سیزدهم شد. میزان پیشرفت فیزیکی طرح توسعه فاز2 این پالایشگاه که از سال 96 شروع شده و باید درسال 1400 به اتمام می‌رسید حدود 54 درصد بود، درحالیکه در دولت سیزدهم و در مدت زمان 14 ماه این میزان پیشرفت فیزیکی به91 درصد رسید و نخستین واحد آن نیز راه‌اندازی شد که در نوع خود یک ابرطرح محسوب می‌شود.
به گفته وی، در دولت قبل قرار بود که با راه‌اندازی فاز نخست طرح دوم توسعه این پالایشگاه، اقساط تأمین منابع خارجی این طرح پرداخت شود در حالیکه به دلیل نوع عملکرد، مجبور شدند تا دو قسط اول تأمین منابع خارجی را از محل اصل وام دریافتی پرداخت کنند.
مدیرعامل شرکت پالایش نفت آبادان، اذعان داشت که در دولت سیزدهم و با تلاش شبانه‌روزی و افزایش ظرفیت در این پالایشگاه تمام اقساط تأمین منابع خارجی سال‌های 1401 و سال 1402 هم از محل فروش محصولات مازاد پرداخت شد.
وی گفت با پشتوانه و همت متخصصان داخلی و تلاش شبانه‌روزی، بخش عظیمی از ناترازی انرژی کشور توسط پالایشگاه آبادان در سال گذشته برطرف شد و این پالایشگاه در سال گذشته یکی از منجیان کشور در زمینه رفع ناترازی انرژی در کشور بوده است. مدیرعامل شرکت پالایش نفت آبادان افزود، قرار بوده که در دولت قبل بعد از راه اندازی فاز 2 ظرفیت پالایشگاه از 400 هزاربشکه در روز به 360 هزاربشکه در روز کاهش یافته و روی این عدد تثبیت بشود، هرچند که در دولت سیزدهم، ظرفیت این پالایشگاه به 500 هزار بشکه در روز رسید و باعث شده تا نقاط ضعف طرح قبلی هم پوشش داده شود.

بــــرش

سند سوددهی پالایشگاه آبادان در دولت روحانی «ناقص» از آب درآمد
وزیر نفت با اشاره به سوددهی ۱۲ همتی پالایشگاه آبادان در سال ۱۴۰۲ گفت: «این پالایشگاه که در دولت گذشته قرار بود رایگان واگذار شود، به سوددهی رسید.» اما بلافاصله یک تصویر از صورت مالی پالایشگاه آبادان منتشر شد که طبق آن سودهی این شرکت از ۱۳۹۹ در دولت روحانی با سود ۹.۷ همتی آغاز شده که با نرخ دلار آن سال رقمی معادل ۴۰۰ میلیون دلار است. درحالی‌که سود فعلی این پالایشگاه به ۲۷۰ میلیون دلار در ۱۴۰۲ رسیده است. ادعای کاهش ۱۳۰ میلیون دلاری سود پالایشگاه آبادان درحالیست که منتقدان در هنگام انتشار صورت مالی توجه نکردند که باید صورت مالی نهایی بعد از انجام اصلاحات را مدنظر قرار دهند نه اینکه بر پیش‌نویس اولیه و ناقص متمرکز شوند. طبق سند نهایی و کامل، پالایشگاه آبادان در ۱۳۹۹ تنها ۴۱۳ میلیارد تومان معادل ۱۶.۸ میلیون دلار سود ناچیز کرده ولی این رقم در ۱۴۰۰ به ۱۱.۵ هزار میلیارد تومان معادل ۴۲۵ میلیون دلار جهش یافته است. این جهش سود خالص در پالایشگاه آبادان در دولت سیزدهم نشان می‌دهد مهارت روایت‌سازی بدون آشنایی با صورت‌های مالی به تنهایی کافی نیست.

بــــرش

شفاف‌سازی خروج از زیان‌دهی پدر پالایشگاه‌های ایران
دولت سیزدهم همزمان با افزایش تولید و صادرات نفت (با وجود تحریم‌های ظالمانه)، افزایش تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی خصوصاً بنزین و گازوئیل را نیز به دلیل تحریم ناپذیر بودن فرآورده‌ها (علی رغم تحریم پذیر بودن صادرات نفت خام) در دستور کار قرار داده است. این همه در حالی است که مصرف بنزین در کشور نیز افزایش یافته و بر اساس اعلام وزارت نفت به متوسط روزانه ۱۱۴ میلیون لیتر (در روزهای غیرپیک مسافرتی سال) رسیده و رشد ۲۰ درصدی نسبت به دولت قبل داشته است.  اگرچه پالایشگاه‌سازی فرایند زمانبر (حداقل ۵ سال) و نیازمند سرمایه‌گذاری ۱۰ میلیارد دلاری است، اما قطعاً یکی از اصلی‌ترین عوامل شکل نگرفتن پالایشگاه‌سازی در کشور، بیژن زنگنه وزیر سابق نفت است. بیژن زنگنه اساساً پالایشگاه‌سازی را کثافت‌کاری می‌خواند حتی اخیراً نیز به این موضوع اشاره مجدد کرده و آن را غیراقتصادی خوانده است. طبق گفته سخنگوی دولت، یکی از وعده‌های دولت سیزدهم، گره نزدن وضع اقتصادی به خارج از کشور بود که پابه‌پای مذاکرات برای رفع تحریم و به‌منظور خنثی‌سازی، این‌ مسیر هم دنبال شد و شاهد اذعان‌ منابع غربی به رکوردشکنی فروش نفت در دوران تحریم هستیم که نشان می‌دهد اقدام‌های دولت در حوزه خنثی‌سازی تحریم‌ها مؤثر بوده است.