محدثه جعفری
خبرنگار

 سرپرست گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو با اعلام اینکه در شش ماه نخست سال 9 درصد مسمومیت‌ها با مواد شیمیایی مربوط به شوینده‌های خانگی بوده است، عنوان کرد: مسمومیت با شوینده‌های خانگی در سال‌های اخیر افزایش یافته است.
دکتر راضیه کشاورز ملکی، با اشاره به اینکه مسمومیت با شوینده‌های خانگی در سال‌های اخیر روند افزایشی داشته است، عنوان کرد: پیش از شروع تعطیلات نوروز، بر اساس سنتی قدیمی، نظافت و شست‌وشوی خانه‌ها آغاز می‌شود. باید توجه داشت که استفاده نابجا و بدون آگاهی از مواد شوینده و پاک‌کننده‌های شیمیایی می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری را ایجاد کند. باید هنگام نظافت و خانه‌تکانی منزل، با رعایت اصول پیشگیری، مراقب مسمومیت با فرآورده‌های شوینده و ضدعفونی‌کننده‌ها بود.
وی با اشاره به اینکه نزدیک به 13 درصد از کل مسمومیت با مواد شیمیایی در سال 1401 و 9 درصد از کل مسمومیت با مواد شیمیایی در 6 ماهه اول سال 1402 مربوط به شوینده‌های خانگی است، اظهار داشت: از قرار دادن مواد شوینده، ضدعفونی‌کننده و الکل در کمدهای زیر ظرفشویی اجتناب کنید چرا که خطر مسمومیت در کودکان نوپا و ‏کنجکاو از ‏این طریق بسیار بالاست.
‏
محصولات شوینده را در ظرف اصلی‌شان نگهداری کنید
سرپرست گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو، با بیان اینکه مطالعه برچسب‌های روی مواد شوینده و فرآوری شده بسیار حائز اهمیت است، گفت: محصولات شیمیایی و شوینده را همیشه در ظرف اصلی‌شان نگهداری کنید. هرگز این فرآورده‎ها را در ظروف مواد خوراکی (مثل بطری نوشابه) نگه ندارید. ممکن است کودکان و سالمندان به اشتباه این مواد را بخورند و دچار مسمومیت شدید شوند.
 
از ماسک معمولی استفاده نکنید
وی با تأکید بر ضرورت وجود تهویه مناسب هنگام استفاده از مواد شوینده که بخار سمی ایجاد می‌کنند، عنوان کرد: بسیاری از ترکیبات مانند سفیدکننده(مواد بر پایه کلر)، جوهر نمک و... بخارات سمی ایجاد می‌کنند که به مخاط دهان، بینی و ریه صدمه می‌زند. هنگام استفاده از این مواد، پنجره‌ها را باز کنید تا هوا به‌خوبی در محیط جریان داشته باشد. اگر در محیط بسته و بدون تهویه از این مواد استفاده شود می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری روی اندام‌های داخلی بدن بگذارد.دکتر کشاورز ملکی با بیان اینکه افراد هنگام استفاده از مواد شوینده بهتر است از ماسک مناسب - و نه ماسک معمولی - استفاده کنند، گفت: ذکر این نکته بسیار حائز اهمیت است که استفاده از ماسک تنفسی معمولی هیچ‌گاه جلو بخارات متصاعد شده از شوینده‌ها و مواد شیمیایی را نمی‌گیرد و نباید به صرف داشتن ماسک، خود را در معرض استنشاق بخارات مواد شیمیایی قرار دهید.وی افزود: در زمان نظافت سطوح و استفاده از ترکیبات شوینده و پاک‌کننده، از دستکش لاستیکی و کفش جلو بسته استفاده کنید.
 
به هیچ عنوان مواد شوینده را با هم مخلوط نکنید
سرپرست گروه تجویز و مصرف منطقی و اطلاع‌رسانی فرآورده‌های سلامت سازمان غذا و دارو، درخصوص مخلوط کردن چند ماده شوینده با هم گفت: مخلوط کردن مواد شیمیایی و شوینده‌های خانگی مانند جوهر نمک (جرم‌بر و لوله بازکن)، مواد سفیدکننده و لکه‌بر (مانند سفیدکننده) بسیار خطرناک و گازهای ناشی از این ترکیب بسیار سمی و خفه‌کننده است. برخی افراد که از این خطر اطلاعی ندارند، تصور می‌کنند مخلوط کردن مواد سفیدکننده و جرمگیر، اثرات پاک‌کنندگی آن را افزایش می‌دهد، در حالی که گاز خطرناک حاصل از این ترکیب، به مسمومیت تنفسی شدید و حتی وارد شدن صدمات برگشت‌ناپذیر به ریه منجر می‌شود. بنابراین به هیچ عنوان انواع ترکیبات، پودرها و مواد مایع شوینده، جرمگیر و سفیدکننده نباید با هم مخلوط شود.
به گفته وی، هنگام استفاده از محلول‌ها با پایه الکلی باید توجه داشت که این فرآورده‌ها به دلیل قابلیت تبخیر سریع، آتش‌زا هستند و باید از نگهداری آنها نزدیک شعله آتش خودداری کرد. حتی توصیه شده است هنگام ضدعفونی تلفن همراه، گوشی خود را ابتدا خاموش و سپس سطح آن را با محلول الکلی ضدعفونی کنید. هنگامی که دست و سطوح به محلول الکلی آغشته شد، باید صبر کنید تا خود به خود خشک شود.
 
