محمد درویش
کارشناس محیط زیست

روز جهانی زمین، ۲۲ آوریل که امسال با سوم اردیبهشت مصادف شده است، قدمتی ۵۴ ساله دارد. در حقیقت قدیمی‌ترین مناسبت جهانی در حوزه محیط‌ زیست به‌شمار می‌آید که در تقویم سازمان ملل قید شده است. سازمان ملل هر سال با توجه به نظرسنجی‌های متعددی که در بین کارشناسان و کنشگران کشورهای عضو انجام می‌دهد، یک شعار کلیدی را برای این روز انتخاب می‌کند. موضوع روز زمین در ۲۰۲۴ «سیاره در برابر پلاستیک» است و کنشگران خواستار کاهش ۶۰ درصدی تولید پلاستیک تا سال ۲۰۴۰ شده‌اند. این البته یک هدف آرمانی و رؤیایی دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد اما دیگر جهانیان چاره‌ای ندارند جز آنکه در مسیر واقعی‌کردن این رؤیا حرکت کنند. گزارش ریسک‌های مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد: از بین ده خطر بزرگی که جهان را تا افق ده سال آینده تهدید می‌کند، دست‌کم پنج تهدید ریشه محیط‌ زیستی دارند. پرسش اصلی این است: آیا دنیا دست‌کم با همین تناسب نیمی از بودجه‌های پژوهشی و توجه خود را به حل دشواری‌های محیط‌ زیستی اختصاص داده است؟
آشکاراست که پاسخ منفی است که اگر جز این بود، اینک نباید با چنین سطحی از فجایع برگشت‌ناپذیر محیط‌ زیستی مواجه می‌شدیم.
 
نقش ایران
ایران از منظر دریافت ریزش‌های آسمانی، تبخیر سالانه، فرسایش خاک، نرخ فرونشست، پاک‌تراشی جنگل‌ها، افت حاصلخیزی خاک، نرخ بیابان‌زایی، ورود شیرابه‌ها و پساب‌ها به منابع آب سطحی و زیرزمینی، انتشار گازهای گلخانه‌ای و بسیاری مؤلفه‌های دیگر از جمله تلفات مستقیم ناشی از آلودگی هوا، دارای وضعیتی بدتر از میانگین جهانی است. بنابراین اهتمام به اجرای سند امنیت غذایی کشور که اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲ توسط رئیس جمهوری به‌عنوان رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، باید بیشتر شود. امیدوارم گزارش عملکرد سال نخست اجرای سند اعلام شود؛ اینکه آیا مصرف آب در بخش کشاورزی دست‌کم ۳میلیارد مترمکعب کاهش و ناترازی آبخوان‌ها، پنج میلیارد مترمکعب کاهش یافت یا خیر؟ و اگر به هر دلیل به اهداف سند نرسیده‌ایم، چگونه این عقب‌ماندگی از قانون را باید جبران کرد؟ بی‌شک نقش رسانه‌ها، تشکل‌های محیط‌ زیستی و بویژه رسانه ملی در تقویت این مطالبه‌گری انکارناپذیر است. امید که هریک از ما متوجه نقش مهم خویش برای بازگرداندن تاب‌آوری به زمین با کاهش آزمندی‌ها و نابخردی‌های خویش باشیم.