تخفیف مالیاتی مردم باکو به فرمان شاه عباس

مسجد جمعه (جامع) باکو، مسجدی تاریخی با کتیبه‌های فارسی از شاه عباس و شاه طهماسب صفوی در پایتخت جمهوری آذربایجان، یکی از مهم‌ترین مساجد قفقاز جنوبی به شمار می‌آید. این مسجد که 1000 سال پیش ساخته شده، ذیل پرونده شهر تاریخی باکو، در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده است.
مرتضی رضوانفر، عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی درباره این مسجد پژوهش‌هایی انجام داده است. به گفته وی این مسجد ارزشمند در دوره دین‌ستیزی در شوروی سابق، به موزه فرش تبدیل شده بود. کتیبه‌های فارسی ارزشمندی از قرن ۸ تا ۱۳ قمری شامل فرامین سه پادشاه در این مسجد به چشم می‌خورد؛ فرمان‌هایی از «اولجایتو محمد خدابنده» ۶۸۰ تا ۷۱۶ قمری، شاه طهماسب ۹۶۴ قمری، شاه عباس ۱۰۲۴ قمری و چند کتیبه وقف و مرمت در قرن سیزدهم.
در بخشی از متن کتیبه فرمان شاه عباس مبنی بر تخفیف مالیاتی مردم باکو در ماه مبارک رمضان نوشته شده: «حکم جهان مطاع شد آنکه در این وقت بنابر عنایت بی‌غایت شاهانه در باب شیعیان بادکوبه، الکا (ناحیه) شیروان... یک ماهه شهر رمضان المبارک سوای توجیهاتی که اجازه داده می‌شود و به تخفیف و تصدق مقرر دانستیم... تیولداران الکا مذکور حسب المسطور مقرر دانسته رسد یک ماه شهر مذکور را از تیول خود بر طرف دانند و طلبی از رعایا ننمایند... تغییرکننده تخفیف مذکور به لعنت الهی و نفرین حضرت رسالت پناهی گرفتار گردد و باید که دستور میمون را به سنگ نقش نموده بر دعاگویی دوام دولت قاهره تقصیر نکنند.»
رضوانفر به بخشی از کتیبه فرمان تخفیف مالیاتی اولجایتو خدابنده اشاره کرد که نوشته: «پادشاه اسلام فرمان فرمای ربع مسکون سلطان معظم قاآن اعظم مالک رقاب‌الامم شهریارالعرب‌والعجم اولجایتو خدابنده محمد خلدالله ملکه...»
بخش جالب دیگری از کتیبه تخفیف مالیاتی شاه طهماسب که این پژوهشگر به آن اشاره کرد، نوشته: «ممالک محروسه را بتخفیف و تصدق مقرر فرموده ثواب آنرا بارواح حضرات عالیات (مقدسات چهارده) معصوم صلوات‌الله و سلامه علیهم اجمعین هدیه کردم...»
به گفته این پژوهشگر، شهر باکو دارای بیشترین کتیبه فارسی در کشورهای قفقاز جنوبی و شمالی است که توسط مردم فرهنگ دوست آن، به شیوه مناسبی حفاظت و اکثراً شناسنامه‌دار شده است.
صفحات
آرشیو تاریخی
شماره هشت هزار و چهارصد و سی و دو
 - شماره هشت هزار و چهارصد و سی و دو - ۱۸ فروردین ۱۴۰۳