شستن چشم با آب فراوان در صورت تماس با مواد شوینده
دکتر کشاورز ملکی با اشاره به اینکه پاک‌کننده‌هایی همچون جوهرنمک، مواد شوینده و لکه‌بر، لوله بازکن، لاک پاک‌کن، سموم حشره‌کش و جونده‌کش، تینر، ضدیخ، بنزین و نفت خطرناک و سمی است، بیان کرد: در صورت تماس اتفاقی این مواد با پوست یا چشم، برای درمان هرچه سریع‌تر آن محل را با آب فراوان شست‌وشو دهید و در صورت برطرف نشدن عوارض موضعی یا بروز علائم سوختگی، تورم، سوزش و خارش، هرچه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کنید. به یاد داشته باشید هرگز از مواد قلیایی یا اسیدی برای خنثی‌سازی استفاده نکنید.
وی در خصوص خوردن مواد شوینده گفت: افراد در صورت بلع مواد با خاصیت خورندگی مانند اسیدها و قلیاها، هرگز بیمار را وادار به استفراغ نکنند چرا که می‌تواند سبب وخیم شدن حالشان شود. در صورتی که کسی ماده‌ای غیرخوراکی و سمی را بلعید یا بخارات آن را استنشاق کرد، با مرکز اورژانس 115 یا مرکز اطلاع‌رسانی داروها و سموم 190 تماس بگیرید.

تهوع برای فرد مسموم، خطرساز است
دکتر حسین کرمانپور، رئیس اورژانس بیمارستان سینا در گفت‌وگو با «ایران» درخصوص مسمومیت با مواد شوینده با توجه به افزایش مصرف این مواد در ایام نزدیک به عید نوروز، گفت: استنشاق مواد شوینده در مکان‌های سربسته نوعی خفگی حساب می‌شود و اگر فرد به علائمی که بدن در مقابل این نوع مواد نشان می‌دهد توجه نکند و در همان مکان به کارش ادامه دهد، می‌تواند منجر به مرگ شود.
وی با اشاره به اینکه مسمومیت با مواد شوینده فقط مختص به افراد کم‌سواد جامعه نیست، افزود: 99 درصد افرادی که دچار مسمومیت شده‌اند از این مواد در مکان‌های سربسته همچون سرویس‌های بهداشتی و حمام استفاده کرده‌اند. متأسفانه در میان موارد مشاهده شده، افراد تحصیلکرده و اجتماعی هم به چشم می‌خورند. علت آن عدم توجه به هشدارهاست.
دکترکرمانپور با بیان اینکه افراد برای تمیزی بیشتر سرویس‌های بهداشتی، چند ماده مختلف شوینده را با هم مخلوط می‌کنند تا اثر سفیدکنندگی بیشتری ایجاد کنند، عنوان کرد: هر ماده شوینده و سفیدکننده به تنهایی مواد سمی دارد و برای استفاده تکی آن باید نکات ایمنی لازم رعایت شود، مثلاً استفاده از دستکش و باز گذاشتن در و پنجره‌ها. حال اگر دو یا چند ماده مختلف را با هم مخلوط کنید ترکیب سمی قوی‌تر شده و گازهای خطرناکی از آن متصاعد می‌شود که سبب آسیب جدی به مجرای تنفسی و ریه‌های فرد می‌شود.
 سه مرحله هشدار بدن برای نجات
به گفته این متخصص اورژانس، همه سفیدکننده‌ها که پایه ساخت آن کلر است در هر مارک و جنسی که در بازار عرضه می‌شود از بی‌بو گرفته تا عطری و رایحه‌دار، انواع لوله‌بازکن‌ها، اسیدها و... می‌تواند مجاری تنفسی را بسوزاند. بهترین کار این است که از این مواد استفاده نشود، چرا که پیشگیری بهتر از درمان است. حال اگر افراد از سر ناآگاهی در فضای سربسته از این مواد استفاده کردند باید با توجه به علائم و واکنش بدن، فوراً محل را ترک کنند.وی ادامه داد: اولین علامت، سوزش چشم، مجاری بینی و تنفسی است که به فرد هشدار می‌دهد فوراً باید محل را ترک و در و پنجره‌ها را باز کند. علامت بعدی بدن، سرگیجه و تنگی نفس است و در آخرین مرحله گیجی به حدی می‌رسد که حتی قادر به باز کردن در نیستند و هوشیاری از دست می‌رود و تا مرز خفگی و مرگ فرد پیش می‌رود.
 راهنمایی‌های غیرعلمی و خطرساز نکنید
وی در خصوص راه‌های کمک به افراد مسموم شده با مواد شوینده استنشاقی گفت: اگر فرد هنوز در حال هوشیاری بود او را به فضای باز منتقل کنید، همه درها و پنجره‌ها باز شود و فرد را مجبور کنید نفس‌های عمیق بکشد، اما اگر دیدید فرد رو به بهبودی نمی‌رود و مسمومیت به‌حدی در او نفوذ کرده که بی‌قراری می‌کند، فوراً فرد را به مراکز درمانی منتقل کنید.این پزشک اورژانس در مورد بلعیدن مواد شوینده خاطرنشان کرد: زمانی که متوجه شدید بزرگسال یا کودکی، مواد شوینده را خورده است بهترین کار انجام ندادن هیچ کاری و رساندن بیمار به یک مرکز درمانی است. به هیچ عنوان به حرف‌های اطرافیان که می‌گویند «آب بدهید، شیر بخورد، آب نمک بخورد تا استفراغ کند و...» گوش نکنید چرا که این اقدمات می‌تواند به وخیم‌تر شدن حال فرد بینجامد. فردی که مواد شوینده را خورده اگر استفراغ کند سم را دوباره به مجاری مری برمی‌گرداند و دوباره آن محل می‌سوزد و اگر فرد را مجبور به استفراغ کنید ممکن است این مواد سمی به ریه راه پیدا کند.