شیما جهان بخش
خبرنگار

کمبود منابع آبی در سال‌های اخیر مشکل اصلی برنجکاران در استان‌های شمالی بوده است. این کمبود‌ها در سال گذشته در برخی مناطق مازندران مانند دشت هراز و دشت تجن به عنوان یکی از استان‌های اصلی تولید برنج کشور به حدی بوده که مسئولان جهاد کشاورزی استان آن را در 50 سال اخیر کم سابقه دانسته و می‌گویند: با وجود بارش‌های مناسب و ذخیره‌سازی آب در برخی مناطق مانند سد البرز همچنان مشکل در مناطق شرقی استان پابرجاست و برنجکاران شرق استان امسال به‌علت کم‌آبی امیدی به کشت برنج ندارند.
با وجود این سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران اجرای طرح جامع اصلاح زیرساخت اراضی شالیزاری را تنها راه برون رفت از این معضل می‌داند و به «ایران» می‌گوید: اینکه در برخی مناطق اعلام شده امسال مشکل زیادی در خصوص تأمین آب شالیکاران نداریم و در جایی دیگر عنوان شده با کمبود آب مواجه هستیم به این علت است که در مازندران نمی‌توانیم یک الگوی کلی برای میزان ذخیره‌سازی آب کشاورزی داشته باشیم. به عنوان مثال امسال در پایاب سد البرز به علت آبگیری مناسب، این سد در آستانه سر ریز شدن قرار دارد و منابع آبی مناسبی داریم. پیش‌بینی می‌شود که در این محدوده مشکلی برای کشت نخواهیم داشت.

محدودیت منابع آبی
«بابک مؤمنی»، ادامه مشکل کمبود آب را مربوط به منطقه دشت هراز و دشت تجن می‌داند و می‌افزاید: در منطقه دشت هراز به علت مدل ذخیره‌سازی و محدودیت‌های منابع آبی با مشکل مواجهیم. در دشت تجن هم متأسفانه بارش‌های مناسبی نداشته و کمبود ذخیره برف داریم از این رو پیش‌بینی می‌شود این مناطق در سال زراعی جاری در خصوص تأمین آب محدودیت‌هایی داشته باشند. البته باید این نکته را بگویم که وضعیت آبی این منطقه نسبت به سال گذشته شرایط بهتری دارد اما نگرانی‌ها همچنان به قوت خود باقی است.
وی ادامه می‌دهد: امسال با مدیریت مناسب جهاد کشاورزی شهرستان‌ها و اداره آب منطقه‌ای تمام آب بندان‌ها آبگیری مناسبی داشته و بنا بر آخرین گزارش‌ها در حال حاضر 85 درصد آب‌بندان‌های استان آبگیری شده‌اند. البته با وجود این همچنان نگران آورد رودخانه‌ها هستیم و مصرانه با هر‌گونه پروژه انتقال آب بین حوزه‌ای که بخواهد منابع آبی دشت‌های کشاورزی مازندران را به دیگر استان‌ها منتقل کند مخالف هستیم و با آن برخورد می‌کنیم.
وی شرایط سال آبی گذشته مناطق شرقی استان را در بدترین شرایط 50 سال گذشته عنوان می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر سطح زیر کشت استان، رقمی بالغ بر 215 هزار هکتار است؛ اما امکان دارد با توجه به محدودیت‌های آبی که در سال‌های اخیر تجربه کرده‌ایم و بعضاً رکود اقتصادی که بر بازار برنج حاکم بوده امسال شاهد تغییراتی در این سطوح باشیم و با کاهش سطح زیر کشت روبه‌رو شویم. هر چند در این خصوص نمی‌توان با قطعیت صحبت کرد و لازمه آن این است که برنامه جامع رصدخانه کشاورزی که در حال پایش و جمع‌آوری اطلاعات آماری محصولات کشاورزی در سراسر کشور است به سرانجام برسد. تنها در این صورت است که می‌توان نظر قطعی در زمینه آمار کشت و سطح زیر کشت را مطرح کرد.

