اجلاس تازه و سه‌جانبه سران امریکا، ژاپن و فیلیپین اهداف صلح‌جویانه نداشته است
تکاپوهای تفرقه‌افکنانه کاخ سفید در شرق آسیا
وصال روحانی
روزنامه‌نگار
فردیناند مارکوس جونیور، رئیس‌جمهور فیلیپین روز گذشته گفت، پیمان همکاری جدیدی که بین این کشور، امریکا و ژاپن منعقد شده، دینامیسم‌های اجرایی و مؤلفه‌های اقتصادی رایج در حوزه دریای جنوب چین و مناطق همجوار را تغییر خواهد داد، ولی مدعی شد هدف از این همکاری جدید لزوماً تضعیف چین نیست.
به گزارش رویترز، مارکوس در کنفرانس مطبوعاتی در واشنگتن خطاب به خبرنگاران گفت: «این تفاهمنامه از اهمیت فراوانی برخوردار است، زیرا کاربردهای موجود را تغییر خواهد داد و راه‌های تازه‌ای را پیش‌روی سازمان «آسه‌آن» قرار خواهد داد.»
مارکوس جونیور روز جمعه گذشته ملاقات و گفت‌و‌گویی مبسوط با جو بایدن رئیس‌جمهور امریکا و فومیو کیشیدا نخست‌وزیر ژاپن داشت و طی آن درباره راهبردهای تازه اقتصادی - سیاسی منطقه بحث و رایزنی شد.
به گزارش آسوشیتدپرس، در همین جلسه پیرامون آنچه کاربردهای اقتصادی بیش از حد خودخواهانه ژاپن توصیف شد، اظهاراتی بین سران این سه کشور رد‌و‌بدل شد. کاربردهایی که گفته می‌شود بیش از 3 تریلیون دلار سود خالص را طی سنوات اخیر از طریق داغی بازار محصولات اقتصادی چین به حساب این کشور واریز کرده و اقتصاد دولت‌های بزرگ غربی و بویژه امریکا را ویران کرده است. چین از دیرباز خود را مالک مطلق دریای جنوب چین و حوزه‌های اطراف آن تلقی کرده و این در حالی است که دادگاه بین‌المللی کیفری و به قولی دیوان داوری لاهه از سال 2016 به این‌سو این ادعا را واهی دانسته است.
از عضو درجه چندم تا شریک پایاپای
برخورد گرمی که با فومیو کیشیدا نخست‌وزیر ژاپن در کاخ سفید و در حاشیه جلسه سه‌جانبه این کشور با سران امریکا و فیلیپین صورت پذیرفت، او را به لطیفه‌گویی در این زمینه واداشت، ولی به نظر می‌رسد اهداف این اجلاس بسیار فراتر از یک شوخی‌پراکنی صرف و نگاه بذله‌گویانه بوده باشد. بایدن در همین راستا متذکر شد که محکم‌ترین پیمان همکاری منطقه‌ای بین این سه کشور منعقد شده و ابعاد آن البته مسائل نظامی و امنیتی را هم دربرمی‌گیرد. وی افزود: «ما بزودی یک رزمایش نظامی مشترک خواهیم داشت و در طرحی واحد و تازه که اجرایش دو یا سه سال زمان خواهد برد، برای اولین‌بار یک فضانورد ژاپنی در معیت همکاران امریکایی‌اش و در جریان گسیل سفینه‌ای از جانب ما به کره ماه، پای بر خاک ماه خواهند گذاشت.»
کیشیدا هم به نوبه خود گفت: «ژاپن در دهه‌های اخیر قضاوت‌هایی اساسی کرده است. ما ابتدا از خاکستر سیاه جنگ جهانی دوم برخاستیم و سپس اقتصاد و مکانیسم‌های اجرایی خود را بازتعریف و بروز کردیم و به آرامی به یک شکوفایی عظیم رسیدیم. ما اگر در گذشته کوچک‌ترین عضو شراکت‌های چندگانه به حساب می‌آمدیم، اینک نه یک عنصر درجه چندم بلکه شریکی پایاپای برای قدرت‌های جهانی محسوب می‌شویم.»
