حمایت شگفت‌انگیز سینمای جهان از فلسطین و غزه
سعید مستغاثی
منتقد سینما
شاید در تاریخ 75 ساله اشغال فلسطین و اشغالگری اسرائیل، هیچ‌گاه اینچنین سینمای جهان بخصوص هالیوود برای حمایت از فلسطینیان به پا نخاسته بود. حتی در سال‌های 1948 یعنی اعلام موجودیت اسرائیل یا 1967 و توسعه اشغالگری یا قتل‌عام‌های فجیع کفرقاسم، دیریاسین، صبرا، شتیلا و... تقریباً هیچ صدایی از سینما و سینماگران دنیا درنیامده بود.
تا همین چند سال پیش، از سر ناچاری هم که بود، سینما به گونه‌ای به مصالحه میان فلسطین و اسرائیل و حتی تحقیر تاریخی ملت فلسطین و به رسمیت شناختن اسرائیل به‌رغم جنایاتش روی آورد؛ مانند فیلم‌هایی همچون «دخالت الهی»، «و حالا بهشت»، «وست بانک»، «پنج دوربین شکسته»، «عمر» و... که حتی بعضاً نامزد دریافت جایزه اسکار هم شدند، اما امسال و پس از حمله اسرائیل به غزه و جنایات بی‌سابقه‌ای که انجام داد، انگار همه چیز تغییر کرده است؛ البته هالیوود، اسکار و جشنواره‌های دیگر به تبعیت از اربابانشان همان رویه سابق را داشته و حتی در اوج نسل‌کشی در غزه به حمایت از صهیونیست‌ها ادامه داده و آثار و فیلم‌هایی را برگزیدند که مانند «اوپنهایمر» در واقع ضد آزادی و کرامت بشر و در ستایش از نسل‌کشی انسان‌ها بود، اما آنچه تغییر کرده است، موضع‌گیری صریح سینماگران و فیلمسازان بود که فقط به برخی از نام‌های آشنا مانند جین فاندا و سوزان ساراندن منحصر نشد، بلکه در کمال شگفتی حتی فیلمسازان و بازیگران یهودی هم به عرصه آمدند. شاید بتوان گفت اولین اتفاق مهم در جشنواره فیلم برلین افتاد، یعنی همان جشنواره‌ای که سینمای ما با یک اثر غیرسینمایی، سخیف و آماتوری به نام «کیک محبوب من» به جای نمایش هنر و سینما، تنها درصدد نمایش مشروب‌خواری و روابط آنچنانی و بی‌حجابی بود! در آن جشنواره علاوه بر اظهارنظرهای برخی فیلمسازان برگزیده در مراسم اختتامیه درباره غزه و فلسطین، بن راسل، کارگردان فیلم «درگیری مستقیم» که برای دریافت جایزه بهترین فیلم بخش «برخوردها» با چفیه فلسطینی بر دوش در این مراسم حضور یافت، طی سخنانی اسرائیل را به دلیل بمباران باریکه غزه که غیرنظامیان در آن تحت محاصره زندگی می‌کنند، به ارتکاب نسل‌کشی متهم کرد.
سپس باسل عذرا، کارگردان و روزنامه‌نگار فلسطینی که به همراه حمدان بلال، یووال آبراهام (فیلمساز اسرائیلی) و ریچل زُر جایزه بهترین مستند را برای «هیچ سرزمین دیگری» از آن خود کرد، در سخنانی کشتار فلسطینیان به دست اسرائیل را «قتل‌‌عام» خواند. یووال آبراهام نیز هنگام دریافت جایزه، سیاست اسرائیل را در قبال فلسطینی‌ها «آپارتاید» توصیف کرد و خواستار آتش‌بس در غزه شد.
در فیلم «هیچ سرزمین دیگری»، نابودی روستاهای فلسطینی در کرانه باختری نشان داده شده بود، اما آبراهام زمانی که قصد داشت فردای مراسم اختتامیه به اسرائیل بازگردد، متوجه شد رسانه‌های اسرائیلی بر اساس اتهام مقامات آلمانی، سخنان او را «یهود‌‌ستیزانه» توصیف کرده و تهدید به مرگ شده بود، از همین‌روی برنامه بازگشت خود را به تأخیر انداخت، چراکه برخی حتی به خانه‌اش در اسرائیل رفته و اعضای خانواده‌اش را تهدید کرده بودند تا جایی که آنها از ترس جان، منزلشان را ترک کردند.