ضرورت عبور از شیوه‌های قدیمی
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران تنها راه را مدیریت منابع آبی عنوان می‌کند و می‌گوید: در این راستا «طرح زیر ساخت اراضی شالیزاری شمال کشور» برای اولین بار به صورت پایلوت در شهرستان فریدونکنار در حال اجراست و در تلاشیم این طرح را در کل استان اجرا کنیم. البته این یک طرح ملی برای استان‌های شمالی است و اگر قرار باشد این طرح به شکل گسترده دنبال شود نیاز به تخصیص اعتبارات داریم.
طبق گفته وی، این موضوع را باید بپذیریم که از شیوه‌های قدیمی عبور کرده و با توجه به شرایط موجود از سامانه‌های رو باز و سیستم انتقال آب به صورت سنتی به سمت سامانه‌های کم فشار حرکت کنیم. در واقع کشاورزان باید بدانند منابع آبی محدود است و ما دیگر به میزانی آب نداریم که راندمان توزیع آب در شالیزار‌ها حدود 40 الی 45 درصد باشد و باید به سیستم‌های لوله‌ای روی بیاوریم تا شاهد راندمان 80 درصدی باشیم. در این راستا، اجرای سامانه کم فشار انتقال آب هم بسیار مؤثر است اما اجرای طرح زیرساخت اراضی شالیزاری شمال کشور به عنوان یک طرح جامع است. در قالب این طرح تمام مراحل تأمین، انتقال، توزیع و بازچرخانی آب به صورت جامع انجام خواهد شد.

مدیریت بازار برنج
وی ادامه می‌دهد: اگر اجرای طرح پایلوت در استان به نتیجه برسد به دنبال این هستیم با تأمین مالی از طریق منابع فاینانس دولت بتواند این طرح را در کل منطقه گیلان و مازندران اجرایی کند تا برای همیشه مدیریت مصرف بهینه آب در حدود ۶۰۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان‌های شمالی حل شود.
 مؤمنی یکی از اهداف این طرح را با توجه به افزایش بارندگی در استان‌های شمالی نسبت به سایر استان‌های کشور، استفاده بهینه از روان‌آب‌های می‌داند و می‌گوید: در حال حاضر حجم زیادی از روان‌آب‌ها و آب سبز به دریای خزر می‌ریزد و باید از این روان‌آب‌ها استفاده بهینه کرد. اگر این طرح اجرا شود می‌توان امیدوار بود که از خروج ۹.۴ میلیارد مترمکعب روان‌آب سه استان شمالی به دریای خزر جلوگیری خواهد شد.
این مقام مسئول یکی دیگر از مشکلات شالیکاران در سال گذشته را رکود بازار برنج دانست و گفت: با توجه به اتفاقات سال‌های اخیر در تلاشیم امسال با برنامه‌ریزی صحیح جلوی رکود در بازار برنج را بگیریم. یکی از مهم‌ترین ابزار‌های مدیریت بازار برنج کشور تسریع تولید برنج است. ما سالانه چیزی حدود 500 الی 700 تن برنج در کشور نیاز وارداتی داریم اما در سال‌هایی بیش از این مقدار واردات داشته‌ایم که سبب تشنج در بازار داخلی شده است.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی مازندران با تأکید بر اینکه پیش‌بینی ما سال مناسبی برای برنجکاران است، می‌افزاید: امسال با مذاکراتی که با معاونت کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم بنا شده است تقویم و میزان واردات برنج در کشور رصد و بدرستی مدیریت شود. البته این مشروط به این است که تولید‌کننده در وقت مناسب با رعایت سود منطقی که باید تولید کننده داشته باشد محصول خود را به بازار عرضه کند. در واقع اگر کشاورز هم بخواهد دپوی برنج را به امید گران‌تر شدن ادامه دهد مسلماً مسئولان ناچار خواهند بود برای تأمین نیاز کشور به واردات بیشتر روی بیاورند.