تغییر و تبدیل‌های پنهانی
در اواخر ماه مارس 2024 (دهه اول فروردین 1403) دولت ژاپن طرح‌های اقتصادی ترمیم‌شده‌ای بین این کشور و امریکا و فیلیپین را ترسیم و تنظیم کرد و بخشی عمده این ترمیم‌ها و افزایش‌ها مشتمل بر تبادل وسایل پیشرفته نظامی و البته فرآورده‌های الکترونیک بین آنان می‌شد. با اینکه هیچ‌یک از این سه کشور اشاره‌ای به اهداف واقعی خود در روند این «بازتعریف» نکرده‌اند اما به‌نظر می‌رسد هدف اصلی و مشترک آنها محدود کردن حوزه وسیع فعالیت‌های اژدهاوار اقتصاد چین نه تنها در منطقه بلکه در کل عرصه گیتی باشد، بخصوص که چین با روش‌های تولید انبوه خود بازارهای اروپا و حتی امریکا را هم تسخیر کرده و از تی‌شرت گرفته تا صابون و اغذیه و محصولات الکترونیک، برترین و بیشترین کالاها را پیش‌روی طیف مصرف‌کننده غربی قرار داده و به سودی نجومی رسیده است.
قانون اساسی ژاپن که پس از اتمام جنگ جهانی دوم و شکست ارتش این کشور در مقام یکی از متحدان اصلی آلمان نازی از نو نوشته شد، این کشور را از بکارگیری هرگونه رویکرد نظامی تازه در رقابت‌جویی‌های اقتصادی‌اش بازداشته است.
عهدنامه‌ای که زیر پا گذاشته شده
لین جیان سخنگوی وزارت خارجه چین در پی تغییر سیاست‌های ژاپن به این کشور همسایه خود توصیه کرده است که مسائل امنیتی دولت‌های مجاور از جمله چین را محترم بشمارد تا آنچه در قرن گذشته طی ستیزهای نظامی وسیع چین و ژاپن مشاهده شد و هزاران کشته برجای نهاد، تکرار نشود.
لیو جیانگ یونگ، نایب‌رئیس دپارتمان روابط مدرن بین‌الملل در دانشگاه تسینگ هوای چین نیز رویکردهای نظامی‌گرایانه اخیر ژاپن را ناقض قواعد موسوم به «پاسیفیستی» خواند که بعد از جنگ جهانی دوم تدوین و به واقع به ژاپن تحمیل شد. او گفته است: «ژاپنی‌ها پز صلح‌جویانه خود را در تمام 80 سالی که از اتمام جنگ جهانی دوم می‌گذرد، حفظ کرده‌اند اما این فقط ظاهر قضایاست و ما می‌دانیم که آنها در تولید محصولات نظامی روند رو به رشدی داشته و پیوسته بر کارایی این مکانیسم افزوده‌اند. به این ترتیب عهدنامه پاسیفیسم که تصریح می‌کند، هرگونه خوی نظامی‌گری از سوی دولت ژاپن ممنوع است، آشکارا زیر پا گذاشته شده است.»
بوی تشدید اختلافات می‌آید
به گزارش نیویورک‌تایمز، اجلاس سه‌جانبه تازه امریکا، ژاپن و فیلیپین موفقیت‌آمیز بوده اما بعید است هیچ کشور شاخص دیگری در شرق آسیا از مؤلفه‌های این پیمان‌نامه تأسی کند و گام در این راه بگذارد. به نظر می‌رسد بخش عظیم این تفاهمنامه و هدف نخست تبیین‌کنندگان آن، چیدن بال‌های پرواز اقتصاد چین باشد که طی سال‌های اخیر سر به آسمان ساییده و هر ادعایی جز این فقط یک ظاهرسازی صرف است و چینی‌ها این را بیشتر و بهتر از هر کسی متوجه شده‌اند. شدت فزاینده اختلافات چین و امریکا شاید آنها را به یک جنگ نظامی رویاروی سوق ندهد اما هر تخاصمی با درجات کمتر بین آنان متصور است. به نوشته واشنگتن‌پست، اگر بایدن به خود زحمت دیداری رودررو و عاجل را با سران فیلیپین و ژاپن داد، به سبب اهمیت همین موضوع و شروع هرچه سریع‌تر اجرایی روش‌های مخاصمه‌جویی غیر‌نظامی با طرف چینی بوده است.
هیأت تحریریه این روزنامه آورده است: «امریکا به شکلی آشکار و نهان تارهای احتیاطی و قید و بندهای تدافعی‌اش را پیرامون چین و به واقع کل منطقه هند و پاسیفیک بسط داده و کوشیده است یک سپر پوششی مهار‌کننده را بر فراز چین دایر سازد. این روندی است که از آن فقط بوی تشدید اختلافات می‌آید.»