بعد از جشنواره برلین، نود‌وششمین مراسم اهدای جوایز اسکار، صحنه اعتراضات ضداسرائیلی و حمایت از فلسطینیان شد. تعداد زیادی از هنرمندان حاضر در این مراسم مانند مارک روفالو، ریز احمد، رامی یوسف و همچنین خواننده معروف، بیلی آیلیش (که جایزه اسکار بهترین ترانه را برای «باربی» دریافت کرد) به همراه برادرش، از سنجاق سینه‌ای به قصد حمایت از آتش‌بس دائمی و حمایت از مردم غزه (به نام هنرمندان برای آتش‌بس) استفاده کردند.
قابل تأمل‌تر از همه، عمل دست‌اندرکاران فیلم «منطقه مورد علاقه» (فیلمی درباره هلوکاست یهودیان در جنگ جهانی دوم) بود که پرچم فلسطین را روی یقه لباسشان نصب کرده بودند، بخصوص کارگردان یهودی این فیلم یعنی جاناتان گلیزر که پس از دریافت اسکار بهترین فیلم بخش بین‌الملل، بیانیه تکان‌دهنده‌ای درباره نسل‌کشی در غزه و لزوم برقراری آتش‌بس ایراد کرد که هنگام قرائت آشکارا صدایش می‌لرزید.
در بخشی از آن بیانیه آمده بود:«ما به عنوان انسان مقابل گروگان گرفته شدن یهودیت و هولوکاست‌مان به وسیله اشغالی که باعث می‌شود با انبوهی از مردم بی‌گناه برخورد شود، ایستاده‌ایم.» آن سخنرانی باعث شد گلیزر مورد هجوم و تهدید صهیونیست‌ها و هواداران اسرائیل در هالیوود قرار بگیرد، اما بیش از 150 نفر از سینماگران یهودی بیانیه را در حمایت از جاناتان گلیزر امضا کردند که واکین فینیکس یهودی (برنده اسکار بهترین بازیگر برای فیلم «جوکر») آن را قرائت کرد. در بیانیه حمایت از گلیزر آمده بود:«ما مضطرب و دلواپس شدیم که دیدیم برخی از همکارانمان، اظهارات انتقادی او را اشتباه متوجه شدند.
حمله آنها به گلیزر چشم‌پوشی خطرناکی است از عملیات نظامی فزاینده ارتش اسرائیل که تاکنون بیش از 32 هزار فلسطینی را در غزه کشته و صدها هزار نفر را دچار قحطی ساخته است. ما برای همه آنهایی که طی این دهه‌ها در فلسطین و اسرائیل کشته شدند عزاداریم.» در آن بیانیه همچنین ابراز نگرانی شده بود که «حمله به گلیزر همچنین یک تأثیر خفقان‌آور در صنعت ما دارد و به فضای سرکوب انتقاد و ابراز عقیده آزاد دامن می‌زند.» تونی کوشنر، استیون اسپیلبرگ و هنرمندان بی‌شمار دیگری در همه زمینه‌ها، قتل شهروندان فلسطینی را تقبیح کردند.
پس از این ماجرا، جنبش‌های متعددی در سینمای جهان بخصوص هالیوود در حمایت از غزه به راه افتاد از جمله جنبشی به نام سینما برای غزه که علاوه بر جاناتان گلیزر، سینماگرانی مانند اسپایک لی، اولیویا کولمن، سوزان ساراندن، پال مسکال و... و از سینمای حرفه‌ای انگلیس امثال هانا فلینت، جولیا جکمن، لیلا لطیف، سوفی کافمن، هلن سیمونز و... به آن پیوستند و علاوه بر ساماندهی اعتراضات به جمع‌آوری کمک‌های مالی و غیرمالی برای مردم غزه پرداختند. گروهی دیگر از اهالی سینمای غرب مانند کریستین دانست (بازیگر فیلم‌هایی مانند اسپایدرمن، میریام مارگولیس و...) با ارسال ویدیوهای متعدد، نسل‌کشی در غزه را محکوم کرده و خواستار آتش‌بس فوری در این منطقه شدند.
آلنا حدید و خواهرخوانده امریکایی-فلسطینی‌اش بلا و جی‌جی حدید هم یک استودیوی مخصوص تولید فیلم‌های فلسطینی تأسیس کردند به نام «واترملون» که در این جریانات اخیر به دلیل رنگ سبز و قرمزش، نمادی از فلسطین و غزه شده است. اولین تولید سینمایی این استودیو، مستندی به نام «والد آف» درباره هتلی است که در واقع یک موزه مخفی فلسطینی در وست‌بانک بیت‌الحم به شمار می‌آید و این فیلم زندگی فلسطینی‌هایی که در آن فضا زندگی می‌کنند را به تصویر می‌کشد. از آخرین اخبار اینکه هنرمندان و ترتیب‌دهندگان غرفه ملی اسرائیل در دوسالانه (بینال) ونیز اعلام کردند تا زمان برقراری آتش‌بس در جنگ غزه، این غرفه را افتتاح نخواهند کرد.